1. POJAM MEĐUNARODNE TRGOVINE Doc
POJAM MEĐUNARODNE TRGOVINE Doc. dr Dragan Gligorić Literatura: Bijelić, P. (2011). Međunarodna trgovina. Beograd: CID

2. Međunarodna trgovina i MEO
Međunarodna ekonomija se bavi izučavanjem ekonomskih pojava sa elementima inostranosti, odnosno svih privrednih veza koje se između nacionalnih privreda uspostavljaju. Ima svoja dva najznačajnija toka:
Međunarodnu trgovinu
Međunarodne finansije
Predmet proučavanja međunarodne trgovine (MT):
Odnosi koji se uspostavljaju između zemalja radi regulisanja međ. trgovinskih tokova
Aktivnosti koje jedna zemlja preduzima radi jednostranog (unilateralnog) regulisanja spoljne trgovine koju preduzeća sa sjedištem u toj zemlji obavljaju
Međunarodna trgovinska aktivnost preduzeća (kao nosilaca međ. trgovine) ali uvijek sa makro aspekta
Međunarodna trgovina posmatra i sve finansijske tokove koji su povezani sa plaćanjem roba i usluga u spoljnoj trgovini, te SDI (sa aspekta načuna ulaska na strano tržište – zamjena za trgovinu)

3. Međunarodna trgovina i MEO
Do 20. vijeka međ. finansije su uglavnom bile prateća aktivnost MT
Autarkičan razvoj nacionalnih privreda  globalizacija – vremenom dolazi do jačanja intenziteta veza između nac. privreda
nerazmjenjiva vs razmjenjiva (međunarodna dobra)
Uloga države u MT: uglavnom regulatorna, mada se pojaljuje i kao poslovni subjekt.

4. Definicija međunarodne trgovine
MT je privredna aktivnost koja podrazumijeva razmjenu roba, usluga i proizvoda intelektualne svojine koju privredni subjekti obavljaju preko granica nacionalnih privreda, i koja je značajno regulisana od nacionalnih privreda i međunarodnih ekonomskih organizacija.
Osnovne karakteristike MT:
Trgovinska aktivnost sa elementom inostrnosti
Glavni subjekt su nacionalne privrede
Kao izvedeni subjekti javljaju se međ. ek. organizacije i transnacionalne kompanije
Predmet trgovine su robe, usluge i proizvodi intelektualne svojine
Nosioci su preduzeća i pojedinci (preduzetnici)
domaća (unutrašnja) i međunarodna trgovina
nacionalna vs carinska granica
FDI i međunarodna trgovina

5. Kategorije Međunarodne trgovine
Intraregionalna trgovina - trgovina između zemalja u okviru regionalne ekonomske integracije .
Ekstraregionalna trgovina – trgovina zemalja koje se nalaze u sastavu regionalne ekonomske integracije sa ostatkom sveta.
Interregionalna trgovina – trgovina između dve regionalne ekonomske integracije
Preferencijalna trgovina – povlašten tretman trgovine sa potpisnicama sporazuma (bilateralni, regionalni i međunarodni sporazumi)

6. Kategorije Međunarodne trgovine
Intersektorska trgovina – nacionalne privrede izvoze jednu grupu proizvoda kojima obiluju, a uvoze proizvode koji im nedostaju (izvozi se npr. namještaj a uvozi bijela tehnika)
Intrasektorska (intraindustrijska) trgovina – zemlja izvozi i uvozi proizvode istog sektora privrede, pa čak i istovrsne proizvode (npr. izvoze se i uvoze automobili).
Međunarodna trgovina uslugama – nevidljiva trgovina (usluge nemaju materijalnu supstancu pa je teško evidentirati kada prelaze granicu). Usluge su često potporne (pomoćne) aktivnosti za izvoz robe (međ. transport, špedicija...)
Međunarodna trgovina proizvodima intelektualne svojine – prodaja licenci u stranoj zemlji( licenca podrazumeva davanje dozvole da se roba proizvodi i usluga izvršava u drugoj zemlji po proceduri koju je odobrio davalac licence)

7. Kategorije Međunarodne trgovine
Spoljna trgovina (eng. Forein trade) - trgovinska razmena između rezidenata različitih nacionalnih privreda. Težište je na mirkoekonomskim subjektima (preduzećima).
Međunarodno poslovanje (eng. International Business) – mikroekonomski koncept koji osim trgovinskih aktivnosti preduzeća koja međunarodno posluju posluju, razmatra i poslovanje filijala stranih kompanija (FDI).
MT uključuje i spoljnu trgovinu i međunarodno poslovanje, ali analizira i regulativu kojom države nadstoje da urede ovu aktivnost (politika MT) te istražuje uslove pod kojima se ova međ. privredna aktivnost uspostavlja (teorije MT).
Transnacionalne kompanije-intrafirmska trgovina (1/3 sv. trgovine)
Kontratrgovina i vezana trgovina

8. Grafički prikaz oblasti međunarodne trgovine

9. Analiza međunarodne trgovine
Količinsko i vrijednosno iskazivanje
Vrijednost u nominalnim novčanim jedinicama
Vrijednost u realnim novčanim jedinicama - izabere se vrijedost valute u određenoj (baznoj) godini i preračunavaju vrijednosti MT u drugim godinama po vrijednosti valute u baznoj godini
Izvoz roba i usluga – uvoz roba i usluga = spoljnotrgovinski bilans
Svjetski izvoz – Izvoz svih nacionalnih privreda u određenom vremenskom periodu
Ako posmatramo svjetsku trgovinu na globalnom nivou postoji samo svjetski izvoz a nikako spoljna trg. kao zbir izvoza i uvoza
Apsolutni i relativni pokazatelji

10. Analiza međunarodne trgovine
Pokazatelji proizvodne struktura MT
roba, usluge i proizvodi intelektualne svojine
roba se dalje često dijeli na (poljoprivredne proizvode, sirovine i industrijske proizvode)
Pokazatelji geografske strukture MT
ućešća kontinenata u MT (kontinentalna struktura)
učešće regiona svijeta u MT (regionalna struktura)
učešće regionalnih ekonomskih integracija u MT
učešća nacionalnih privreda u MT (struktura MT po zemljama)
Spoljnotrgovinski koeficijent – udio spoljne trgovine u BDP jedne zemlje. To je odnos zbira uvoza i izvoza i BDP-a. Veći je kod manjih zemalja
Kxj i KMj - koeficijenti uvoza i izvoza
Svjetski izvozni koeficijent

11. Analiza međunarodne trgovine
Svj. izvozni koeficijent za 2016 (zbir izvoza roba i usluga/globalni BDP):
Koeficijent proizvodne koncentracije – mjeri udio izvoza određenog proizvoda i zemlje j u određenom vremenskom periodu u odnosu na ukupan izvoz
monokulturalnost – visoko učešće izvoza jednog proizvoda
Koeficijent geografske koncentracije – odnos ukupnog izvoza svih proizvoda neke zemlje na određenu teritoriju u odnosu na ukupan izvoz
trgovinska zavisnost – visok koef. trgovnske koncentracije
značaj diverzifikacije

12. Proizvodna diverzifikacija (Hirschmann–Herfindahl index)

13. Analiza međunarodne trgovine
Koeficijent kompatibilnosti – mjeri kompatibilnost izvoznog profila jedne nacionalne privrede (j) sa uvoznim profilom privrede koja je njen spoljnotrgovinski partner (k)
Koeficijent ima vrijednost od 0 (nema kompatibilnosti) do 1 (savršena kompatibilnost)
Statička i dinamička analiza
Stopa rasta izvoza i uvoza

14. Tokovi međunarodne trgovine robom

15. Trgpvona između regiona (2015)

16. Međunarodna trgovina robom po grupama proizvoda

17. Tokovi međunarodne trgovine uslugama

18. Međunarodna trgovina uslugama po kategorijama

19. Rast svjetskog GDP i rast svjetske trgovine robom

20. Svjetska trgovina po grupama proizvoda

21. Najveći svjetski izvoznici robe

22. RAZVOJ MEĐUNARODNE TRGOVINE Literatura: Bijelić, P. (2011)
RAZVOJ MEĐUNARODNE TRGOVINE Literatura: Bijelić, P. (2011). Međunarodna trgovina. Beograd: CID

23. Analiza međunarodne trgovine
MT nastala je zbog toga što ljudi nisu bili u mogućnosti da proizvedu sve ono što im je bilo potrebno
MT vremenom postaje najznačajnija ljudska aktivnost koja je vodila ka specijalizaciji  rast proizvodnje  rast trgovine
Dugo je vremena bilo potrebno da MT postane poslovna aktivnost
U početku MT je bila mala po obimu, ali vremenom raste zbog:
geografskih prošišenja država
tehnološkog napretka
liberalizacije režima trgovanja

24. Periodizacija razvoja međunarodne trgovine
Karakteristike
9000 g.p.n.e g.p.n.e.
Praistorija razvoja međunarodne trgovine
3000 g.p.n.e g..n.e.
Pojava međunarodne trgovine
1500 g. – 1760 g.
Velika geografska otkrića
Teritorijalna ekspanzija evropskiih država
(Prva globalizacija svjetske privrede)
1760 g. – 1914 g.
Velika tehnološka otkrića – industrijska revolucija
Pojava velikog broja proizvoda
(Druga globalizacija svjetske privrede)
1914 g. – 1945 g.
Periodi svjetskih ratova i Velike ekonomske krize
1945 g. – 1990 g.
Proces dekolonijalizacije i pojava novih država
Zlatni period razvoja međunarodne trgovine
1990 g. – do danas
Velika (treća) globalizacija svjetske privrede

25. Prapočeci međunarodne trgovine
9000 g.p.n.e. čovjek pripitomljava životinje i organizuju se poloprivredna domaćinstva
Počeci MT vezuju se za razmjenu između udaljenih plemena
Naturalna trgovina
Pošto su glavni subjekti MT države, početke MT vezujemo za pojavu prvih država
Organizovan uzgoj biljaka i životinja dovodi do pojave viškova
Najstarije civilizacije – Bliski istok i Azija (Mesopotamija, Egipat, Indija, Kina)
Pokušaj da se dodje do nedostajućih dobara i sirovina ratovima, a kasnije trgovinom

26. Prapočeci međunarodne trgovine
Mesopotamija
Područje Bliskog istoka između rijeka Eufrat i Tigar
Orjentisala se na poljoprivredu zbog plodnog zemljišta
Arheološki nalazi potvrđuju trgovinu Mesopotamije sa Egiptom i Indijom
Razvijen kreditni sistem, poajmljivanje robe, zlaza i srebra uz kamatu
Hamurabijev zakonik (Vavilon – grad u Mesopotamiji) – regulisao i neka trgovačka pitanja.
Egipat
Raspolagao manjim obradivim površinama uz rijeku Nil pa mu je trgovina bila nužnost
Proizvodi kojima se trgovalo: bakar, zlato, srebro, tirkiz, pšenica i drvo
Prokopan kanal između Crvenog mora i rijeke Nil-stvoren pomorski put
Prevoz robe kroz pustinju upotrebom kamila

27. Prapočeci međunarodne trgovine
Kina i Indija su se autarkično razvijale – velike površine
Indija
Najprije se razvila poljoprivreda (pirinač, proso, mahunarke, pamuk, začini (kari, đumbir, biber i cimet)
Indija je postala svjetski izvoznik začina, a imali su veliku vrijednost
Trgovala sa Vavilonom, Kinom, Egiptom
Kina
U ovom periodu jedna od najrazvijenijih zemalja svijeta
Poljoprivreda dominira a porezi na trgovinu u početku bili visoki
Izvozni proizvodi: svila, čaj, porcelan, barut, karte za igranje
Spoljna trgovina se odvijala sa Indijom, a kasnije sa Mesopotamijom i Persijom

28. Prapočeci međunarodne trgovine
U antičkom periodu (oko 1000 g.p.n.e.) Feničani su bili među najznčajnijim trgovcima
Prostor današnje Palestine i Izraela
Posjedovali trgovačke flote i vještine pregovaranja
Prvi su se specijalizovali za posredničku trgovinu između Egipta i Mesopotamije
Razvili prvo znakovno pismo u trgovinske svrhe
Pojavili su se i prvi plarni instrumenti (mjenice i hipoteke na brodove)
Stara Grčka
Trgovina između gradova-država
Siromašna poljoprivredna proizvodnja (vino i masline)
Razvijena flota – trgovali između udaljenih područja
Izvozili proizvode grnčarstva, predmete od vune i drvo, a uvozili polj.proizvode, tkaninem baakar, kalaj
Pojava prvog kovanog novca
Objavljena prva ekonomska knjiga „Oikonomos” – autor Ksenofon

29. Prapočeci međunarodne trgovine
Rimsko carstvo
Poljoprivreda-glavna provredna grana
Velika površina (od Britanije na sjeveru do egipta na jugu) – samodovoljno
Uvozile su se rijetke robe (svila i začini iz Kine, drago kamenje i muslin iz Indije, arapski tamjan
Izvozio se bakar, staklo, olovo, tkanine, keramičko posuđe
Razvijeni su trgovački putevi preko Bliskog istoka i Srednje Azije
Roba se prevozila karavanima
Poslije pada Rimskog carstva 476 godine, MT opstala je samo u Istočnom rimskom carstvu (Vizantiji)
Arapi se nameću kao posrednici u trgovini Evrope sa Daleim istokom (Kinom)
Konsolidacija varvarskih država u Zapadno evopi tokom srednjeg vijeka stvara uslove za razvoj MT

30. Prapočeci međunarodne trgovine
Srednji vijek ( g.)
Nastanak brojnih država u Evropi
Prva najznačajnija država – Franačka
Robovlasništvo zamjenjuje feudalni sistem – pohavljuju se viškovi
Gradovi postaju trg. centri (Venecija, Đenova, Napulj)
Sajmovi (Lajpcig, Frankfurt, Šampanja, Briž Anverpten)
Italijanski gradovi su bili posrednici u trgovini između istoka i zemalja Evrope, a kasnije između sjevera i juga Evrope

31. Međunarodna trgovina u periodu 1500-1760 god.
Onemogućena razvijenija trgovine evropskih zemalja sa Indijom i Kinom zbog dominacije turske na sredozemlju
Venecijanci drže primat u trgovini sa Dalekim Istokom kroz saradnju sa Turcima
Trgovina je obavljana uz visoke troškove
Tražio se alternativni put do Indije i Kine
Italijanski moreplovac Kristifor Kolumbo otkriće Amerike
Nastaje period velikih geografiskih otkrića i teritorijalnog širenja država – period prve globalizacije u svijetu
MT raste po stopi od oko 1,1% godišnje, zbog unapređenja u tehnologiji transporta i komunikacije, ali i podudarnosti ponude Azije i Amerika i tražnje Evrope

32. Međunarodna trgovina u periodu 1500-1760 god.
Prve kolonijalne sile Portugal i Španija
Španija kolonijalizovala Ameriku, osim Brazila (Portugal)
Portugal kolonizuje Afriku i Aziju osim Filipina (Španija) – osnovan je 1571g. grad Manila – postaje centar za trgovinu između kontinenata
Glavni izvozni artikli Azije – začini i svila, Amerike – srebro (počelo se koristiti kao monetarno sredstvo) i šećer, Afrike – robovi, biber je činio 80% uvoza Portugala
Jača trgovina preko Atlantika, pada značaj Sredozemlja
Sajmovi postaju uska grla, nastaju prve berze (Anverpten 1531 g.)
Postepeni uspon Engleske, Francuske i Holandije
Engleska krajem 16 v. izlazi kao pobjednik u sukobu sa Španijom i od tada kreće njen uspon
Nastaju trgovačke kompanije (Engleska Istočnoindijska kompanija...) koje pripremaju i teren za kolonijalizaciju – prve TNK

33. Međunarodna trgovina u periodu 1500-1760 god.
Kraj 16 i početak 17 v. Najznačajniji akteri u MT bili su Engleska i Holandija
Razvijaju se berze u Londonu i Amsterdamu
Nastaje prenosivi trgovački transportni dokument – konosman
Kina i Japan bili su zatvoreni za MT
U Evropi je preovladavalo merkantilističko učenje
16 vijek - period značajnog rasta MT (zbog g. otkrića)
17 vijek – usporavanje rasta MT (zbog ratova)
Glavni proizvodi razmjene: žito, drvo, so, riba, metali, ugalj, tekstil, začini
Geografska i proizvodna diverzifikacija MT

34. Međunarodna trgovina u periodu 1760-1914 god.
1750-tih agrarna revolucija i inovacije u proizvodnji (Engleska , Holandija, Belgija)
Engleska u 17 vijeku značajni izvoznik hrane (20%) izvoza (Hlandija – mlijeko i mlijecni proizvodi, Danska – izvoz stoke, Španija – vuna)
Za pojavu MT u današnjem obliku, bilo je neophodno ispuniti dva uslova:
povećanje dobara kojima se moglo trgovati
povećanje broja država kao glavnih subjekata u MT
Prvi uslov ispunjen pojavom tehnoloških otkrića:
1763 – parna mašina James Watt
industrijska revolucija
raste proizvodnja uglja, drugih fosilnih goriva i gvožđa

35. Međunarodna trgovina u periodu 1760-1914 god.
Prve industrijske sile bile su Engleska i Holandija
Industrijska revolucija dovodi do naglog porasta tržišnih viškova, porasta produktivnosti i smanjenja transportnih troškova
Period industrijske revolucije je period druge globalizacije sv. privrede
Prekretnica razvoja – poraz Napoleona 1815 – uspon Britanske imperije (3/5 svj. teritorije)
U prvoj polovini 19 vijeka dominira protekcionizam (Žitni zakoni u Britaniji)
Žitni zakoni se u Britaniji ukidaju 1846
Carinski savezi u Njemačkoj
Francuska i Belgija hvataju korak u razvoju

36. Međunarodna trgovina u periodu 1760-1914 god.
U Francuskoj i Njemačkoj je vladala protekcionistička politika
Cobden-Chevalier–ov porazum
sporazum između Britanije i Francuske
uvodi se klauzula najpovlaštenije nacije
stroge mjere protekcionizma sa netržišnim dejstvom se zamjenjuju ad valorem carinama
carine se značajno smanjuju
Liberalizacija u Njemačkoj tek 1877
Parne mašine omogućavaju zamjenju jedrenjaka sa parobrodima
1869. godine ponovo se otvara Suecki kanal, izgrađuju se željeznice

37. Međunarodna trgovina u periodu 1760-1914 god.
je period druge industrijske revolucije: pojava sintetičkih boja, novih metoda proizvodnje čelika, dizel motora, eliktrin dinamo, šivaća i pisaća mašina, telefon, sijalica sa spiralom...
Uspon Njemačke (postaje lider u hemijskoj i elektro industriji)
Pojavljuje se novi sektor – naftna industrija
Razvija se Rusija – tekstilna industrija
Raste MT
1860. godine pojavljuju se SDI – Britanija glavni kreditor
Francusko-pruski rat ( ) – Francuska uvodi protekcionizam nakon rata kako bi ojačala privredu
1914 Njemačka dostiže Britaniju po proivodnji čelika i uglja
Zbog nedostatka kolonija kao izvorišta sirovina, njemačka se suočava sa prirodnim granicama rasta

38. Međunarodna trgovina u periodu 1914-1945 god.
Zahtjevi Njemačke za preraspodjelu kolonija vodili su u I sv. rat
Početak rata – rast ratne industrije u Britaniji
SAD održavale neutralnost, trudili se da trguju s obe zaraćene strane
1917 SAD ulaze u rad i preuzimaju teret finansiranja saveznika od Britanije
Iste godine izvedena je prva socijalistička revolucija u Rusiji, a socijalizam se kasnije uspostavlja i u Mongoliji => ovi procesi utiču na smanjenje MT
Nisu dve zemlje imale šteru od I sv. rata:
Švajcarska i Švedska- priliv zlata
Kanada, Australija, Argentina – rast poljoprivredne proizvodnje

39. Međunarodna trgovina u periodu 1914-1945 god.
1919 Završetak I sv. rata – Versajski ugovor
Njemačkoj se oduzimaju kolonije i zahtijevaju visoke ratne reparacije
U periodu slijedi usporen oporavak svjetske privrede i MT
Period protekcionizma:
Uzrokovan željom zemalja za brzim oporavkom
1915 – McKenna Act – Britanija (uvedena carina 33% na uvoz automobila, motocikala..)
1919 – Zakon o zaštiti ključnih sektora privrede (V. Britanija)
Zakon o zaštiti privrede (V. Britanija)
1919 – Antidamping zakonodavstvo u SAD
1922 – Fordney-McCumber Act (SAD) – uvode se najviše carinske stope u istoriji SAD
Problem preorjentacije sa ratne na mirnodopsku proizvodnju

40. Međunarodna trgovina u periodu 1914-1945 god.
Liga naroda (Društvo naroda) – imala značajne nagležnosti u oblasti MEO
Propali napori na konferenciji u Đenovi (1922) i konferenciji u Ženevi (1927) da se liberalizuje MT
Velika Ekonomska kriza uzrokovana pojavom tržišnih viškova – jača protekcionizam
1937 godine 58% uvoza Francuske bilo opterećeno kvotama
1933 – BENELUX – regionalna trgovinska organnizacija – zajedno sa Dandskom, Finskom, Švedskom i Norveškom zaključuju sporazum o ukidanju kvota
1937 –SAD- Zakon o recipročnim trgovinskim sporazumima
Slijede međunarodni sporazumi u oblasti međunarodne trgovine primarnim proizvodima (kalaj, pšenica, kaučuk, šećer)
Karakteristika svih sporazuma između dva svjetska rata je da su bili neefikasni

41. Međunarodna trgovina u periodu 1945-1990 god.
II svjetski rat bio je puno razorniji od I sv. Rata
SAD su tokom II sv. rata ipak ostvarile značajan ekonomski napredak i razvoj industrije. Preuzimaju primat trgovinske i finansijske sile.
Poslije završetka II sv. rata SAD ipak ostvaruju pad privredne aktivnosti. (stope ek.rasta u periodu iznosile su preko 16% a u pad 11%)
Javlja se potreba za konverzijom proizvodnje za vojne potrebe na proizvodnju u mirnodopskim uslovima
1945 – Osnovana je Međunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD)
1948 -SAD– Program za obnovu Evrope – Maršalov plan – cilj SAD je bio da razvije privrede Evropskih zemalja i stvori patnere u trgovini, te da spriječi prodor kominizma na zapad.
Iste godine osnovana je OEEC (Organization for European Economic Cooperation) – zadužena za distrribuciju američke pomoći
1961 prerasta u OECD (Organization for Economic Reconstruction and Development) –18 zemalja Evrope (osnivači) + SAD i Kanada – danas 35 zemalja članica

42. Međunarodna trgovina u periodu 1945-1990 god.
1944 Osnovan Međunarodni monetarni fond –
cilj osnivanja uspostavljanje međunarodnog sistema plaćanja – multilateralnog platnog sistema
ukidanje ograničenja i kontrola u plaćanjima
održavanje stabilnosti deviznog kursa (zlatno-dolarskog standarda)
1947-Havana-Konferencija UN o trgovini i zaposlenosti – nastaje opšti sporazum o carinama i trgovini (General Agreement on Tariffs and Trade- GATT) – cilj ukidanje trgovinskih brijera
U svijetu se stvaraju dva bloka – Istočni i Zapadni blok –što onemogućava stvaranje jedinstvenog sv. trgovinskog sistema.
U okviru Zapadnog bloka 1950-te godine zlatno doba razvoja – nastaju:
Evrpska zajednica za ugalj i čelik (1951)
Evropska ekonomska zajednica (1957)
Evropska zajednica za atomsku energiju (1957)
Evropsko udruženje za slobodnu trgovinu (EFTA) – 1960 – okupljalo Veliku Britaniju i još nekoliko zemalja, danas članovi samo Švajcarska, Linghenštajn, Norveška i Island
U Istočnom bloku osnovan Savjet za uzajamnu pomoć (SEV)

43. Međunarodna trgovina u periodu 1945-1990 god.
Proces dekolonijalizacije: Indonezija (1945), Indija (1947)...do 1965 V. Britanija daje nezavisnost svim kolonijama (osim Južne Rodezije)
Dekolonijalizacija pogoduje razvoju MT (povećava se broj subjekata MT)
Ipak se nastavlja ekonomska zavisnost kolonija (osniva se Komonvelt i Frankofonija)
Pokret nesvrstanih – na inicijativu Jugoslavije, Indije i Egipta
1960-Bagdad - formirano udruženje zemalja izvoznica nafte – OPEC
rast cijena nafte 1970-tih (naftni šokovi)
pogoršanje položaja ZUR
raste inflacija, napušta se Bretonvudski sistem
jača učešće drugih regiona u MT, SSSR, zemlje Jugoistočne Azije
raste broj transnacionalnih kompanija (1990-tih kontrolišu 25% sv. proizvodnje, 66% svj. trgovine i 75% međ. kretanja kapitala)
Liberalizacija uslova za investiranje (rastu SDI)

44. Međunarodna trgovina u periodu 1945-1990 god.
Formiranje tri industrijska regiona (evropski, svjevernoamerički i dalekoistočni)
raste udio usluga u GDP
deindustrijalizacija
razvijaju se berze i jačaju portfolio investicije
1980-tih MT se oporavlja nakon pada 1970-tih (pad Bretovnvudsa, naftni šokovi)
Period možemo podijeliti u dva podperioda:
period koji karakteriše dinamičan privredni rast (zemlje OECD rasle po stopi 4,5%)
period koji karakteriše slabiji razvoj sv. privrede od oko 3,6%, ali u kome je ipak MT rasla po stopi od 5,7%

45. Međunarodna trgovina u periodu 1945-1990 god.
Karakteristike razvoja svjetske privrede u period :
Značajna institucionalna integracija
Dinamičan razvoj regionalnih ekonomskih integracija
Transnacionalizacija svjetske privrede
Pad cijena i značaja primarnih proizvoda i stagnacija ZUR
Deindustrijalizacija razvijenih zemalja i jačanje sektora usluga
Nastanak i razvij novih tehnologija (PC računari...)

46. Međunarodna trgovina u periodu 1945-1990 god.
Izvor. P. Bijelić (2011). Međunarodna trgovina

47. Međunarodna trgovina u periodu poslije 1990 god.
Značajne političke promjene u svijetu nakon 1990-tih (raspad SSSR, pad berlinskog zida, početak tranzicije komunističkih zemalja...)
Ove promjene imale su pozitivan uticaj na MT i međunarodne investicije
Radi se o trećoj i najvećoj globalizaciji svjetske privrede
Ujednačavanje poslovanja u čitavom svijetu
Zemlje u tranziciji...
MMF insistira na doslednoj primjeni principa tzv. vašingtonskog konsenzusa
Nastaje WTO (World Trade Organization)
Problem protekcionističke politike (EU-prelevmani (doskora primjenjvani) i subvencije, SAD – dobrovoljno ograničenje izvoza i kvote
Intenziviranje regionalnog ekonomskog integrisanja (EU/EZ i NAFTA)

48. Međunarodna trgovina u periodu poslije 1990 god.
I dalje je su najznačajnije robe u MT, ali jačaju usluge (razvoj tehnologije omogućava njihov značajniji izvoz) i proizvodi intelektualne svojine
Jačanje trgovine dijelovima i poluproizvodima (TNK)
Elektronsko poslovanje (kombinacija telekomunikacionih i informatičkih tehnologija)
Uspon Kine
Globalna finansijska i ekonomska kriza 2008
Kriza u evrozoni
Jačanje protekcionizma (SAD – mart 2018)
Transpacifički sporazum (TPP)
Trebao da uključi 12 zemalja koje bi činile 40% sv. ekonomije
SAD odustao, ostalih 11 zemalja se opredijelile za ratifikaciju (TPP-11) – 13% sv. Ekonomije (10mlrd $ GDP)
Podrazumijeva ukidanje carinskih i necarinskih barijera
Australija, Bruneji, Vijetnam, Japan, Kanada, Malezija, Meksiko, Novi Zeland, Peru, Singapur i Čile

49. Međunarodna trgovina u periodu poslije 1990 god.