1. اپیدمیولوژی بیماریهای شایع (بیماریهای عفونی)
Mojtaba Sehat

2. بسم ا... الرحمن الرحیم

3. آنچه در این جلسه ارایه خواهد شد
کلیات
اصطلاحات رایج در اپیدمیولوژی بیماریهای عفونی
زنجیره انتقال عفونت
منبع و مخزن
راه انتقال
میزبان حساس

4. کلیات اپیدمیولوژی بیماریهای عفونی: از قسمتهای بنیادی اپیدمیولوژی
علم اپیدمیولوژی از مطالعه اپیدمیهای بیماریهای عفونی به وجود آمد
علیرغم کنترل بسیاری از بیماریهای عفونی، امروزه دلایلی برای رویکرد جدید به اپیدمیولوژی بیماریهای عفونی وجود دارد:
تغییر الگوی برخی بیماریهای عفونی (پیدایش سل مقاوم به دارو)
کشف بیماریهای عفونی جدید (ایدز،...)
بازگشت برخی از بیماریها (سل، مالاریا)
احتمال وجود منشأ عفونی در برخی بیماریهای مزمن (سرطان گردن رحم، زخم معده)
عدم حذف تمام بیماریهای عفونی با ساخت واکسنها و آنتی بیوتیکها:
علت: وجود نقاط مبهم در سیر و کنترل این بیماریها، که لزوم اپیدمیولوژی بیماریهای عفونی را معلوم می سازد تا با کشف این نکات مبهم (بخش ناپیدای کوه یخ) به کنترل این بیماریها کمک کند

5. ویژگی های منحصر بفرد بیماریهای عفونی
یک بیمار خود می تواند منبع بیماری برای سایرین باشد و نحوه تماس های اجتماعی بر خطر بیماری تاثیرگذار است
ایمنی افراد در گسترش بیماری تاثیر گذار است.
یک بیماربدون علامت می تواند منبع بیماری برای سایرین باشد.
There may be asymptomatic or subclinical infection.
غالبا نیاز به اقدامات اورژانس وجود دارد
اقدامات پیشگیرانه مبنای علمی و اماری قوی تری دارند
infectious disease epidemiology is largely concerned with interventions vs determination of risks.
1. The pattern of societal contacts influence the risk of disease.
2. Many infectious diseases (or their vaccines) confer life long immunity.
3. There may be asymptomatic or subclinical infection.
4. The time frame for prevention may be be only days.
5. Because much is known about infectious agents, infectious disease epidemiology is largely concerned with interventions vs determination of risks.

6. اصطلاحات رایج در اپیدمیولوژی بیماریهای عفونی
عفونت (Infection):
ورود و گسترش يا تكثير يك عامل بيماريزا به بدن انسان يا جانور
حمله یک عامل بیماریزا و ایجاد عفونت همیشه منتهی به بیماری نمی شود
سطوح مختلف عفونت:
Colonization(استقرار) تجمع عامل بیماریزا (استافیلوکوک طلایی در پوست و بینی)
Subclinical (تحت بالینی) مثل:ابتلای تحت بالینی به تب مالت
Clinical(بالینی) همان بیماری عفونی است
In apparent (ناپیدا) مثل:فلج اطفال
Latent(پنهان یا خفته) مثل: ماندن ویروس تبخال در شاخ خلفی نخاع
آلودگی عفونی (Contamination)
وجود عامل بیماری زا بـر سطح بدن، لباس، بستر خواب، اسباب بازی، لوازم جراحـی و پانسمان یا دیگر مواد بیجان و مواد خوراکی (آب، شیر)
مثال:
آلوده شدن ادرار در اثر تماس لوله نمونه با بدن
آلوده شدن محیط کشت با میکروب های بدن و مثبت شدن کاذب کشت

7. تجمع استافيلوكوك ها بر روي پوست
Colonization

8. فردی كه بعد از انجام اقدامات دندان پزشكي در ناحيه گوشه و بالاي لب دچار ضايعـه زير شده است.
Latent Infection

9. 3 مــاه قبــــل، ايــن گـــوسفـنـــد جنيــن خـودرا سقــط كرده است
3 مــاه قبــــل، ايــن گـــوسفـنـــد جنيــن خـودرا سقــط كرده است. اكنـون پدر و پسر صاحبان آن، از نظــــر تـب مالـــــت آزمايش شـده اند و پاسخ آزمايش آنهـا عدد بـالاي 320/1 را نشــان مي دهــد ولــي هـيـچـــگـونه عـــلامـتـــي ندارند.
عفونت تحت باليني

10. اصطلاحات رایج ... (ادامه) مثال: آلایندگی یا آلودگی غیرعفونی(Pollution)
وجود مواد مضر (و نه ضرورتاً عفونی) در محیط
مثال:
آلودگی هوا با سرب
آلایش یا آلودگی انگلی (Infestation)
جایگزین شدن، تولید مثل و گسترش بند پایان بر سطح بدن یا لباس
آلودگی به شپش، آلودگی با کرمهای انگلی روده ای

11. اصطلاحات رایج ... (ادامه) میزبان (host): میزبان اجباری (Obligate):
انسان يا حيواني كه محلی براي جايگزيني يا ادامه زندگي عامل بيماريزای عفوني بصورت طبيعي باشد
میزبان اجباری (Obligate):
تنها میزبان عامل عفونی (سرخک یا حصبه)
میزبان اولیه یا قطعی (Primary or Definitive):
جایگاه گذراندن دوره بلوغ جنسی یا مراحل جنسی عامل عفونی
میزبان ثانویه یا واسط (Secondary or Intermediate):
جایگاه گذراندن حالت غیر جنسی یا لاروی عامل عفونی
میزبان انتقالی:
جایگاه زنده ماندن عامل عفونی بدون تغییری در تکامل آن
پیدا کردن حداقل دو میزبان اولیه، ثانویه و انتقالی و ذکر نام بیماری ها در جلسه بعد

12. اصطلاحات رایج ... (ادامه) بیماری مشترک انسان و د ام (زئونوز)
عفونتي كه تحت شرايط طبيــعي از حيــوانات مهـره دار به انسان منتقل می شود. حدود 150 بیماری مشترک شناخته شده است.
اصطلاحات مرتبط:
Epizootic: اپیدمی در حیوانات
توجه: احتمال درگیر کردن انسان وجود دارد
Enzootic: اندمی در حیوانات
Epornithic: اپیدمی در پرندگان
Anthropozoonosis: انتقال از حیوان به انسان (هاری، طاعون، ...)
Zooanthroponosis: انتقال از انسان به حیوان (سل انسانی در گاو)
Amphixenosis: انتقال دوجانبه (شیستوزوما- ...)

13. اصطلاحات رایج ... (ادامه) عفونت بیمارستانی (Nosocomial Infection):
عفونت هایی که در زمان بستری شدن در بیمارستان ایجاد می شوند و گاه حتی بعد از مرخص شدن بیمار خود را نشان می دهند.
توجه: این عفونتها در زمان پذیرش بیمار وجود نداشته اند، بیمار در دوره کمون نبوده و در ادامه عفونت ناشی از بستری قبلی نیز نبوده اند، بلکه به خاطر شرایط بیمارستان رخ می دهند.
مثال: عفونتهای ادراری ناشی از سوند، عفونت های بعد از عمل جراحی
عفونت فرصت طلب (Opportunistic Infection):
عفونتهای ناشی از عوامل بیماریزای ضعیفی که در حالت عادی (ایمنی طبیعی) بیماریزا نیستند، اما در زمینه اختلال ایمنی به وجود می آیند.
مثال: تبخال، توکسوپلاسموز،
اینگونه عفونتها به ویژه در مرحله انتهایی ایدز، همچنین در حین درمان سرطان رخ می دهند. چرا؟

14. اصطلاحات رایج ... (ادامه) عفونت پزشک زاد (Iatrogenic infection) مثال:
عفونتهایی که به علت اقدامات تشخیصی، درمانی یا پیشگیرانه پزشک یا دیگر کارکنان بهداشتی درمانی ایجاد می شوند و موجب نقص، معلولیت، ناتوانی یا مرگ می گردند.
مثال:
واکنش به تزریق پنی سیلین، آنمی آپلاستیک ناشی از کلرآمفنیکل، لوکمی ناشی از مواجهه با اشعه ایکس در دوران جنینی، ابتلا به هپاتیت به خاطر تزریق خون

15. بيماري(Dis – Ease)
Dis-Ease بــــه معـنـــــاي ناراحتي،در مقابل Ease به معناي راحتي است و عبـارت اســت ازوجــــــود اخـتـــــلال در جســــم يــا روان آدمــــي.

16. ناخوشي
حالتي است كه در آن فـرد به طور ذهني احساس مي كند كه حالش خوب نيست.

17. كسالت
حالتي است كه در فرد پديد مي آيد و طـي آن فعاليـت هاي اجتماعي وي مختــــل مي شود.

18. ابتلا (Morbidity)
هر گونه انحراف ، خواه عيني يا ذهني را ازآسايش جسمي يا روانــــي ابتــــلا مـي گـوينـــد.

19. بیماری قابل سرایت( (Communicable Disease
به آن دسته از بیماری ها گویند که در نتیجه یک عامل بیماری زا یا فرآورده های سمــی آن به وجــــود مـــی آید و می تواند،از انسان به انسان،جــــانور بــه جـــــــانــور،یـــا از محـیـــــط بــه انســان یا جــــانــوران منتـقــــل شود.

20. بیماری مسری (Contagious Disease)
به آن دستــــــه از بیماری ها گوینــد کــه در نتیـجـــــــه تمــــاس ایجـــــاد مـی شــونـد. مـثـــــل بیـمــــاری های گال،تراخم،جذام یابیماریهای آمیزشی

21. اصطلاح منــــاسب را برای اسلايد هاي بعدي انتخــــاب نمائيد.
فكـركنـيـــد...
اصطلاح منــــاسب را برای اسلايد هاي بعدي انتخــــاب نمائيد.

22. تراخم ،عفونت چشم كه معمولا به علت تماس با دستهاي آلوده، حشرات و حولـه مشترك ايجــاد مي شود.
Contagious Infection

23. Chemical Contamination

24. Air Pollution

25. Water Pollution

26. Infestation

27. Pediculosis
Infestation

28. جا مانـدن بـطري و چاقو در شكم، بعد از عمل جراحی
Iatrogenic Disease

29. اصطلاحات رایج ... (ادامه) مراقبت (Surveillance)
تعریف: جمع آوری، تجزیه تحلیل، تفسیر و انتشار اطلاعات یک بیماری به منظور پیشگیری، کنترل و درمان آن
نظارت بر عوامل تعیین کننده بروز، نحوه توزیع و انتشار بیماری در جامعه
بررسی و رسیدگی مداوم به شاخصهای سلامت، وضع تغذیه، مخاطرات محیطی و ... که بر سلامت مردم تأثیرگذارند
هدف اصلی: تشخیص تغییرات در روند بروز یا توزیع بیماریها به منظور شروع اقدامات کنترلی
بيماريهاي قابل گزارش(Notifiable Diseases)
بيماريهایی كه وقوعشان از نظر بهداشت عمومي آنقدر مهم است كه بايد وقوع آنها به صورت تلفني و يا كتبی به مسئولین بهداشتي خبر داده شوند.

30. اصطلاحات رایج ... (ادامه) دوره کمون (Incubation Period):
تعریف: مدت زمانی که بین تهاجم عامل عفونت زا و پدیدار شدن اولین علامت یا نشانه بیماری مورد نظر، وجود دارد.
در دوره کمون، عامل عفونت زا در بدن میزبان تکثیر می یابد و وقتی تراکم آن به حد کفایت رسید، تعادل سلامتی در میزبان به هم خورده و بیماری آشکار می شود.
میانه دوره کمون (Median Incubation period)
زمانی که لازم است تا 50 درصد کل مواجهین با عامل بیماری زا بیماری را نشان دهند 30

31. اصطلاحات رایج ... (ادامه) عوامل مؤثر بر دوره کمون:
زمان دو تا شدن (replication time) عامل بیماری زا
infective dose : مقداری از عامل بیماری که می تواند بیماری را شروع کند
راه ورود
استعداد میزبان
طول دوره کمون یکی از خصوصیات هر بیماری است.
برای هر بیماری یک حداقل دوره کمون وجود دارد که تا قبل از آن هیچ بیماری رخ نخواهد داد.
دوره کمون بیماری در بین بیماری های عفونی مختلف و همچنین از فردی به فرد دیگر با همان بیماری، متفاوت است.
کوتاه: بین چند ساعت تا 2 الی 3 روز: مسمومیت غذائی با استافیلوکوک، وبا، دیسانتری باسیلی و آنفلوآنزا
متوسط: از 10 روز تا 3 هفته: حصبه، بیماریهای ویروسی مثل آبله مرغان، سرخک و اوریون
طولانی: هفته ها تا سالها: ایدز، هپاتیت ب، ... 31

32. توجه
بیماریهای غیرعفونی هم دوره کمون دارند (تحت عنوان Induction period)
اصطلاح دوره پنهانی (latent period) در بیماریهای غیرعفونی معادل دوره کمون در بیماریهای عفونی است:
فاصله بین شروع بیماری تا عفونت زایی بیماری»
این مرحله، از چند ماه تا چند سال متغیر است.
در این مرحله کنش و واکنش بین عامل بیماری زا و میزبان منجر به یک سلسله از تغییرات سلولی می شود 32

33. دوره کمون (ادامه) دلایل اهمیت دوره کمون:
ردیابی منبع عفونت (خصوصاً در عفونتهای با دوره کمون کوتاه)
تعیین مدت مراقبت از موارد مشکوک به بیماری (معمولاً برابر با بیشترین دوره کمون بیماری)
ایمن سازی (اگاهی از دوره کمون کمک می کند تا بتوانیم با سرمهای حاوی ایمون گلوبولین، از بروز بیماری بالینی پیش گیری کنیم )
مشخص کردن نوع اپیدمی (مثلاً با منبع نقطه ای، پیشرونده)
(در اپیدمی یا منبع نقطه ای (point source epidemic) همه موارد در طی یک دوره کمون بیماری اتفاق می افتد،
در حالی که در اپیدمی پیشرونده (propagated epidemic) بیماری می تواند فراتر از طول دوره کمون هم اتفاق افتد.)
تعیین پیش آگهی (prognosis) بیماری
(در بعضی بیماری ها (کزاز و هاری) هر چه دوره کمون کوتاه تر باشد، پیش آگهی بیماری بدتر است.) 33

34. دوره کمون (ادامه) Serial Interval (فاصله در سلسله ابتلا):
در عمل، ندرتاً دوره کمون دقیق یک بیماری را می دانیم
اما می دانیم که در جریان طغیان (outbreak) بیماری در یک خانواده که کوچکترین گروه اجتماعی و نیز یک گروه بسته است، یک مورد اولیه (primary case) و به دنبال آن در مدت کوتاهی دو یا سه مورد ثانویه رخ می دهد.
فاصله ای که بین ابتلا مورد اولیه و موارد ثانویه وجود دارد به نام «فاصله در سلسله ابتلاء» نامیده می شود.
با جمع آوری اطلاعات در مورد یک سری کامل از این گونه موارد، می توان دوره کمون بیماری را حدس زد 34

35. اصطلاحات رایج ... (ادامه) Generation Time (زمان لازم برای تجدید نسل ):
«فاصله زمانی بین دریافت عفونت توسط میزبان و بیشترین شدت آلوده کنندگی او برای دیگران»
به طور معمول زمان تجدید نسل تا حدودی معادل دوره کمون است، ولی به هر حال این دو اصطلاح یکی نیستند:
ممکن است زمان حداکثر مسری بودن بیماری، در قبل یا بعد از دوره کمون باشد:
مثال: در اوریون، بیشترین شدت واگیری بیماری 48 ساعت قبل از تورم غدد بزاقی می باشد (قبل از کمون).
دوره کمون فقط در عفونتهای کاربرد دارد که علایم آشکار بالینی می دهند، در حالی که زمان تجدید نسل اشاره به انتقال عفونت دارد، چه عفونت بالینی باشد چه تحت بالینی.
در انتقال شخص به شخص عفونت، فاصله بین موارد ابتلاء با زمان تجدید نسل مشخص می شود. 35

36. اصطلاحات رایج ... (ادامه)
Communicable Period (دوره واگیری):
«دوره زمانی که طی آن، عامل عفونت زا به طور مستقیم یا غیرمستقیم از یک شخص یا حیوان آلوده به شخص یا حیوان دیگر (شامل بندپایان ) منتقل می شود»
طول این دوره زمانی، در بیماریهای مختلف، متفاوت است.
برخی بیماریها در دوره کمون، واگیری بیشتری دارند (نسبت به دوره ای که علائم بالینی ظاهر شده است)
یکی از مهم ترین راههای اندازه گیری دوره واگیری، «میزان حمله ثانویه» است 36

37. Secondary Attack Rate (SAR) میزان حمله ثانویه:
«تعداد افرادی که پس از مواجهه با مورد اولیه یک بیماری و در طی زمانی معادل یک دوره کمون، مبتلا می شوند»
تعداد افراد مواجهه یافته ای که در طی یک دوره کمون به بیماری مبتلا می شوند
SAR =
تعداد کل افراد مواجهه یافته
مخرج کسر:
همه افرادی که با مورد اولیه بیماری مواجهه یافته اند
. در مواردی فقط محدود به تماسهای افراد«مستعد» به بیماری می شود
(زمانی که برای تمایز افراد مستعد از افراد ایمن، راهی وجود داشته باشد)
مورد اولیه بیماری، نه در صورت و نه در مخرج، محاسبه نمی شود 37

38. مثال:
در یک خانواده 6 نفری، پدر و مادر قبلاً نسبت به سرخک ایمن شده اند. یکی از فرزندان، جدیداً دچار سرخک شده است و در یک فاصله کوتاه 2 فرزند دیگر از وی سرخک گرفته اند.
میزان حمله ثانویه ؟
66/66 درصد 38

39. میزان حمله ثانویه (ادامه)
میزان حمله ثانویه برای این به وجود آمد تا سرعت و میزان انتشار یک عفونت را در خانواده، هم اتاقیها و یا در هر تجمع نزدیکی از افراد که با فرد مبتلا در تماس بوده اند، اندازه گیری کند.
سایر موارد کاربرد میزان حمله ثانویه:
تعیین مسری بودن یا نبودن یک بیماری با علت ناشناخته (مثل بیماری هوچکین)
ارزیابی اثربخشی اقدامات انجام شده برای کنترل بیماریها مثل قرنطینه کردن و ایمن سازی 39

40. میزان حمله ثانویه (ادامه)
میزان حمله ثانویه به بیماریهایی محدود می شود که در آنها مورد اولیه فقط برای زمان محدودی (چند روز) قدرت سرایت بیماری را دارد (برای مثال سرخک و آبله مرغان).
وقتی مورد اولیه برای مدت درازی عفونت را سرایت دهد (مثل بیماری سل)، مدت مواجهه (Duration of exposure) مهم می باشد
و لذا در این موارد، SAR این گونه محاسبه می شود:
تعداد افرادی که پس از تماس به بیماری مبتلا می شوند
SAR =
تعداد شخص-زمان مواجهه 40

41. محدودیت دیگر SAR: تعریف «افراد مستعد به بیماری»
این تعریف فقط در بیماریهائی مثل سرخک و آبله مرغان که با دانستن تاریخچه فرد می توان مستعد بودن به بیماری را فهمید، آسان است.
اما در بیشتر موارد، تعریف فرد مستعد به بیماری به راحتی امکان پذیر نیست (مثل آنفلوآنزا).
در چنین مواردی میزان حمله ثانویه براساس همه افراد مواجهه یافته خانواده می باشد و کماکان یک ابزار مفید محسوب می شود .
در مواردی که بیماری، موارد تحت بالینی زیادی دارد، محاسبه SAR مشکل است:
زیرا انتشار بیماری (یا صورت کسر SAR) را بدون بررسیهای آزمایشگاهی نمی توان اندازه گیری کرد (تعیین افراد مبتلا با آزمایشگاه) 41

42. مثل:آبله ریشه کنی (Eradication)
ریشه کنی ،قطع کامل زنجیره انتقال از طــــریق حـــذف عامـــــل بیماری زاست. ریشه کنی یک پدیده مطــلق و تابع قانون همـــه یا هیــــچ است.
مثل:آبله

43. حذف (Elimination)
عبارت است از كم كردن ميـــزان بــروز يبمـــاري بـــه طـــــوري كـــه بـــه ريشــه كني نزديك شـود.
مثل:سرخك – كزاز نوزادان – جذام – و...در كشور.

44. عفونت زايي (Infectivity)
مشخصه هاي ميكروبي (Microbial Characteristics)
عفونت زايي (Infectivity)
بيماري زايي (Pathogenicity)
حدت (Virulence)
ميزان كشندگي (Case Fatality Rate)
قدرت توليد سم (Toxicity)

45. يك بار ديگـــر،مفهـــوم اصطلاحات تعريف شـده را در ذهـــــن خـــود مـــــرور كنيــــد.
Infectious Diseases
Communicable Diseases
Contagious Diseases
Air ,Water and Environmental Pollution
Infestation
Opportunistic Infection
Nosocomial Infection

46. Iatrogenic Diseases
Eradication
Elimination
Diseases
Morbidity
Zoonoses
Notifiable Diseases

47. زنجیره انتقال بیماریها Dynamics of disease transmission
3 حلقه زنجیره انتقال بیماریها:
منبع و مخزن
راه انتقال
میزبان حساس 47

48. 1- منبع و مخزن منبع (source): مخزن (reservoir):
شخص، حیوان یا شیئی که عامل بیماریزا از آن می گذرد و به میزبان راه می یابد
مخزن (reservoir):
شخص، حیوان یا شیئی که عامل بیماریزا بطور طبیعی در آن زندگی و رشد می کند و تکثیر می یابد (جایگاه طبیعی تکثیر عامل بیماریزا )
منبع اشاره به منبع بی واسطه و مستقیم عفونت دارد و می تواند قسمتی از مخزن باشد یا نباشد.
توجه: مخزن و منبع لزوماً مترادف هم نیستند:
کرمهای قلابدار: مخزن: انسان، منبع: خاک آلوده به لارو
کزاز: مخزن و منبع: خاک (مشترک)
حصبه: مخزن: انسان حامل بیماری، منبع: مدفوع بیمار، غذا، ...
کلستریدیوم بوتولونیوم: مخزن: خاک، منبع: غذای کنسرو شده حاوی اسپور C.B

49. مخزن
مخزن همگون (Homologous): وقوع بیماری در همان گونه مخزن باشد (انسان مخزن وبا است- وبا در انسان رخ می دهد)
مخزن نا همگون (Heterogonous): وقوع بیماری در گونه دیگری غیر از مخزن باشد (پرنده مخزن سالمونلا است، بیماری سالمونلوزیز در انسان رخ می دهد)
انواع مخزن:
انسانی
حیوانی
بی جان 49

50. مخزن انسانی مهمترین مخزن (انسان= دشمن خود!) انواع مخازن انسانی:
سرخک، اوریون
انواع مخازن انسانی:
مبتلایان
حاملین 50

51. مخزن انسانی: بیماران مبتلا
تعریف ابتلا می تواند بر اساس معیارهای بالینی، آزمایشگاهی و ... باشد.
بالینی: طیف بالینی بیماری از خفیف تا شدید انواع خفیف نقش مهمتری در انتقال عفونت دارند. زیرا موارد خفیف به هر جا می روند و بیماری را منتشر می کنند ولی موارد شدید معمولاً بستری هستند.
تحت بالینی: تکثیر عامل بیماریزا بدون ایجاد علامت فقط از طریق تستهای آزمایشگاهی کشف می شوند انتقال بیماری به دیگران، بیشتر از بیماران علا متدار این حالت در سیر اکثر عفونتها (غیر از سرخک) وجود دارد: ابتلای مکرر افراد به عفونت به صورت تحت بالینی: علت ایمنی در بزرگسالی
عفونت پنهان یا Latent: افتراق از تحت بالینی: وجود عامل بیماریزا در بدن بدون هیچ علامتی حتی آزمایشگاهی عدم انتقال از فردی به فردی دیگر

52. مخزن انسانی: بیماران مبتلا
مورد اولیه (Primary Case)
اولین مورد مبتلا به بیماری عفونی که در جامعه دیده شده است
مورد شاخص (Index Case)
اولین مورد مبتلا به بیماری عفونی که توجه محقق را به خود جلب کرده است (لزوماً همیشه همان مورد اولیه نیست)
مورد ثانویه (secondary Case)
کسانی که بعد از تماس با مورد اولیه مبتلا می شوند
توجه:
مبتلایان می توانند علاوه بر مخزن، منبع انتقال عفونت هم باشند 52

53. مخزن انسانی: حاملین
حامل (Carrier): فردی که بدون داشتن بیماری قابل تشخیص از نظر بالینی و ... عامل بیماری را با خود دارد و منبع بالقوه عفونت برای دیگران است.
علت ایجاد حالت حامل:
درمان ناکافی
پاسخ ضعیف ایمنی بدن
نتیجه: عدم ریشه کنی عامل بیماری از بدن
به طور کلی برای گسترش بیماری در جامعه، حاملین، نسبت به مبتلایان، خطرناکتر هستند. چرا؟
خصوصیات حالت حامل:
حضور عامل بیماریزا در بدن
عدم وجود نشانه مشخصی از داشتن بیماری
وجود عامل بیماریزا در ترشحات یا مواد دفعی بدن (منبع عفونت برای دیگران) 53

54. طبقه بندی حاملین
الف) بر حسب نوع حاملین در دوره کمون (سرخک، اوریون، فلج اطفال، آنفولانزا، دیفتری، هپاتیت ب) حاملین در دوره نقاهت علیرغم بهبودی علایم بالینی، هنوز انتقال بیماری رخ می دهد خطرناکترند لزوم تکمیل دوره درمان آنتی بیوتیکی علیرغم بهبود علایم مثال: حصبه که تا 6-8 هفته پس از بهبود علایم می تواند دیگران را آلوده کند. حاملین سالم (سالم؟) تقریباً همان موارد تحت بالینی هستند (بدون علامت، به ظاهر سالم) مثال: وبا، فلج اطفال، دیفتری، توجه: موارد تحت بالینی ممکن است حامل باشند (فلج اطفال) یا نباشند (سل)
ب) بر حسب طول مدت حاملین موقت حاملین مزمن: پراکنده کردن عامل بیماری برای مدت نامعلوم (گاهگاه یا دایمی) (حصبه، هپاتیت ب)
ج) بر حسب راه خروج ادرار، مدفوع، ترشحات تنفس یا بینی، خون، زخم باز و ... مهم بودن وضع اشتغال در این مورد (فرد حامل حصبه که با مواد غذائی یا آب سروکار دارد خطرناک تر از حاملی است که کار دفتری دارد) 54

55. مخزن حیوانی، مخزن غیرزنده
مخزن حیوانی:
در بیماریهای زوئونوز
هاری، آنفولانزا (مثلاً خوک و اردک در پاندمیها)، کلامیدیا (کبوتر)، تب مالت (گوسفند)
در اکثر این بیماریها انسان میزبان اتفاقی است
مخزن غیر زنده:
خاک، اشیا (کزاز-سیاه زخم) 55

56. 2-راه انتقال مستقیم: غیرمستقیم:
یک یا چند راه انتقال بسته به نوع بیماری ممکن است وجود داشته باشد.
وجود چند راه انتقال، احتمال بقای عامل بیماریزا را زیاد می کند.
انواع: مستقيم يا غيرمستقيم
مستقیم:
تماس بدون واسطه (از طریق پوست، مخاطات و ...)
قطرات بزاق و ترشحات تنفسی (Droplet)
خاک
جایگزینی داخل پوست و مخاط
انتقال از طریق جفت (عمودی)
غیرمستقیم:
انتقال از طریق حمل کننده (Vehicle-Born)
ناقل جاندار(Vector-Born)
انتقال از طریق هوا (Air Born)
مواد بیجان (Fomites Born)
دستها و انگشتان (Finger Born) 56

57. تماس بدون واسطه (از طریق پوست، مخاطات و ...)
ایجاد عفونت بیشتر، کمتر بودن مدت زندگی عامل بیماریزا در خارج بدن
جذام، ایدز، STI، عفونتهای چشمی و پوستی
قطرات بزاق و ترشحات تنفسی (Droplet)
تا فاصله سانتیمتری، از طریق سرفه، عطسه، صحبت کردن و ...
در محلهای پرتراکم و فاقد تهویه مناسب
سل، سرماخوردگی، مننژیت مننگوکوکی و ...
خاک
تماس مستقیم پوست و بافتهای حساس با خاک، کود و ...
لارو کرم قلابدار، کزاز، ...
جایگزینی داخل پوست و مخاط
گاز گرفتگی توسط حیوان (هاری)، فرورفتن سرنگ در پوست (هپاتیت ب)
انتقال از طریق جفت (عمودی)
سندرم TORCH، هپاتیت ب و ...

58. راه انتقال (ادامه) غیرمستقیم:
شامل پنج F: Flies(مگسها)، Fingers(انگشتان)،Fomites (مواد بیجان)، Food(غذا)،Fluid(مایعات)
از شروط اساسی برای انتقال: حفظ قابلیت بیماریزایی عامل عفونی تا زمان پیدا شدن میزبان جدید
انتقال از طریق حمل کننده (Vehicle-Born)
آب، غذا، خون، بافتها (پیوند اعضا و ...)،
حمل شدن عامل بیماریزا به طور غیر فعال (هپاتیت A در آب)
احتمال تکثیر برخی عوامل بیماریزا در حمل کننده (استاف طلایی در غذا)
گاه نمی توان عامل عفونی را در حمل کننده مورد نظر پیدا کرد (حصبه در آب)
غالبا منبع عفونت را می توان ردیابی کرد 58

59. راه انتقال (ادامه) غیرمستقیم: (ادامه) ناقل جاندار(Vector-Born)
حشره، بندپا یا هر جاندار دیگری همچون حلزون که عامل بیماریزای عفونی را از شخص آلوده یا فضولات وی به شخص مستعد به آلودگی یا خوراک یا محیط زندگی او منتقل کند.
به دو روش :
مکانیکی: انتقال با اندام یا مدفوع بندپا (مگس و ...)-عدم رشد و تکثیر عامل عفونی در بدن ناقل
بیولوژیکی: رشد و تکثیر در بدن ناقل ، به سه شکل:
تکثیر یابنده: فقط تکثیر بدون تغییر شکل (باسیل طاعون در کک موش)
چرخه رشد و تکثیر: هم تکثیر هم تغییر شکل(مالاریه در پشه)
چرخه تکاملی: فقط تکامل بدون تکثیر (میکروفیلاریا در پشه) 59

60. راه انتقال (ادامه) غیرمستقیم: (ادامه) انتقال از طریق هوا (Air Born)
هسته های حاصل از قطرات بزاق و تنفس (Droplet nuclei)
یک تا ده میکرون (زیر پنج میکرون: ورود به ریه) (تا مدتی معلق در هوا)
توانایی انتقال برای مدت طولانی و حفظ قابلیت بیماریزایی
سل-آنفولانزا-آبله مرغان-سرخک-عفونتهای تنفسی
گرد و غبار
قطرات بزرگتر که طی صحبت، عطسه و ... بر زمین (فرش، مبلمان، لباس، ...) می نشینند
این قطرات با جارو کردن، باد، گردگیری و .... بلند شده، به ریه وارد شده یا روی غذاها می نشینند.
خصوصاً در اتاقهای نشیمن و در بیمارستانها (Nosocomial)
استرپتوکوک، اسپور قارچها، سل 60

61. راه انتقال (ادامه) غیرمستقیم: (ادامه) مواد بیجان (Fomites Born)
مواد یا اشیاء به جز آب و غذا که با ترشحات عفونی بیماران آلوده می شوند و به دیگران منتقل می کنند
لباسها، حوله، ملحفه، دستمال، ظرف غذا، کتاب، شیر آب و ...
دیفتری-حصبه-دیسانتری باکتریایی-هپاتیت A-عفونتهای چشمی و پوستی
دستها و انگشتان (Finger Born)
رایج ترین، انتقال فرد به فرد
لزوم رعایت بهداشت فردی
استرپتوکوکها-استافیلوکوکها-حصبه-دیسانتری-هپاتیت A-انگلهای روده ای 61

62. 3- میزبان حساس خصوصیات یک زندگی انگلی موفق:
وجود راه ورودی به بدن میزبان برای عامل عفونی(تنفس-گوارش-ادراری تناسلی-پوست و ...)
رسیدن به محل مناسب برای زندگی و تکثیر عامل عفونی در بدن میزبان
وجود راه خروجی از میزبان برای رسیدن به میزبان دیگر
در غیر این صورت: Dead end infection عفونت بن بست-مثل هاری، طاعون خیارکی، کزاز، تریشینوز
امکان زنده ماندن عامل عفونی در محیط تا یافتن میزبان بعدی
عدم مرگ میزبان توسط عامل عفونی!! بلکه فقط ابجاد یک ایمنی ضعیف تا دفعات بعد! (سرماخوردگی) 62

63. مطالب ارایه شده در این جلسه
کلیات
اصطلاحات رایج در اپیدمیولوژی بیماریهای عفونی
زنجیره انتقال عفونت
منبع و مخزن
راه انتقال
میزبان حساس

64. موفق باشید