1. Metabolizmi i acideve yndyrore

2. Lipidet janë grupe heterogjene të komponimeve, që përfshijnë yndyrat, vajrat, steroidet, dyllërat dhe të cilat kanë ngjashmëri më të madhe të vetive të tyre fizike se sa kimike.

3. Veçori të përbashkët kanë
relativisht nuk tretën në ujë dhe
2) treten në tretës jo polar siç janë eteri dhe kloroformi

4. Ato janë përbërës të rëndësishëm të ushqimit por jo vetëm për shkak të energjisë që sigurojnë por edhe për shkak të vitaminave liposolubile dhe acideve yndyrore esenciale që përmbajnë yndyrat nga ushqimet natyrore.
Shërbejnë si hormone

5. Yndyrat ruhet në indin adipoz, ku gjithashtu shërbejnë si izolator në indet subkutane si dhe përreth organeve të brendshme

6. Lipidet jo polare, gjithashtun, shërbejnë si izolator elektrik duke lejuar valët depolarizuese vetëm në nervat e mielinizuar

7. Kombinimet e lipideve dhe proteinave(lipoproteina) janë përbërës të rëndësishëm të qelizës, me vendosje të dyjave në membranën qelizore dhe në mitokondrie, dhe shërbejnë gjithashtu si mjete transporti të lipideve në gjak.

8. Njohja e biokimisë së lipideve është e domosdoshme në njohjen e disa fushave biomjekësore, si p.sh. obeziteti, diabeti melit, arteroskleroza, si dhe roli i acideve yndyrore polyunsaturated në nutricion dhe shëndet.

9. 1. Lipidet e thjeshta: Esteret e acideve yndyrore me alkole të ndryshme.
a.Yndyrat: Esteret e acideve yndyrore me glycerol.Vajrat janë yndyrat në gjendje të lëngët.
.b. Dyllërat Estere të acideve yndyrore me molekula me masë molekulare të mëdha të alkooleve monohydrike.

10. 2. Lipidet komplekse: Esteret e acideve yndyrore që përmbajnë grupe tjera përveç alkoolit dhe acideve yndyrore.
a. Fosfolipidet: Përbërja e lipideve përveç nga acidet yndyrore dhe alkoli ka dhe mbetje të acidit fosforik. Ato më së shpeshti kanë baza azotike deh substituentë të tjerë psh te glicerofosfolipidet, alkoli është gliceroli, dhe në sfingofosfolipide, alkoli është sfingozinë.
b. Glikolipidet ( glikosfingolipidet): Lipidet përmbajnë acid yndyror, sfingozinë dhe karbohidrat.
c.Lipidet tjera komplekse: Lipidet si sulfolipide dhe aminolipide. Lipopreoteinat gjithashtu radhiten në këtë kategori.

11. 3. Precursor and derived lipids: Këtu përfshihen acidet yndyrore, gliceroli, asteroidet, alkolet tjera,aldehidet yndyrore dhe trupat ketonik, hidrokarburet,vitaminat liposolubile dhe hormonet.

12. FOSFOLIPIDET JANË LIPIDET KRYESORE PËRBËRËS TË MEMBRANAVE
Fosfolipidet kryesisht konsiderohen si derivate të acidit fosfatidik, në të cilën fosfati estirifikohet me -OH të alkoolit të përshtatshëm.

13. Acidi fosfatidik është i rëndësishëm si intermediator në sintezën e triacilgliceroleve por nuk është gjetur në ndonjë sasi të madhe në inde.

14. Fosfatidil kolinat(lecitinat) gjenden në membranat e qelizës
Fosfoacilglicerolet që përmbajnë kolinë janë fosfolipide shumë të përhapura në membranën qelizore dhe paraqiten me proporcion të lartë në rezervat e kolinës në organizëm.

15. Kolina është e rëndësishme në transmisionin nervor, acetilkolinë, dhe si rezervë labile në grupet metil.

16. Dipalmitoil lecitina është agjent aktiv sipërfaqësor dhe përbërësi kryesor i surfaktantit parandalues i adherencave, i përshtatshëm për tensionin sipërfaqësor në sipërfaqen e brendshme të mushkërive.

17. Mungesa e sajë nga mushkëritë te fëmijët prematuret shkakton distres respirator sindromen (respiratory distress syndrome).

18. Shumica e fosfolipideve acil radikali i saturuar lidhet në pozitën sn -1 por radikalet e pa saturuara lidhen në pozitën sn- 2 të glicerolit.

19. Fosfatidiletanolamina (cefalinë) dhe fasfatidilserina( janë gjetur në shumicën e indeve) dallon prej fosfatidilkolinës vetëm në praninë e etanolamminës ose serinës përkatëse në vend të kolinës.

20. Fosfatidilinozitoli është prekursor i mesengjerëve sekondare
Inozitoli është i pranishëm në fosfatidilinozitol si sterizomer , mioinozitol.
Fosfatidilinozitol 4,5-dyfosfati është përbërës i rëndësishëm fosfolipideve të membranës qelizore; në stimulim nga hormonet e përshtatshëm agonist, ai zbërthehet në diacilglicerol dhe inozitol trifosfat, të dytë që veprojnë si sinjale të brendshme ose mesengjer (informuse) sekondar.

21. Kardiolipina është lipoid kryesor i membranave mitokondriale
Acidi fofatidik është prekursor i fosfatidilglicerolit i cili në radhë kalon në kardiolipinë (dyfosfatidilglicerol)

22. Lisofosfolipidet janë intermediator në metabolizmin e fosfoglicerolit
Këto janë fosfoaciglicerole q[ përmbajnë vetëm radikalin acil psh. Lisofosfatidilkolina (lisolecitina) i rëndësishëm në metabolizmin dhe interkonverzionion e fosfolipiodeve.

23. Ai gjithashtu është gjetur në lipoproteinat e oksiduara disa nga efektet tjera në mbështetje të aterosklerozës.

24. Plazmalogjeni ndodhet në tru dhe muskuj
Këto komponime përbëjnë jo më shumë se 10% të fosfolipideve të trurit dhe muskujve

25. Në strukturë plazmalogjeni i ngjan fosfatidiletanolaminës por posedon lidhje eterike në karbonin sn-1 në vend të lidhjes esterike të gjetur te acilglicerolet.
Alkil radikali tipik është alkool i pasaturuar.
Në shumicen e rasteve, kolina, serina ose inozitoli mund ta zëvendësojnë etanolaminën.

26. Sfingomielina është gjetur në sistemin nervor
Sfingomielina është gjetur në sasi të mëdha në tru dhe indin trunor.

27. Me hidrolizë të sfingomielinave përfitohen acid yndyror, acid fosforik, kolinë dhe kompleksi aminoalkool , sfingozinë.
Glicerol nuk ka.
Kombinimi sfingozinë dhe acid yndyror njihet si ceramid , strukturë e cila gjendet në glukosfingolipide. .

30. Trigliceridet dhe acidet yndyrore
1.Trigliceridet, ngjashëm me karbohidratet janë të formuara nga karboni(C), hidrogjeni(H) dhe oksigjeni(O).
Megjithatë, trigliceridet përmbajnë shumë më tepër karbone dhe hidrogjene në proporcion me oksigjenin e tyre, dhe prandaj mund të sigurojnë më shumë energji për gram.

31. 2. Secili triglicerid përmban një molekulë glicerol dhe tri acide yndyrore( vargje me bazë atomet e karbonit).

32. 3. Acidet yndyrore kanë prej 4 deri 24 atome të karbonit në gjatësinë e vargut, prej atyre me 18 atome karboni fillojnë të gjinden në ushqime dhe në mënyrë të veçantë i rëndësishëm në nutricion.

33. 4. Acidet yndyrore gjithashtu mund të jenë të ngopura dhe të pangopura
4. Acidet yndyrore gjithashtu mund të jenë të ngopura dhe të pangopura. Grupi dytë mund të jenë me një ose disa pika të pangopura(may be mono- or polyunsaturated

34. Acidi linoleik
5. Me rëndësi të veçantë në ushqim janë sidomos format e pasaturuara, ku lidhja e parë dyfishe është në atomin e tretë me radhë nga grupi metil(CH3) në vargun e atomeve të karbonit (njihet si acid yndyror omega 3 ,), ose në atomin e gjashtë të radhës(omega 6).

35. ACIDET YNDYRORE JANË ACIDE KARBOKSILIKE ALIFATIKE
Acidet yndyrore gjinden kryesisht në formë të estereve në yndyrat natyrale dhe vajra por mund të gjinden në formë të pa esterifikuar si acide yndyrore të lira, forma që transportohet në plazmë.

36. Acidet yndyrore që gjinden në yndyrat natyrale zakonisht janë derivate të vargjeve të drejta që përmbajnë numër të njëjtë të atomeve të karbonit.
Zinxhiri mund të jetë i ngopur( që nuk përmban lidhje dyfishe) apo i pangopur( që përmban një apo më shumë lidhje dyfishe).

37. Acidet yndyrore emërohen sipas hidrokarbureve përkatëse
Më së shpeshti përdoren në nomenklaturen sistemore të acideve yndyrore pas hidrokarburit me numër të njejtë të atomeve të karbonit, me –oic që zëvendësohet me prapashtesën –e(Gcnvan sistem). Kështu , acidet e ngopura përfundojnë me –anoic, psh octanoic acid, dhe acidet e pangopura me lidhje dyfishe përfundojnë me –enoic, psh octadecenoic (acidi oleik).

38. Atomet e karbonit numërohen duke filluar nga grupi karboksil ( karboni nr 1).
Atomet e karbonit afër grupit karboksil ( si 2,3,4) janë gjithashtu të njohur si karbone α,β, dhe gama, respektivisht i fundit si terminal karboni metil njihet si ω ose n-karbon.

39. Konventat e ndryshme përdorin  për të treguar numrin dhe pozitën e lidhjes dyfishe ; p.sh.9 tregon lidhjen dyfishe midis karbonit të nëntë dhe dhjetë të acidit yndyrore; ω9 tregon lidhjen dyfishe të atomit të 9 dhe i 10 të karbonit të acidit yndyror duke numëruar nga grupi metil;

41. Te shtazët lidhjet dyfishe janë të shtuara midis lidhjeve dyfishe ekzistuese (psh, Δ9, Δ6, or Δ 3) dhe karbonit karboksil, drejtues i tri serive të acideve yndyrore i njohur si(eg, ω 9, ω 6, or ω 3) të familjeve respektive.

42. Acidet yndyrore të ngopura nuk përmbajnë lidhje dyfishe
Acidet e larta të saturuara mund të ilustrohen me acidin acetik(CH3-COOH) i cili është anëtar i parë i serisë -CH2- që në mënyrë progresive shtohet midis grupeve terminal CH3-dhe-COOH. Shembujt janë dhënë në tabelën 14-1.
Anëtarët tjerë të lartë të serisë janë të njohur të gjendur kryesisht në dyllëra. Vargu i acidet yndyrore pak të degëzuar gjithashtu janë izoluar nga të dy grupet burime, bimore dhe shtazore.

43. Anëtarët tjerë të lartë të serisë janë të njohur të gjendur kryesisht në dyllëra. Vargu i acidet yndyrore pak të degëzuar gjithashtu janë izoluar nga të dy grupet burime, bimore dhe shtazore.

45. Acidet yndyrore të pangopura, më tej , mund të nën ndahen si më poshtë:
(1) Monounsaturuara acidet( monoetenoide, monoenoike) përmbajnë një lidhje dyfishe.

46. (2) Acidet Polyunsaturated (polyetenoid, polyenoic), përmbajnë dy ose më shumë lidhje dyfishe

47. (3) Eikozanoidet: Këto komponime derivojnë nga acidet yndyrore eikoza-(20 karbone) polyenoike, përfshirë prostanoidet, leukotrienet(LTs) dhe lipoksinat(LXs). Prostanoidet përfshijnë prostaglandinat(PGs), prostaciklinat(PGIs) dhe tromboksanet(TXs

48. Prostanoidet përfshijnë prostaglandinat(PGs), prostaciklinat(PGIs) dhe tromboksanet(TXs

49. Acide yndyrore të pangopura përmbajnë një ose më shumë lidhje dyfishe
(Tabela 14–2)

51. Shumica e acideve yndyrore të pangopura që ndodhin në natyrë kanë lidhjen dyfishe cis
Karboni i vargjeve të acideve yndyrore formon strukturë zik-zake kur i qëndron gjatë një temperature të ulët.

52. Në temperatura të larta, disa lidhje rrotullohen duke shkaktuar shkurtimin e vargut, i cili sqaron pse biomembranat janë më të trasha me rritjen e temperaturës

53. Te acidet yndyrore të pasaturuara një tip i izomerizmit gjeometrik ndodh në varësi nga orientimi i atomeve ose grupeve përgjatë boshtit të lidhjes dyfishe, që nuk lejon rrotullimin.
Nëse vargjet acile janë në të njëjtën anë të lidhjes, ai është cis-, si te acidi oleik;
nëse ndodhën në pozitë të kundërt ai është trans-, si te acidi elaidik dhe izomeri trans i acidit oleik.

54. Në natyrë vargjet e gjata të pangopura të acideve yndyrore janë afërsisht të gjithë në formë konfiguracioni cis, molekulat ekzistojnë të” thyera”120 shkallë në lidhjen dyfishe.
Si rrjedhim, acidi oleik ka formën e L, kurse acidi elaidik i mbeturinave “ drejtë” .

55. Rritja e numrit të lidhjeve dyfishe cis te acidet yndyrore çon te një molekulë me mori konfiguracioesh hapësinore të mundshme - psh acidi arahidonik me katër lidhje dyfishe cis, ka formën “kinks”- përdredhur ose U.

56. Kjo ka vlerë të thellë në palosjen e molekulave në membranë dhe në pozitat e zëna nga acidet yndyrore në shumicën e molekulave komplekse siç janë fosfolipidet.

57. Lidhjet dyfishe trans ndryshojnë këtë marrëdhënje hapësinore
Lidhjet dyfishe trans ndryshojnë këtë marrëdhënje hapësinore. Acidet yndyrore trans janë të pranishme në ushqime të caktuara siç është rasti me produktin e saturimit të acideve yndyrore gjatë hidrogjenimit ose( ”hardening”)-ngurtësimit vajrave natyral gjatë prodhimit të margarinës.

58. Një kontribut të vogël shtesë ngjet nga tretja e “ ruminant fat” që përmbajnë acide yndyrore trans që burojnë nga veprimi i mikroorganizmave te përtypësit.

59. Gjatësia e vargut dhe shkalla e jostaturimit pasqyron vetitë fizike dhe fiziologjike të acideve yndyrore
Pikat e shkrirjet te acidet yndyrore me numër të njëjtë të atomeve të karbonit rritet me gjatësinë e vargut dhe ulet në përputhshmëri me pangopshmërinë.

60. Një triacilglicerol që përmban tri acide yndyrore të pangopura nga 12 karbone ose më shumë është i ngurtë në temperaturë të trupit, kurse nëse acidi yndyror është si mbetje 18:2 , ai është lëngë deri në 0 oC.

61. Në praktikë acilglicerolet natyrale përmbajnë acide yndyrore të përziera për të kompletuar rolin funksional të tyre.

62. Lipidet membranore , janë më shumë të pasaturuara se sa lipidet depo.
Lipidet në inde të cilat janë freskuese”cooling” si p.sh. dimëruesit (gjumë dimëror) ose te gjymtyrët e shtazëve, janë më shumë të pasaturuara.

63. Korboni 1 dhe 3 nuk janë identik-të njëjtë
Te numri i atomeve të karbonit qartësisht përdoret sistemi –sn-(stereochemical numbering). Ai është i rëndësishëm të imagjinoj(vlerësoj) që karbonet 1 dhe 3 të glicerolit nuk janë identik kur vështrohen në tri dimensione.

64. Enzimat më lehtë bëjnë dallimin midis tyre dhe gjithnjë janë më afër specifik për njërin se sa për tjetrin karbon; psh gliceroli gjithmonë fosforilohet në -sn-3 ,me glicerol kinazë, për të formuar glicerol – 3 fosfat dhe jo glicerol 1-fosfat.

65. TRIACILGLICEROLET (TRIGLICERIDET)
TRIACILGLICEROLET (TRIGLICERIDET)* JANË FORMAT KRYESORE REZERVË E ACIDEVE YNDYRORE
Triacilglicerolet janë estere të alkooli trihidroksilik glicerol dhe acideve yndyrore.
Mono dhe diacilglicerolet ku një ose dy acide yndyrore janë të esterifukuara me glicerol gjithashtu gjenden në inde. Këto janë posaçërisht të vlefshme në sintezën dhe hidrolizën e triacilgliceroleve .

66. Prostaglandinat ekzistojnë pothuaj në çdo ind te sisorët, duke vepruar si hormone lokale; ato kanë aktivitet të rëndësishëm fiziologjik dhe farmakologjik.

67. In vivo sintetizohen nga ciklimizimi në qendër të vargut prej 20 karboneve(eiokozanoik) të acideve yndyrore të poli të pangopura ( arahidonik) duke formuar unazën ciklopentanit( Figura 14–2).

68. I lidhur me serinë e komponimeve, tromboksani ka unazën e ciklopentanit të ndërprerë me një atom të oksigjenit (unaza oksanit)

69. Tri acide yndyrore eikozanoide të ndryshme japin tri grupe të eikozanoidit të karakterizuar nga numri i lidhjeve dyfishe në pozitën e vargjeve. p.sh PG1, PG2. PG3.

70. Grupet e ndryshme zëvendësuese të lidhura për unazë i japin serisë së prostaglandinave dhe tromboksaneve, etiketimin A,B etj. – psh tipi “E”i prostaglandinave (si në PGE2) ka një keto grup në pozitën 9, kurse tipi “F” ka grupin hidroksid në të njëjtën pozitë.

71. Leukotrienet janë tri grupe të derivuara nga eiokozanoidet përmes rrugës së lipoksigjenazës.

72. Ato karakterizohen me praninë e tri ose katër lidhjeve dyfishe të konjuguara, përkatëse.
Leukotrienet shkaktojnë bronkokonstrikcion që i bënë si pjesë e agjentëve potencial proinflamator te astma.

73. Acidet yndyrore me 18 atome të karbonit që do të përshkruhen janë acidi linolenik(omega 3) dhe acidi linoleik (omega 6). Secili është anëtarë i “familjes” së acideve yndyrore me vargje të gjata të cilët rregullojnë presionin gjakut, koagulimin, dhe funksionet tjera të rëndësishme për shëndet.

74. Acidi oleik

81. Tretja e triaciglicerolt fillon në lukth nën veprimin e një lipaze acidike e cila sekretohet nga gjëndëra linguale(lipaza linguale)

82. Të konsumuara me ushqim, TAG, esteret e kolesterolit dhe fosfolipidet zbërhehen në rrugë enzimatike, nga enzimat e pankreasit tëkontrolluara me hormone.

83. Nëstin intestin një esterazë, lipaza pankreatike primarisht ndan nga molekula e TAG 2 acide yndyrore nga pozita 1 dhe 3. Mbetet 2-monoacilgiceroli.

85. Proteina tjeter ,kolipaza, gjithashtu lirohet nga pankreasi duke u lidhur me lipazë në raport 1:1. duke e ankoruar(vendosur) ate midis faqeve lipide-ujore.

86. Kjo shkakton një ndryshim konformacional të lipazës që paraqitet në qendren aktive të sajë.

87. (Kolipaza sekretohet si zymogjen, prokolipazë, e cila aktivizohet në kolipazë në zorrë nga tripsina) Orlistat, një ilaq kundër obezitetit ,inhibon aktivitetin e lipazës gastrike dhe pankreatike.

88. Kolesteroli ester , që përmban ushqimi rreth 10-15%(pjasa tjetër është kolesterol i lirë)hidrolizohet nën ndikimin e enzimes kolesteryl ester hidrolaza(kolesterol esteraza)

89. Zbërthimi i fosfolipideve
Zbërthimi i fosfolipideve. Lëngu pankreatik ka edhe fosfolipazën A2 e cila gjindet si proenzimë e fosfolipazës dhe që nën veprimin e tripsinës në zorrë shdërrohet në formë aktive në fosfolipazë A2.

90. Fosfolipaza A2, largon një acid yndyror nga karboni i 2 i një fosfolipidi, duke e formuar një lizofosfolipid. P.sh. Fosfatidil kolina bënë lizofosfatidil kolinën.

91. Duke larguar një acid yndyror nga pozita 1 e glicerolit të lizofosfolipidit(ndikon enzima lizofosfolipaza) largohet baza e glicerilfosforolit(p.sh.glicerilfosforil kolina) e cila pastaj mund të eliminohetpërmes fecesit ose të resorbohet.

92. Kolecistokinat,peptide të vogla hormonale që prodhohe në qelizat e mukozës së jejunumut dhe më pak në duoden(në gjak) ndikojnë në kontraksionin e kolecistes si dhe në qelizat e pankreasit për aktivitet ekzokrin(si përgjigje ndaj lipideve në intestin dhe proteinave pjsësrisht të tretura),CCK, ulin motilitetin e lukthit.

93. Qelizat intestinale prodhojnë peptide të vogla hormonale(secretin),si përgjigje ndaj ushqimit me pH të ulët që kalon në zorrë.
Ndikojnë që pankreasi dhe mëlcia të prodhojnë solucion ujor të pasur me bikarbonate , duke përshtatur pH për veprimin e enzimave të pankreasit.

95. Absorbimi i lipideve në mukozën e zorrëve(enterocite):acidet e lira yndyrore, kolesteroli i lirë dhe 2-monoacilgliceroli, janë prodhime primare të tretjes së lipideve në jejunum.

96. Siperfaqja hidrofilike e miceleve e fasciliton transportin e lipideve hidrofobike për gjatë shtresës ujit të pa “shqetësuar”në kufirin e membranës së vileve ku resorbohen.

99. Kompleksi I lipideve të asorbuara migron në retikulumin endoplazmatik të enterocitit ku vendoset aty.
2-monoacilgliceri i absorbuar në enterocite

100. Acidet yndyrore fillimisht shndërrohen në formë aktive nga fettty acil-CoA- sintetaza. (tiokinaza).

101. Duke shfrytëzuar thiokinazën krijohet nga 2- monoacilgliceroli i absorbuar nga eritrocitet, duke e shndërruar në kompleksin enzimatik TAG -sintazë.

102. Ky kompleks sintetizon TAG-në nga veprimet e njëpasnjëshme të aktiviteteve të dy enzimeve-acyl CoA: monoacylglycerol acyltransferazë dhe acyl CoA: diacylglicerol acyltransferazë.

103. Lizofosfolipidet riacilohen për të formuar fosfolipidet nga një familje e acyltransferazës dhe kolesteroli esterifikohet në një acid yndyror primar nga acyl CoA: kolesterol aciltransferaza.

104. Shkurt të gjitha vargjet e gjata të acidet yndyrore të absorbuara shërbejnë për sintezën e triaciglicerolit(TAG), fosfolipideve dhe estereve të kolesterolit.

106. Crregullimet e absorbimit , malabsorbim shoqërohet me rritjen e yndyrave në feces(steatorrhea).
Shkaqet janë të shumëta përfshi tretjen e dobët, shkurtimi i zërrëve(shkakton uljen e absorbimit).

107. Skretimi i lipideve nga enterocitet.
TAG-i i sintetizuar rishtas dhe kolesteroli ester janë shumë hidrofobike,agregojnë(grumbullohen) në ambientin ujor. Prandaj kjo është e e domosdoshme që ato të tubohen si grimca në pika yndyre të rrethuara nag shtresa e përbërë nga fosfolipidet ,kolesteroli I pa estirifikuar, dhe molekula të proteinave specifike , apolipoproteina B-48.

108. Kjo shtresë stabilizon grimcat dhe e rritë tretshmërinë e tyre, në këtë mënyrë mbron partikulat e shumëta nga shkrirja.
(proteina mikrosomale transferuese e triacigliceridit(TAG) është themelore krijimin e TAG-të pasuruar me apolipoprotein B-48, përbërëse e grimcave të lipoproteinave në retikulumin endoplazmatik)

110. Grimcat lirohen nga enterocitet me ekzocitozë duke kaluar në vazot limfatike në vilet e zorrëve të holla(ductus thoracicus, vena subclavia e majtë).

112. Rruga kryesore për sintezën “de novo” të acideve yndyrore(lipogjeneza) ndodh në citosol
Ky sistem është i pranishëm në shumë inde, duke përfshirë mëlçinë,veshkat, trurin, mushkërinë, gjëndrat e qumështit dhe indin dhjamor.

113. Kofaktorët e tij përfshirë NADPH, ATP, Mn2+, biotinë, dhe HCO3(buron nga CO2).

114. Acetyl-CoA është substrat i drejtpërdrejt, dhe palmitiku është produkt përfundimtar

115. Acetil-CoA është blloku kryesor i ndërtimit të acideve yndyrore
Acetil –CoA sintetizohet nga glukoza përmes oksidimit të piruvatit në mitokondrie. Megjithate , ai nuk difundon lehtë në citosolin ekstarmitokondrial që është vendi kryesor i sintezës së acideve yndyrore,

116. Citrati i formuar pas kondensimit të acetil-CoA me oksalat,në ciklin a acidit citrik në mitokondrie , translokohet(kalon) në hapësirën jashtë mitokondrive përmes transportuesëve trikarbosilik, ku në prani të CoA dhe ATP zbërthehet në acetil-CoA dhe oksalacetat, katalizohet nga ATP-citrat liaza, e cila rrit aktivitetin në gjendje të ngopur(fed state).

117. *
Bikarbonatet burojnë nga CO2 i cili duhet në reaksionin e parë për karboksilimin e acetil -Co A në malonyl –CoA në prani të ATP dhe acetil-CoA karboksilazës

118. * Acetil-CoA karboksilaza ka nevojë për vitaminën biotinë.
Kjo enzimë është proteinë multienzimatike që përbëhet nga numër i ndryshëm i subnjisive të njëjta, secila përmban biotinë, biotinë karboksilazë, biotinë carrier protein dhe transkarboksilazë, që kanë pozitë rregulluese alosterike.

120. Reaksioni zhvillohet në dy faza: (1) karboksilimi i biotinës
Prodhimi i malonyl-CoA është shkallë e parë dhe kontrollues në sintezën e acideve yndyrore
Reaksioni zhvillohet në dy faza: (1) karboksilimi i biotinës
me pjesëmarrje të ATP dhe (2) bartja e karboksilit
në acetil-CoA duke formuar malonyl-CoA.

122. Acetil-CoA në dispozicion krijon malonik CoA nga ku sintetizohet palmitiku
Tregohet se transportit të citratit
( trekarboksilat) në membranën e mitokondrive i duhet shkëmbimi me malatin

123. *
Oksalacetati i krijuar mund të formojë malatin, përmes lidhjes së NADH në malat dehidrogjenazë, pasuar me krijimin e NADPH përmes malik enzimes.NADPH shfrytëzohet për lipogjenezë, dhe piruvati mund të përdor[et për regjenerimin e acetil_CoA pas transportit në mitokondrie. Kjo rrugë është mënyrë e shndërrimit të ekuivalencës reduktuese nga NADH ekstra mitokonriale në NADPH. Në anën tjetër malati, vetë , mund të transportohet në mitokondrie , ku është në dispozicion të riformojë oksalacetatin.

125. Ekuacioni total për sintezën e acidit palmitik nga acetil CoA dhe malonil – CoA është:

126. Zgjatja e vargjeve të acideve yndyrore ndodh në retikulumin endoplazmatik
Rruga ( sistemi mikrosomal) e elongimit me 2 karbone të acideve yndyrore acyl CoA te C10 e sipër , të saturuara dhe të pa saturuara, duke përdorur malonik-CoA acetili si donator dhe NADPH si reduktues dhe katalizohet nga sistemi i enzimes elongaza mikrosomale e acideve yndyrore.

127. Elongimi i stearil-CoA në tru rritet shpejt gjatë mekanizmit të sigurimit të renditjes së acideve yndyrore C22 dhe C24 për sfingolipide

128. Rruga ( sistemi mikrosomal) e elongimit me 2 karbone të acideve yndyrore acyl CoA te C10 e sipër , të saturuara dhe të pa saturuara, duke përdorur malonil-CoA acetili si donator dhe NADPH si reduktues, katalizohet nga sistemi i enzimes elongaza mikrosomale e acideve yndyrore.
Elongimi i steril-CoA në tru rritet shpejt gjatë mekanizmit të sigurimit të renditjes së acideve yndyrore C22 dhe C24 për sfingolipide.

129. Gjendja ushqyese (nutritional) rregullon lipogjenezën
Teprica e karbohidrateve ruhet si yndyrë në shumë shtazë në anticipim në periodat e mungesës së kalorive të tilla si uria , gjumi dimëror, etj dhe për të ruajtur energjinë për përdorim midis shujtave duke përfshirë edhe njerëzit që marrin ushqim në intervale kohore.

130. Lipogjeneza shkaktohet nga teprica e glukozës dhe intermediatorëve si piruvat, laktati, adhe acetil-CoA në yndyrë duke ndihmuar fazën anabolike të këtij cikli të ushqimit.
Gjendja e ushqyeshmërisë në organizëm është faktori kryesor rregullues i kinetikës së lipogjenezës

131. *
Sinteza e vargjeve të gjata të acideve yndyrore kontrollohet në kohë të shkurtë nga modifikimi alosterik dhe kovalent i enzimave dhe në kohë të gjatë nga ndryshimet në ekspresionin e gjenit kryesor të kinetikave të sintezës së enzimave.

133. *
Acetil-CoA karboksilaza është enzimë alosterike dhe aktivizohet nga citrati, përqendrimi i të cilit rritet te gjendjet me ushqyeshmëri të bollshëm dhe është tregues i mjaftueshmërisë të rezervave të acetil-CoA.
Citrati shndërron enzimën nga forma dimere jo aktive në formën polimere aktive, që ka masë molekulare disa miliona.

134. *
Inhibimi arrihet me fosforilimin e enzimës dhe nga molekulat me vargjet e gjata të acil-CoA, si shembull i inhibimit të ndërsjellë negativ të produktit.të reaksionit.
Kështu, nëse acil –CoA akumulohet sepse ajo nuk esterifikohet mjaft shpejt ose sepse rritet lipoliza ose hyrja e acideve yndyrore të lira në ind, do të bënte reduktimin automatik të sintezës së acideve yndyrore të reja.

135. Acil-CoA mund të inhiboi transportuesit mitokonrial trikarboksilik , kështu parandalohet aktivizimi i enzimës nga dalja e citratit nga mitokondria në citosol.

136. Acetil-CoA karboksilaza gjithashtu
rregullohet nga hormonet siç janë
glukagoni, epinefrina, dhe insulina
përmes ndryshimeve në gjendjen fosforiluese të saj.

137. Piruvat dehidrogjenaza gjithashtu rregullohet nga Acil-CoA
Acil-CoA shkaton inhibimin e piruvat dehidrogjenazës duke inhibuar transportuesit e shkëmbimit ATP-ADP në membranën e brendshme të mitokondrive, i cili do të shkaktojë rritjen intramitokondriale të raportit {ATP}/{ADP} dhe prandaj shndërron piruvat dehidrogjenazën nga forma aktive në formën inaktive, pra rregullon praninë e acetil-CoA për lipogjenezë.

138. Gjithashtu oksidimi i acyl-CoA për shkak të rritjes së nivelit të acideve të lira yndyrore mund të rritë raportin {acetyl-CoA}/{CoA} dhe {NADH}/{NAD+} në mitokondrie, duke inhibuar piruvat dehidrogjenazën

139. Insulina stimulon lipogjenezën me disa mekanizma tjerë që gjithashtu karakterizohet me rritje të aktivitetit të acil-CoA karboksilazës.
Kjo rritë transportin e glukozës në qelizë ( p.sh në indin adipoz), duke rritur përfaqësimin e piruvatit për sintezën e acideve yndyrore dhe glicerol-3 fosfatin për esterifikimin e acideve yndyrore rishtas të formuara, dhe gjithashtu shndërrimin e formës inaktive të piruvat dehidrogjenazës në formë aktive , në indin dhjamor por jo në mëlçi.

140. Insulina gjithashtu- nga aftësia e saj për të për të ulur nivelin e cAMP- inhibon lipolizën në indin dhjamor dhe në këtë mënyrë e redukton përqendrimin e acideve yndyrore në plazmë dhe si pasojë vargu i gjatë i acil-CoA inhibon lipogjenezën

141. Insulina gjithashtu- nga aftësia e saj për të ulur nivelin e cAMP- inhibon lipolizën në indin dhjamor dhe në këtë mënyrë e redukton përqendrimin e acideve yndyrore në plazmë dhe si pasojë vargu i gjatë i acil-CoA inhibon lipogjenezën.

142. Kompleksi sintaza e acideve yndyrore dhe acetil-CoA karboksilaza janë enzime “adapte”.
Këto enzima përshtaten sipas nevojave fiziologjike të organizmit.nga rritja e sasisë totale në një gjendeje të ngopur dhe ulje në gjendje urie, duke u ushqyer me yndyrë dhe te diabeti. Insulina është hormon i rëndësishëm i shkaktuar nga ekspresioni i gjenit dhe nxitja e biosintezës së enzimës ku glukagoni( përmes cAMP) është antagonist i këtij efekti.

143. Ushqime me yndyrë me përmbajtje të acideve yndyrore me shumë lidhje dyfishe rregullon në mënyrë bashkëvepruese shprehjen e enzimave kyçe për glukolizë dhe lipogjenezë.

144. Këta mekanizma për rregullimit “longer –term” të lipolizës marrin disa ditë për tu bërë plotësisht të manifestueshëm dhe shtuarja e drejtpërdrejt dhe efekti i menjëhershëm për acidet yndyrore dhe hormonet, siç janë insulina dhe glukagoni.

146. Metabolizmi i Acideve Yndyrore të pangopura & Eikozanoideve
RËNDËSIA BIOMJEKËSORE
Acidet yndyrore të pangopura në fosfolipidet e membranes qelizore janë të rëndësishme në mirëmbajtjen e fluiditetit të membranës.

147. Një proporcion mes acideve të larta yndyrore të ngopura dhe të pangopura (indeksi P:S) në dietë është një faktor me rëndësi në uljen e përqendrimit të kolesterolit dhe konsiderohet të jetë i dobishëm në parandalimin e sëmundjes koronare të zemrës

148. Indet e kafshëve kanë një kapacitet limitues për acidet yndyrore të pangopura dhe ai proces kërkon acide të larta yndyorore poly- të pangopura të caktuara dietare të përfituara nga bimët.

149. Këto acide yndyrore esenciale përdoren për të formuar acide yndyrore eikosanoike (C20), që si reaksion japin rritje të prostaglandinëve dhe tromboksanëve si dhe leuktrieneve dhe lipoksineve- që kolektivisht njihen si eikosanoide..

150. Prostanglindet dhe tromboksanet janë hormone locale që sintetizohen shumë shpejt kur kërkohet.

151. Prostaglandinat janë ndërmjetësues të inflamacionit, shkaktojnë dhimbje, nxisin gjumin dhe përfshihen ne rregullimin e qarkullimit të gjakut dhe riprodhimit.

152. Ilaqet josteroide anti-inflamatore si aspirini veprojnë duke penguar sintezën e prostaglandinës.
Leukotrienet kanë kontraktant të muskujve dhe veti kemotaktike si dhe janë të rëndësishme në reaksione alergjike e inflamacion.

153. Leukotrienet kanë kontraktant të muskujve dhe veti kemotaktike si dhe janë të rëndësishme në reaksione alergjike e inflamacion

154. DISA ACIDE TNDYRORE TË PANGOPURA NUK MUND TË SINTETIZOHEN NGA GJITARËT & JANË ESENCIALE NË USHQIM
Acide yndyrore të larta të caktuara me varg të gjatë, të significancës metabolike në gjitarë paraqiten në Figurën 23-1.
Acidet tjera të larta yndyrore polyenoike C20, C22, dhe C24 mund të përfitohen nga acidet oleike, linoleike, dhe α-linolenike nga elogacioni zingjiror.

155. Acidet palmitoleike dhe oleike nuk janë esenciale në dietë sepse indet mund të paraqesin një lidhje dyfishe në pozicionin 9 të acidit të ngopur yndyror.

157. Acidet linoleic dhe linolenic janë të vetmet acide yndyrore që njihen si esenciale për ushqimin komplet te shumë llojeve të shtazëve, duke përfshirë edhe njeriun, si dhe njihen si acide yndyrore esenciale ushqyese.

158. Në shumicën e gjitarëve acidi arahidonik mund të formohet nga acidi linoleik.

159. Lidhjet dyfishe mund të paraqiten ne pozicionet 4,  5,  6, and  9 në shumicën e gjitarëve, por kurrë përtej pozitës  9.

160. Në kontrast, bimët janë të afta të sintetizojnë acidet yndyrore esenciale në ushqim duke paraqitur lidhje dyfishe ne pozitat  12 dhe  15 .

161. ACIDET YNDYRORE TË PANGOPURA ME NJË LIDHJE DYFISHE SINTETIZOHEN NGA SISTEMI Δ9 I DESATURAZËZ
Indet e ndryshme duke përfshirë edhe mëlçinë konsiderohen përgjegjëse për formimin e acideve yndyrore joesenciale dhe të pangopura nga acidet yndyrore të ngopura.
Lidhja e parë dyfishe e paraqitur në acidin e yndyror të saturuar është pothuaj se gjithmonë në pozitën e  9 .

162. Një sistem enzimatik- 9desaturaza në retikulimin endoplazmatik do të katalizojë shndërrimin e palmitoil-CoA ose stearoil-CoA në palmitoleil –CoA ose oleil-CoA përkatës.
Oksigjeni dhe për më tepër NADH ose NADPH janë të domosdoshëm për reaksion.
Enzimat duket të jenë të një lloji me sistemin monooksigjenazë përfshirë citokromin b5.

163. SINTEZA E ACIDEVE YNDYRORE POLY TË PANGOPURA PËRFSHIRË SISTEMINE E ENZIMES DESATURAZË DHE ELONGAZË
Lidhjet dyfishe shtesë të paraqitura në acidet yndyrore te monosaturuara janë gjithmonë të ndara nga njëra tjetra nga një grup metil ( i ndërprerë me metilen) përveç në baktere.
Pasi që shtazët kanë një desaturazë  9 ato mund të sintetizojnë komplet familjen ω9 (acid oleik) të acideve yndyrore të pangopura nga kombinimi i elongacionit zingjiror dhe desatyrimit.

164. Megjithatë, sikur e ndikuar më lartë, acidet linoleic (ω6) or α-linolenic (ω3) të kërkuara për sintezën e anëtarëve të tjerë të familjeve ω6 ose ω3 duhet të furnizohen në ushqim ( dietë).
Linoleati mund të shëndrrohet në arachidonate përmes γ linolenatit nëpërmjet rrugës së treguar në Figurën 23-4.

165. Kërkesa nutricionale për arachidonate mundet kësisoj bëhet e panevojshme nëse ka linoleat adekuat në ushqim (dietë).

166. Sistemi i desatyrimit dhe elongacionit zingjiror pakësohet në masë të madhe në gjendje urie, si përgjigje e administrimit të glukagonit dhe epinefrinës, si dhë në mungesë të insulines si në rastin e tipit 1 diabetes mellitus.

167. SIMTOMAT E MUNDESËS PRODHOHEN KUR ACIDET YNDYRORE ESENCIALE (EFA) MUNGOJNË NGA DIETA
Refuzimi i ushqimeve me përmbajtje jo yndyrore, të pasuruar me vitaminë A dhe D, shfaq reduktimin e kinetikës së rritjes dhe deficienca reproduktive e cila mund të mjekohet me dhënien e acidit linoleic, linolenik dhe arahidonik në ushqim.

168. Këto acide yndyrore janë gjetur me përqendrime të mëdha në yndyrat vegjetariane dhe pak në kërmet animale.

169. Keto acide yndyrore esenciale kërkohen për formimin e prostaglandinës, throboxanit, leukotrienit, dhe lipoxines (shih më poshtë) , dhe ato gjithashtu kanë funksione tjera të ndryshme të cilat janë më pak të definuara mirë.

170. Acidet yndyrore esenciale gjinden në lipidet strukturore të qelizës, zakonisht në pozitën 2 të fosfolipideve, dhe janë të lidhura me integritetin strukturor të membranës mitokondriale

171. Acidi arachidonik është i pranishëm në membranat dhe konsiderohet 5-15% e acideve yndyrore në fosfolipide.

172. Acidi docosahexaenoic (DHA; ω3, 22:6), që sintetizohet nga acidi α-linolenic ose sigurohet drejtpërdrejtë nga vaji i peshkut, është i pranishëm në përqendrime të mëdha në retinë, korteksin cerebral, testise dhe spermë.

173. DHA nevojitet veçanërisht për zhvillimin e trurit dhe retinës dhe furnizohet përmes placentës dhe qumështit.

174. Pacientët me retinitis pigmentosa raportohen të kenë nivele të ulëta të gjakut të docosahexaenoikut (DHA-së).

175. Në mungesën të acideve yndyrore esenciale, acidet joesenciale polyenoike të familjes ω9 zëvendësojnë acidet yndyrore esenciale në fosfolipide, lipide të tjera të kompleksuara dhe membrana, veçanërisht me acidin 5,8,11-eicosatrienoic (ω9 20:3).

176. Acidet yndyrore kalimtare implikohen në çrregullime të ndryshme
Sasi të vogla të acideve yndyrore kalimtare të pangopura gjinden në yndyrën e ripërtypësve (p.sh. yndyra e gjalpit ka 2-7%), ku ato lartësohen nga veprimi i mikroorganizmave në stomakun e parë të ripërtypësve, por burimi kryesor në dietën njerëzore është pjesërisht nga vajrat bimore të hidrogjenizuara (p.sh. margarina).

177. Acidet yndyrore kalimtare garojnë me acidet yndyrore esenciale dhe mund të keqësojnë mungesën e acideve yndyrore esenciale.

178. Veç kësaj, ato janë të ngjashme në strukturë me acidet yndyrore to ngopura dhe kanë efekte krahasuese në promocionin e hiperkolesterolomisë dhe arteriosklerozës.

179. EICOSANOIDET FORMOHEN NGA ACIDET YNDYRORE POLY TË PANGPOPURA C20
Arachidonati dhe disa acide tjera yndyrore C20 rrisin eicosanoidet komponime aktive në aspektin fiziologjik dhe psikologjik të njohura si a prostaglandina (PG), thromboxane (TX), leukotriene(LT), dhe lipoxins (LX)

180. Në aspektin fiziologjik ato konsiderohet të veprojnë si hormone lokale qe funksionojnë përmes receptorëve të lidhur të proteinës G, në mënyrë që të vendosin efektet e tyre biokimike

181. Janë tri grupe të eicosanoideve që sintetizohen nga acidet eikosanoike C20 të përfituara nga acidet yndyrore esenciale linoleate dhelinolenate, ose drejtpërdrejtë nga arachidonati dhe eicosapentaenoati dietare.

182. Arahidonati, zakonisht i përfituar nga pozita e dytë e fosfolipideve në membranës së plazmës nga veprimi i posfolipazës A2 ( Figura 24-6)- por gjithashtu nga dieta- është substrat për sintezat e serive PG2, TX2 (prostanoids) nga rruga cyclooxygenazës, ose serive LT4 dhe LX4 nga rruga lipoxygenazë, me të dyja rrugët që garojnë për substratin arachidonat.

183. RRUGA CIKLOGJENAZE ËSHTË PËRGJEGJËSE PËR SINTEZËN E PROSTANOIDIT
Sinteza e prostanoidit përfshin konsumimin e dy molekulave të O2 të katalizuara nga prostaglandinë H sintaza (PGHS), që përbëhet nga dy enzime cyclooxygenase dhe peroxidase.
PGHS-ja është prezente si dy izoenzime , PGHS-1 and PGHS-2. Produkti, një endoperoksid (PGH), shndërrohet në prostaglandiant D, E dhe F sikurse edhe në tromboksan (TXA2) dhe prostaciklin (PGI2).

184. Secili tip i qelizës prodhon vetëm një tip të prostanoidit.

185. Aspirini, një ilaç anti-inflamator josteroide (NSAID), pengon ciklogjenazën e PGHS-1 dhe PGHS-2 me acetilacion. Shumica e NSAID-ëve të tjerë, si indomethacini dhe ibuprofeni, inhibojnë cyclooxygenazën duke konkurruar me arachidonat. Përshkrimi i PGHS-2- por jo i PGHS-1- inhibohet komplet nga kortikosteroidet anti-inflamatore.

186. Acidet yndyrore esenciale nuk shfaqin të gjitha efektet e tyre fiziologjike në mes të sintezës së prostaglandinës
Roli i acideve yndyrore esenciale në formimin e membranës nuk është i lidhur me formimin e prostaglandinës. Prostaglandinet nuk lirojnë simptoma të mungesës së së acideve yndyrore esenciale, dhe një mungesë e acidit yndyror esencial nuk shkaktohet nga inhibimi sintezës së prostaglandinës.

187. Ciclooxygenaza është një “enzimë vetëvrasës”
“Ndërprerja” e aktivitetit të prostaglandinave pjesërisht arrihet nga karakteristika e mrekullueshme e ciklixygenazës- ajo e shkatërrimit vetë-katalizues, e ashtuquajtur “enzimë vetëvrasëse”. Më tutje, inaktivizimi i prostaglandinave nga dehidrogjenaza e 15-hydroxyprostaglandinës është rapide. Bllokimi i veprimit të këtsaj enzime me sulfasalazinë ose indomethacin mund të zgjatë gjysmë-jetën e prostaglandinës në trup.

188. LEUKOTRIENET & LIPOKSINAT FORMAOHEN NGA RRUGA E LIPOKSIGJENAZËS.
Leukotrienet janë një familje e trieneve të konjuguara të formuara ng acidet eicosanoike në leukocite, qeliza të mastocistomës, platelete, dhe makrofage nga rruga lipoksigjenaze në përgjigje të stimulit imunologjik dhe joimunologjik.
Vetëm 5-lipoxygenase formon leukotriene.

189. Tri lipoksigjenaze (dioxygenases) insertojnë oksigjenin në pozicionet 5, 12 dhe 15 të acidit arachidonik, duke ngritur hydroperoksidet (HPETE).
Lipoksinat janë një familje e tetraeneve të konjugura që poashtu ngriten në leukocite. Ato formohen nga veprimi i kombinuar i më shume se një lipoksigjenaze.

190. ASPEKTET KLINIKE
Simptomat e mungesës së acideve yndyrore tek njerëzit përfshijnë lezionet e lëkurës & dobësimin e transportit të lipoideve.
Tek të rriturit që aplikojnë dieten e zakonshme, nuk ka shenja të mungesës së acideve yndyrore esenciale.

191. Megjithatë, fëmijët që marrin formula dietale me vlera të ulëta të yndyrës dhe pacientët e mirëmbajtur për një kohë të gjatë veçanërisht me terapi intravenoze me vlera të ulëta të acideve yndyrore esenciale tregojnë simptoma të mungesës së acideve yndyrore esenciale që mund të parandalohen me marrjen e një acidi yndyror esencial 1-2% nga kërkesa totale kalorike

192. Metabolizmi anormal i acideve yndyrore esenciale paraqitet në disa sëmundje
Abnormal metabolism of essential fatty acids, which may be connected with dietary insufficiency, has been noted in cystic fibrosis, acrodermatitis enteropathica, hepatorenal syndrome, Sjögren-Larsson syndrome, multisystem neuronal degeneration, Crohn’s disease, cirrhosis and alcoholism, and Reye’s syndrome.

193. Elevated levels of very long chain polyenoic acids have been found in the brains of patients with Zellweger’s syndrome.
Diets with a high P:(polyunsaturated:saturated fatty acid) ratio reduce serum cholesterol levels and are considered to be beneficial in terms of the risk of development of coronary heart disease.

194. Prostanoidet janë substanca aktive potente biologjike
Tromboksanet sintetizohen në trombocite në lirim shkakton vazokonstrikcion dhe agregimin e trombociteve.
Sinteza e e tyre arrihet në veçanti inhibohet nga doza të ulëta të aspirinit.

195. Prostacyclinnet (PGI2), prodhohen nga muret e vazove të gjakut,janë ihibitor potencial të agregimit të trombociteve.

196. Kështu që tromboksanet dhe prostaciklinet janë antagonist
Kështu që tromboksanet dhe prostaciklinet janë antagonist.. PG3 dhe TX3, formohen nga acidi eicosapentaenoik (EPA) në vaj peshku , inhibojnë formimin e PG2 dhe TX2.
PGI3 është si antiagregator potencial i trombociteve si PGI2, por TXA3 është agrergator më i dobët se TXA2, duke ndryshuar balancin e aktivitetit dhe favorizon zgjatjen e koagulimit të gjakut.

197. As little as 1 ng/mL of plasma prostaglandins causes contraction of smooth muscle in animals.

198. Potential therapeutic uses include prevention of conception, induction of labor at term, termination of pregnancy, prevention or alleviation of gastric ulcers, control of inflammation and of blood pressure, and relief of asthma and nasal congestion.

199. In addition, PGD2 is a potent sleep-promoting substance.
Prostaglandins increase cAMP in platelets, thyroid, corpus luteum, fetal bone, adenohypophysis, and lung but reduce cAMP in renal tubule cells and adipose tissue

200. Leukotrienet dhe lipoksinat janë rregullator potencial të proceseve në disa sëmundje
Slow-reacting substance of anaphylaxis (SRS-A) është një përzierje e leukotrieneve C4, D4, dhe E4.
Kjo përzierje e leukotrieneve është një konstriktor potencial I muskulaturës së rrugëve bronkiale.

201. Këto leukotriene bashkë me leukotrienion B4 gjithashtu shkakton permeabilitet vaskalur dhe tërheqjen dhe aktivizimin e leukocitave si dhe janë regulator të rëndësishëm në disa sëmundje të shoqëruara me inflamacion ose reaksione hipersenzitive, siç është astma.

202. Leukotrienet janë vazoaktive dhe 5-lipoksigjenaza gjendet në muret arterilale.

203. Evidentohet roli mbështetës vazoaktiv dhe imunoregulator i lipoksinave psh.si komplekse kundërregullatore(kalonet) i përgjigjes imune.