1. Растителни дроги и природни производи третманот на
ФИТОТЕРАПИЈА НА БОЛЕСТИ НА ЦНС
Растителни дроги и природни производи третманот на
Проф. д-р Светлана Кулеванова
Институт за фармакогнозија
Фармацевтски факултет, УКИМ, Скопје

2. Нервен систем
Нервниот систем ги контролира свесните и несвесните, моторните и сензорните, емоционалните и интелектуалните функции.
Нервен систем
Периферен нервен систем
Централен нервен систем
Еферентни нерви
Аферентни нерви
Автономен систем
Соматски систем
парасумпатикус
симпатикус

3. Невротрансмитери Норадреналин Ацетилхолин
Норадреналин Ацетилхолин
GABA
Неврон е основна единица на ЦНС и ПНС. Поврзувањето на невроните е преку синапси.

4. Синапса
Нарушувања во ослободувањето, транспортот и врзувањето на невротрансмитерите води кон развој на СОСТОЈБИ И ЗАБОЛУВАЊА!

5. Рецепторска активност
Постојат можности хербалните лекови да стапат во интеракција со синаптичките функции во нервниот систем.
Повеќе хербални екстракти покажале ин витро дека дејствуваат врз:
адренергични,
мускарински,
5-HT1а и 5-HT2, серотонински,
допамински,
бензодиазепински и
GABA рецептори.
Серотонински рецептор

6. Градба и функција на ГАБА рецептор
ГАБА рецептори се јонотропски рецептори,
со централен лиганден јонски канал.
Ендоген (внатрешен) лиганд за овие рецептори е γ-аминобутерна киселина (ГАБА), еден од главните инхибиторни невротрансмитери во ЦНС.
Активното место на ГАВАА рецепторот е местото каде што се врзува ГАБА.
По активирањето, ГАБА рецепторите селективно ги пропупштат Cl-јони преку својата пора, што резултира во невронскaта хиперполаризација и инхибиција на неуротрансмисија.
Пренос на импулси настанува со промена на менбрански потенцијал од негативен во позитивен, кој се пренесува по должината на невронот, во една насока – од иницијалниот сегмент до завршетоците на аксоните.

7. Нервните сигнали се пренесуваат со акционeн (акциски) и потенцијал!
Акционен потенцијал
Фаза на мирување: претставува мировен мембрански потенцијал.
Нагорна фаза - деполаризација: се отвораат волтажно-зависните канали за Na+ и тој влегува во клетка; мембранскиот потенцијал станува се помалку негативен со што настанува деполаризација на мембраната;
Надолна фаза - реполаризација: се затвораат волтажно зависните канали за Na+, а се отвораат волтажно зависните канали за К+ и тој излегува од клетката со што потенцијалот на мембраната се враќа во мировен мембрански потенцијал – реполарицазија на мембрана.
Хиперполаризација и реполаризација: Na-K пумпата ги исфрла Na+ јоните вон клетката и ги уфрла К+ јоните во клетка.
Нервните сигнали се пренесуваат со акционeн (акциски) и потенцијал!
К-Na пумпа

8. 1. Анксиозност и несоница
Состојби и заболувања на ЦНС што можат да се третираат со фитотерапевтски средства се:
анксиозност и инсомнија, и
полесни форми на депресија
1. Анксиозност и несоница
Анксиозност е состојба која вклучува: психички (несоница, нерасположеност, напнатост) и физички симптоми (главоболки, палпитации, вознемирен желудник, болка во градите).
Чувството на анксиозност може да стане вообичаена појава и симптомите може да почнат да интерферираат со нормалниот живот. Во тој случај станува збор за патолошка анксиозност и е потребна соодветна терапија во зависност од типот и степенот на анксиозност.

9. Анксиозност и несоница (2)
Анксиозноста може да се должи на:
психијатриски заболувања (30-35%),
психофизиолошки проблеми (1-20%),
алкохол или дрога (15-20%),
периодични растројства на лимбичниот систем (10-15%),
спиечка апнеа (5-10%),
хронични заболувања (5-10%).
Несоницата може да се должи и на физички причини (болка, настинка) или на фактори од надворешната средина (бучава).

10. Анксиозност и несоница (3)
Анксиозност подразбира зголемена активност во ЦНС – ексцитација. За нормализирање на состојбата потребна е инхибиција на ЦНС, користење на агенси за смирување.
GABA е главен инхибиторен трансмитер во CNS.
Таа се врзува за GABA-A и GABA-B рецепторите.
Самиот рецептор содржи и други места на врзување кои ја модулираат активноста на рецепторот. Токму тие места се места на кои се врзуваат различните лекови од група на бензодиазепини, барбитурати, етанол, инхалациони анестетици и др.

11. Седативи и хипнотици (во конвенционалната медицина)
Седативи се средства кои ја намалуваат невронската активност.
Хипнотици се средства кои го олеснуваат заспивањето.
Трета категорија на средства за смирување кои се претставени како идеални анксиолитици се транквилизери. Дефинирани се како средства чиј што ефект е ограничен на ретикуларниот активен систем (РАС), кој го ограничува нивото на возбуда во CNS, а не предизвикува седација.
За разлика од наведените групи лекови, со термините: “ХЕРБАЛНИ СЕДАТИВИ И ХЕРБАЛНИ ХИПНОТИЦИ” се означуваат хербални лекови кои се всушност → РЕЛАКСАНСИ СО МАЛИ ДОКАЗИ ЗА ДЕПРЕСИВНА (СМИРУВАЧКА) АКТИВНОСТ.
Некои од хербалните седативи и хипнотици покажуваат:
антиспазмодично,
спазмолитично и
релаксантно дејство,
се користат за намалување на тензијата во телото.
РАС е мрежа на нервни патишта во долниот дел од мозокот која ги поврзува рбетниот мозок, малиот и глемиот мозок, и дејствува како филтер за информациите кои доаѓаат од надворешниот свет.
Хербални седативи и хипнотици

12. Во третманот на анксиозност и несоница најчесто се употребуваат:
Кава (Piper methysticum, fam. Piperaceae)
Валеријана (Valeriana officinalis L. fam.Valerianaceae)
Пасифлора (Passiflora incarnata L. fam.Passifloraceae)
Хмељ (Humulus lupulus, fam. Canabinaceae)
Камилица (Matricaria recutita L., fam. Asteraceae)
Лаванда (Lavandula angustifolia Miller, fam. Lamiaceae)

13. КАВА (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (1)
Кава (многу често се среќава како кава-кава) е повеќегодишно растение карактеристично за пацифичките острови (западна Полинезија – Фиџи, Самоа, Нова Гвинеја, Тонга, Папуа, Ванату и Тахити).

14. Кава (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (2)
Дрогата се состои од исушени ризоми и корени од растението.

15. Кава (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (3)
Хемиски состав:
Дрогата содржи смола и флавоноиди (флавокавини).
Смолата ги содржи фармаколошки активните пирони:
6-stytyl-4-metoxy-alpha-pyrone деривати, познати како кава пирони (кава лактони) (5-9% зависно од географската локација) вклучувајки каваин,
дихидрокаваин (DHK),
метистицин, дихидрометистицин (DHМ),
јангонин и демтоксијангонин.

16. Кава (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (4)
Дејства:
анксиолитик
хипнотик
благ седатив
релаксанс на скелетна мускулатура
локален анестетик
благ аналгетик.
Во народната медицина се користи:
за третман на инфламации и инфекции на генито-уринарниот тракт кај мажи и жени,
болка од мускулно и нервно потекло,
несоница,
надворешно за забоболка, и
за вагинитис.

17. Кава (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (5)
Механизам на дејство. Кава екстрактите вршат:
1. Инхибиција на волтажно зависните Na-канали во мозокот, што води до намалување на невронската ексцитабилност (се попречува создавање на акционен потенцијал).
Се верува дека за ваквото деjство се одговорни кава лактоните.
Дихидрокаваин (DHK) и дихидрометистицин (DHM) продуцираат седација и хипотермија, а кава лактоните генерално предизвикуваат EEG промени (мозочни бранови), слични на седативните лекови.
Повисоки дози на кава предизвикуваат значителна депресија.
2. Ефект врз GABA-A рецепторите.
3. Го подобрува спиењето:
заспивањето и раната фаза на спиење е скратена,
фазата на длабоко спиење е продолжена,
времетраењето на REM спиењето не е засегнато,
траењето на фазите на будење во EEG за време на спиењето се намалени.

18. Фази на спиење
Спиењето се одвива во циклуси, а еден циклус трае од минути и се состои од 5 фази.
Првите 4 фази се т.н. nonREМ спиење, а петата фаза е REМ спиење (REМ = rapid eye movment – брзо движење на очите, sinhronizirano), фаза во која се сонува. Ако човекот се разбуди додека е во REМ фаза на спиењето, вообичаено се чувствува заморен.
Фазите се разликуваат по длабочината на спиењето, и според реакциите што ги прави мозокот и телото.
За лица кои се бават со интелектуална работа, најважната фаза е REM фаза од спиењето.

19. Кава (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (6)
                
Кава (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (6)
Клиничка ефикасност
Германската Е Комисија ја препорачува за третман на неврози и несоница.
Мета анализа на 7 двојно слепи, рандомизирани плацебо контролирани клинички испитувања (до 2003) покажал дека во сите 7 студии кавата има поголемо дејство од плацебо.
Кава лактоните побрзо се ресорбираат кога се даваат орално во форма на екстракт, одколку кога се даваат како поединечни компоненти.
Препаратите кои што содржат екстракти покажале поголема биолошка активност и биорасположливост на кава пироните и нивните дихидродеривати.
Cochrane Summaries
Independent high-quality evidence for health care decision making
2010: Извештај базиран на евалуација на 27 клинички студии од кои 12 биле плацебо контролирани.
Кава е супериорна во однос на плацебото.
Обемот на активноста е мал!
Потребни се дополнителни студии за безбедност!

20. Кава (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (7)
Котраиндикации: бременост, доење и ендогена депресија.
Несакани ефекти (1):
Cува, лушпеста пигментирана состојба на кожата позната како кава дермопатија е добро познато несакано дејство кое може да се јави после прекумерна и хронична употреба на кава.
Несакани ефекти (2):
Долготрајната употреба се поврзува со состојби како развој на невролошки абнормалности, пулмонарна хипотензија, хематурија, ефекти на бубрезите и уринарниот систем, исхемични срцеви заболувања , но многу од нив може да се асоцирани со интензивно конзумирање на алкохол.
Несакани ефекти (3):
Во некои европски земји (Германија, Италија, Франција) кава е повлечена од употреба поради пријавени клинички случаи на силно изразени хепарни оштетувања (хепатотоксичност) предизвикани од препарати што содржале екстракт од кава. ?

21. Кава (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (8)
ПОНОВИ ИСПИТУВЊА: Експериментално и клинички е потврдено дека кава нема хепатотоксично и нефротоксично дејство!!!
Интеракции:
со бензодиазепински лекови (Aloprazolam), при што предизвикува летаргија и дезорјентација,
со лекови за третман на Паркинсонова болест (Levodopa), при што го намалува ефектот на леводопа.
ЕМА/HMPC:
се уште нема изработена европска монографија за кава.

22. Кава (Piper methysticum F. fam. Piperaceae) (9)
Препарати од кава:
декокт од сув корен,
таблети и течни екстракти за внатрешна употреба,
течни екстракти за надворешна употреба или како составен дел на масти и креми.
Препарати, дози:
1,5-3 g / ден декокт
3-6 ml екстракт (1:2)
WS (стандардизиран екстракт што содржи 70% кава пирони, користен е во клиничките испитувања. Комерцијален производ кој се користи во сите препарати со кава).
Се препорачува користење на стандардизирани препарати што содржат mg кава лактони/табл/капс.
За третман на исомнија се препорачуваат единечни дози од mg кава лактони (екстракт), земен 1 час пред спиење.
WHO Monographs on Selected Medicinal Plants - Volume 2

23. ВАЛЕРИЈАНА (Valeriana officinalis L. fam.Valerianaceae) (1)
Валеријаната (маче тревата) се состои од подземни делови на растението Valeriana officinalis L. fam.Valerianaceae вклучувајки ризоми, корени и столони внимателно исушени на температура пониска од 40○C.
Се добива од култивирано растение !

24. Валеријана Хемиски состав: етерично масло 0,3-0,7%
сесквитерпени и фенилпропаноиди
валепотријати 0,5-2%.
валеренска киселина,
мали количества на алкалоиди, валерин и α-метил пирил кетон,
лигнани (хидроксипинорезинол)
фенолни киселини,
флавоноиди
други компоненти.

25. Валеријана (Valeriana officinalis L. fam.Valerianaceae) (4)
Дејства:
анксиолитик
благ седатив
хипнотик
спазмолитик
Во традиционалната медицина се употребувала за промоција на спиење, како анксиолитик, во третман на:
- нервни немири, стрес, невралгија,
- заштита од шок,
- заштита од епилепсија, и
- за ослободување на дигестивни или други спазми на мазната мускулатура.

26. Валеријана (Valeriana officinalis L. fam.Valerianaceae) (5)
Механизам на дејството:
Специфичните активни принципи на валеријана сеуште не се убедливо детерминирани. Екстрактите од валеријана имаат афинитет кон GABA-A рецепторот и интерферираат со метаболизмот на GABA.
1. го активираат ензимот глутамат декарбоксилаза кој е инволвиран во синтезата на GABA,
2. го инхибираат GABA репреземањето,
3. го инхибираат ензимот GABA тансаминаза кој е вклучен во катаболизмот на GABA,
4. се врзуваат со GABA-A рецепторите.
(Кава пироните (К), активните компоненти на кавата, можат да ги активираат GABA-A рецепторите резултирајќи со инхибиторен ефект на невронската активност).

27. Валеријана (Valeriana officinalis L. fam.Valerianaceae) (6)
Според поранешните истржувања седативните ефекти:
се припишувале на етеричното масло. Денес се верува дека придонесот на етеричното масло е минорен.
денес, како позначајни за дејството се наведуваат валептријатите, односно разградните продукти во алкохолните екстракти балдринал, хомобалдринал и др.
од неодамна вниманието се фокусира врз валеренската киселина и нејзините деривати, кои се специфични само за официнелната валеријана.
лигнаните (хидроксипинорезинол) изолирани од коренот на официнелната валеријана се покажало дека дејствуваат инхибиторно врз серотонинските рецептори (5-HT1A рецептори).
И покрај тоа што денес во најголем дел се смета дека седативното дејство се должи на деградационите продукти (балдринал, хомобалдринал), моментално сеуште не е познато дали активноста на екстрактите од валеријана се должи на една компонента, група на соединенија, некоја непозната компонента или пак е синергистички ефект.

29. COMMUNITY HERBAL MONOGRAPH ON VALERIANA OFFICINALIS L., RADIX

30. COMMUNITY HERBAL MONOGRAPH ON VALERIANA OFFICINALIS L., RADIX
PHARMACEUTICAL FORM
Well-established use
Herbal preparation in solid or liquid dosage forms for oral use.
The pharmaceutical form should be described by the European Pharmacopoeia full standard term.
Traditional use
Herbal substance or herbal preparation in solid or liquid dosage forms for oral use.
THERAPEUTIC INDICATIONS
Herbal medicinal product for the relief of mild nervous tension and sleep disorders.
Traditional herbal medicinal product for relief of mild symptoms of mental stress and to aid sleep.
The product is a traditional herbal medicinal
product for use in specified indications
exclusively based on long-standing use.

31. Валеријана (Valeriana officinalis L. fam.Valerianaceae)(10)
Дози:
3-9 g дрога/ден, инфуз,
тинктура (1:5, 50% етанол), капки единечна доза,
mg екстракт/ден (стандардизиран да содржи ,25-0,35% вкупни сесквитерпени, сметано на валеренска киселина).
Нема познати посериозни интеракции со други лекови ниту контраиндикации за употреба.
За разлика од бензодиазепините коишто носат ризик од седација, несодветен одговор, депресија на дишење и зависност од терапијата, валеријана не развива ниту еден од наведените несакани ефекти!
Состав: 1 обложена tableta: 50 mg сув екстракт Valeriana officinalis L., 25 mg сув екстракт (Melissa officinalis L., folium, и 25 mg сув екстракт Mentha piperita L., folium.

33. ПАСИФЛОРА (Passiflora incarnata L. fam.Passifloraceae)(1)
Грмушка која расте во јужните делови од САД и во Мексико !

34. Пасифлора (Passiflora incarnata L. fam.Passifloraceae)(2)
Хемиски состав:
флавоноиди 2,5% од кои се најзначајни С-гликозидите на апигенин: шафтозид, изошафтозид, ориентин, изоориентин, витексин, изовитексин и други.
гликопротеини, мало количество на етерично масло, цијаноген хетерозид - гинокардин, малтол, мали количества од алкалоиди од групата на хармани (харман, хармалин).
малтол
Дејства:
седативно,
антиспазмодично
транкилантно.
Клиничка потврда за ефикасноста: нема !
Шафтозид

35. Пасифлора (Passiflora incarnata L. fam.Passifloraceae)(3)
Механизам на дејство:
Се уште не е утврден.
Некои експерименти изведени на екстракти од пасифлора покажале дека постојат 2 активни компоненти и дека ниту една од нив не соодветствува со ниту една флавоноидна или алкалоидна структура која е досега опишана во пасифлората.
Во Европа се користи од средина на 19 век. Пасифлората е наведена од Германската Комисија Е за третман на нервни немири и нарушување на спиењето. Досега не се познати самостојни студии за пасифлора.
Несакани ефекти/ Контраиндикации: се смета за безбедена!
биле пријавени хиперсензитивност, васкулитис и промени во свеста.

36. Пасифлора (Passiflora incarnata L. fam.Passifloraceae)(4)
Препарати, дози: Пасифлората се употребува како традиционален хербален лек:
чај (инфуз) подготвен од 4-8 g дрога/ден, поделено во 3-4 подинечни дози.
сув прашок 0,5-2 g три пати на ден,
течен екстракт (1:1 во 25% алкохол) 2 ml три пати на ден, и
тинктура (1:8 во 45% алкохол) 0,5-2 ml три пати на ден.
Дрогата многу ретко се користи сама, а многу почесто во комбинација со валеријана или други анксиолитични и хипнотични хербални лекови.
Planta Medica Tris
Пасифлора + мелиса + валериана
Vita Calm buananotte
Пасифлора + валериана

38. COMMUNITY HERBAL MONOGRAPH ON PASSIFLORA INCARNATA L., HERBA

39. 3. PHARMACEUTICAL FORM
Traditional use
Herbal substance or herbal preparations in solid or liquid dosage forms for oral use.
The pharmaceutical form should be described by the European Pharmacopoeia full standard term.
4. CLINICAL PARTICULARS
4.1. Therapeutic indications
Traditional herbal medicinal product for relief of mild symptoms of mental stress and to aid sleep.
The product is a traditional herbal medicinal product for use in specified indications
exclusively based on long standing use.
Contraindications
Hypersensitivity to the active substance.
Special warnings and precautions for use
The use is not recommended in children under 12 years of age due to lack of adequate data.
For tinctures and extracts containing ethanol the appropriate labelling for ethanol, taken from the ‘Guideline on excipients in the label and package leaflet of medicinal products for human use’, must be included.

40. 4.5. Interactions with other medicinal products and other forms of interaction Although no clinical data about interactions with synthetic sedatives are available, concomitant use with synthetic sedatives (such as benzodiazepines) is not recommended unless advised by a doctor.
4.6. Pregnancy and lactation
Safety during pregnancy and lactation has not been established.
In the absence of sufficient data, the use during pregnancy and lactation is not recommended.
4.7. Effects on ability to drive and use machines
May impair ability to drive and use machines. Affected patients should not drive or operate machinery.
4.8. Undesirable effects
One case of hypersensitivity (vasculitis) and one case of nausea and tachycardia have been reported. The frequency is not known.
If other adverse reactions not mentioned above occur, a doctor or a qualified health care practitioner should be consulted.

41. ХМЕЉ (Humulus lupulus, fam. Cannabaceae)(1)
Дрогата се добива само од култивирано растение.
Хемиски состав:
флавоноиди, халкони (ксантохумол)
други халкони,
етерично масло (кое содржи мирцен, хумулен, β-кариофилен),
глукорезини (α-горчливи киселини, b-горчливи киселини и нивни оксидациски деградациони продукти, пред се хумулон и лупулон),
танини,
естрогени супстанци и друго.
8-пренилнарингенин = најсилен природен фитоестроген!

42. Хмељ (Humulus lupulus fam. Canabinaceae)(2)
Механизам на дејство: не е познат!
Седативното дејство се смета дека се должи на 2-метил-3-бутен-2-ол.
Сеуште нема доволно податоци кои го потврдат тоа. Остатоците од изовалеренска киселина присутни во хмељот може да придонесат за седативниот ефект, како и компонентите на етеричното масло и ксантохумолот.
Германската Комисија Е: за третман на немир и нарушување во спиењето.
Нема клинички студии за употреба на хмељ како самостоен агенс за третман на несоница.
Несакани дејства:
Можни се алергија и прекин на менструалниот циклус (фитоестрогени!).
Администрација и дозирање:
Може да се администрира повеќе пати дневно како чај, сува дрога, течен екстракт или тинктура, само во форма на традиционални хербални лекови.
Доза: 1-2 g како чај, 2-3 пати/ден (вкупно 3-6 g/ден)!

43. COMMUNITY HERBAL MONOGRAPH ON
London, 11 July 2008
Doc. Ref. EMEA/HMPC/513617/2006
FINAL
COMMUNITY HERBAL MONOGRAPH ON
HUMULUS LUPULUS L., FLOS
2. QUALITATIVE AND QUANTITATIVE COMPOSITION
Traditional use
With regard to the registration application of
Article 16d(1) of Directive 2001/83/EC as
amended
i) Herbal substance
Humulus lupulus L., flos (hop strobile)
ii) Herbal preparations
A) Comminuted herbal substance
B) Liquid extract (1:1) prepared with ethanol/water 45% v/v
C) Liquid extract (1:10) prepared with sweet wine
D) Tincture (1:5) prepared with ethanol/water 60% v/v

44. 3. PHARMACEUTICAL FORM
Traditional use
Herbal substance or herbal preparation in solid or
liquid dosage forms for oral use.
The pharmaceutical form should be described by
the European Pharmacopoeia full standard term.
4. CLINICAL PARTICULARS
4.1. Therapeutic indications
Traditional herbal medicinal product for relief of mild symptoms of mental stress and to aid sleep.
The product is a traditional herbal medicinal product for use in specified indications
exclusively based on long standing use.
Contraindications
Hypersensitivity to the active substance.
Special warnings and precautions for use
The use is not recommended in children under 12 years of age due to lack of adequate data.
For tinctures and extracts containing ethanol the appropriate labelling for ethanol, taken from the ‘Guideline on excipients in the label and package leaflet of medicinal products for human use’, must be included.

45. ЕМА- фиксна комбинација хмењ и валееријана!!!!!

47. КАМИЛИЦА (Matricaria recutita L. fam. Asteraceae)(1)
Камилицата се состои од исушени цветни главички од два вида камилица:
германската (Matricaria recutita), и
римската (Chamamelum nobile).

48. Камилица (Matricaria recutita L. fam. Asteraceae)(2)
Содржи етерично масло од 0,3-1,5%,
слузи, кумарини (умбелиферон, херниарин),
горчливи состојки (сесквитерпенски лактони како матрицин, матрикарин и дезацетилматрицин),
флавоноиди (апигенин, лутеолин, кверцетин и нивни хетерозиди) и други компоненти.
Главни компоненти на етеричното масло се сесквитерпенските состојки: α-бисаболол и бисаболол оксид а, б и ц, бисаболон оксид, хамавиолин и друго.
Горчливи компоненти (сесквитерпенски лактон матрицин)

49. Камилица (Matricaria recutita L. fam. Asteraceae)(3)
Механизам на дејство:
Седативните ефекти на камилицата може да бидат препишани на одределени флавоноиди, бидејќи во литературата е објавено дека АПИГЕНИНОТ има афинитет за врзување за централните бензодиазепински рецептори што резултира со определени анксиолитични ефекти.
Avallone R еt al., Pharmacological profile of apigenin, a flavonoid isolated from Matricaria chamomilla. Biochem Pharmacol. 2000 Jun 1;59(11):
….. apigenin reduced GABA (gamma-aminobutyric acid)-activated Cl(-) currents in a dose-dependent fashion…
Клиничка ефикасност – камилицата има долга традиција во медитеранските земји како блага седативна дрога. Често се употребува за третман на анксиозност и несоница, но нема спроведени клинички испитувања што го докажат нејзиниот ефект.

50. Камилица (Matricaria recutita L. fam. Asteraceae)(4)
Несакани ефекти: камилицата е безбедна за употреба. Присуството на лактоните во препаратите од дрогата може да предизвика алергиски реакции (уртикарија, едем, опструкција на респираторен тракт) и во ретки случаи анафилактични реакции.

51. Не се наведува употребата како седатив!

53. ЛАВАНДА (Lavandula angustifolia Miller fam. Lamiaceae)(1)

54. Лаванда (Lavandula angustifolia Miller fam. Lamiaceae)(2)
Хемиски состав:
дрогата содржи етерично масло од 1-3%, танини 5-10% (главно деривати на розмаринска киселина), флавоноиди, фитостероли и други компоненти. Најзначајна состојка на маслото е линалил ацетат. Во поголеми количини се присутни линалол, цинеол, камфор, а од сесквитерпенски состојки кариофилен оксид.
Линалил ацетат и линалол се
верува дека се одговорни за седативното
дејство, но механизмот не е познат.

55. Лаванда (Lavandula angustifolia Miller fam. Lamiaceae)(3)
Германската комисија Е ги наведува индикациите
за внатрешна употреба при:
состојби на немир,
потешкотии при заспивање, и
тешкотии во горниот дел на абдоменот.
СЗО има објавени монографии за цвет и за етерично масло од лаванда. (VOLUMEN 3).
Несакани ефекти/ Контраиндикации:
не се познати, треба да се користи во согласност со
препораките за администрација и во терапевтски дози.
Контраиндицирана е при бременост и доење.

56. COMMUNITY HERBAL MONOGRAPH ON LAVANDULA ANGUSTIFOLIA P. MILL., FLOS
27 January 2011
EMA/HMPC/734125/2010
Draft
COMMUNITY HERBAL MONOGRAPH ON LAVANDULA ANGUSTIFOLIA P. MILL., FLOS
Traditional use
i) Herbal substance
As defined in the Ph. Eur. monograph.
ii) Herbal preparations
a) Comminuted herbal substance
b) Tincture (ratio of herbal substance to
extraction solvent 1:5), extraction solvent ethanol
50-60% v/v

57. Pharmaceutical form
Herbal substance or comminuted herbal substance as herbal tea for oral use.
Herbal preparations in liquid dosage form for oral use.
The pharmaceutical form should be described by
the European Pharmacopoeia full standard term.
Therapeutic indications
Traditional herbal medicinal product for relief of
mild symptoms of mental stress and exhaustion
and to aid sleep.
The product is a traditional herbal medicinal
product for use in specified indication exclusively
based upon long-standing use.
Posology
Adolescents, adults and elderly
a) An infusion is made of herbal substance or comminuted herbal substance (approximately 1 to 2 g) in 150 ml of water: 3 times daily
b) Tincture
Single dose: 2-4 ml, 3 times daily.
The use in children under 12 years of age is not recommended .

61. 2. Депресија
Депресијата е емоционално нарушување пропратено со чувство на беспомошност и недостаток на самодоверба. Интензивна тага, стенија, намалена способност за концентрација и носење на одлуки, промена на апетитот, во потешки форми оптовареност со повторливи мисли за смрт или суцундност се главните симптоми.
Се смета дека депресијата се должи на функционален дефицит на трансмитерните амини (норадреналин, допамин, серотонин), а други системи кои е можно да се влучени во депресијата го вклучуваат GABA системот и некои невропептиди како вазопресин и ендогените опиоиди.

62. Хербални антидепресиви
Хербалната медицина нуди многу можности за олеснување и решавање на проблемите со појавата на депресијата, која се јавува се почесто и во сите возрасни групи.
Употребата на хербалните лекови не е со цел замена на вообичаените антидепресивни лекови.
Целта е терапијата да се зајакне индивидуата и да се елиминира причината за депресија со примена на хербалните лекови кои ќе ги ублажат или намалат симптомите при полесни форми, а антидепресивните конвенционални лекови да се "чуваат" како резерва за третман на посериозни случаи на депресија.

63. Во третманот на депресија најчесто се употребуваат:
Кантарион (Hypericum perforatum L. fam. Clusiaceae),
Горчливи материи (Cinchona spp., Gentiana spp., Arthemisia absinthium),
Есенцијални масни киселини (Cucurbita pepo, Cannabis sativa, Linum ussitatissimum),
Растенија за третман на цереброваскуларна инсуфициенција (Ginkgo biloba fam.Ginkgoaceae),
Нервини (Melissa officinalis, Valeriana officinalis, Stachys betonica, Tillia cordata, Scutellaria latelifloca, Passiflora incarnata, Avena sativa),
Растителни стимуланси (Cola nitida, Camellia sinensis, Coffea arabica, Eletherococcus senticoccus),
Испарливи (етерични) масла,
Алкалоидни дроги (опијати).

64. КАНТАРИОН (Hypericum perforatum L. fam. Hypericaceae)(1)

65. Кантарион (Hypericum perforatum L. fam. Hypericaceae)(2)
Хемиски состав:
Флавоноиди, кверцетин и негови хетерозидни форми (кверцитрин, изокверцитин, рутин и хиперозид), апигенин и негови димери.
Флороглуцински деривати, хиперфорин, хиперезин 1 и 2, адхиперфорин и други.
Процијанидини, застапени во вкупно количество околу 12%
Фенолни киселини, p-кумаринска, изоферула, ферула, кафена и хлорогенска киселина

66. Кантарион (Hypericum perforatum L. fam. Hypericaceae )(3)
антрахинони, повеќе диантронски и антранолни компоненти (емодин-антранол, протохиперицин), кондензирани нафтодиантронски состојки (хиперицин)
ксантони 1,3,6,7-тетрахидроксиксантон
масни киселини (лауринска, палмитинска)
каротеноиди (лутеин, виолаксантин)
етерично масло во количини од 0,1-0,35% со α-пинен

67. Кантарион (Hypericum perforatum L. fam. Hypericaceaе)(4)
Дејства:
антивирално
антидепресивно
антисептично
вулнерабилно
Традиционално се употребува во третман на невралгија, ишијас, мускулен ревматизам, благи психолошки нарушувања, менопаузална анксиозност и нервоза, а маст и масло од кантарион за третман на рани и модринки.

68. Кантарион (Hypericum perforatum L. fam. Hypericaceae)(5)
Механизам на антидепресивното дејство:
се сметало дека инхибицијата на МАО (моноаминооксидаза) од страна на хиперицин е примарен механизам на дејството.
Понови истражувања укажуваат дека хиперфоринот е главна активна компонента.
Хиперфорин го инхибира синаптичкото ре-преземање на серотонин, норадреналин, допамин, глутамат и GABA во CNS.
Хиперфорин

69. Кантарион (Hypericum perforatum L. fam. Hypericaceae)(6)
Клиничка ефикасност:
Кантарионот е одобрен од Германската Комисија Е за третман на депресивно расположение и анксиозност.
Ефикасноста е клинички потврдена. Податоците покажале дека ефектот на кантарион е поголем од плацебо и е ефикасен како и синтетските антидепресиви за блага до умерена депресија, но не е погоден за третман на тешка депресија.
Ефикасност во третман на блага до умерена депресија била демонстрирана преку 9 систематски извештаи (опфатиле вкупно 27 клинички испитувања кои вклучувале 2291 пациент со депресивни нарушувања).
Хиперицинот и псевдохиперицинот забележуваат подобра апсорпција во екстрактот, отколку изолирани во чиста состојба.
Тие го афектираат хепатичниот CYP450 ензимски систем.
ја потврдува ефикасноста.

70. Кантарион (Hypericum perforatum L. fam. Hypericaceae)(7)
Несакани ефекти:
Кантарионот е безбеден како ефикасна замена за вообичаените антидепресиви, но не се препорачува кај пациенти со утврдена и позната фотосензитивност.
Општи несакани ефекти се претставени главно со слаби гастроинтестинални тегоби и алергиски реакции како пруритус, а за појава на хиперицизам не постојат сигурни податоци.
Интеракции:
СЕРОТОНИНСКИ СИНДРОМ (тремор, немир, миалгија, промени во менталниот статус) се можни ако се дава паралелно со друг инхибитор на серотонинско ре-преземање (пароксетин, серталин и нефазодон) и може да се должат на адитивниот ефект.
Досегашните извештаи иницираат на можна појава на интеракции со ковенционалните лекови кои се метаболизираат со хепатални ензими или се метаболизираат со индукција на P-гликопротеинот.
= гликопротеин на пермеабилност, особено присутен во интестиналниот епител.

71. Механизам на интеракции на кантарион со конвенционални лекови

72. Кантарион (Hypericum perforatum L. fam. Hypericaceae)(8)
Кантарионот се употребува за третман на полесни форми на депресија во форма на: сува или исушена херба за подготовка на инфузи, течни екстракти и таблети за внатрешна употреба.

73. Дефинира две монографии:
COMMUNITY HERBAL MONOGRAPH ON HYPERICUM PERFORATUM L., HERBA
(WELL-ESTABLISHED MEDICINAL USE)
(TRADITIONAL USE)
Во индикациите не е наведена депресија!
Оваа монографија ќе биде разгледана во поглавје што се однесува на болести на кожа!

74. London, 12 November 2009
Doc. Ref.: EMA/HMPC/101304/2008
2. QUALITATIVE AND QUANTITATIVE COMPOSITION
Well-established use
With regard to the marketing authorisation application of Article 10(a) of Directive 2001/83/EC as amended
Hypericum perforatum L., herba (St. John’s Wort)
i) Herbal substance
Not applicable
ii) Herbal preparations
A) Dry extract (DER 3-7:1), extraction solvent methanol (80% v/v)
B) Dry extract (DER 3-6:1), extraction solvent ethanol (80% v/v)
C) Dry extract (DER 2.5-8:1), extraction solvent ethanol (50-68% v/v)

75. 3. PHARMACEUTICAL FORM
Well-established use
Herbal preparation in solid dosage forms for oral use.
The pharmaceutical form should be described by the European Pharmacopoeia full standard term.
4. CLINICAL PARTICULARS
4.1. Therapeutic indications
Indication 1
Herbal preparations A, B:
Herbal medicinal product for the treatment of mild to moderate depressive episodes.
Indication 2
Herbal preparation C:
Herbal medicinal product for the short term treatment of symptoms in mild depressive disorders.
Duration of use
Indication 1: The onset of the effect can be expected within 4 weeks of treatment. If the symptoms persist during the use of the medicinal product, a doctor should be consulted.
Indication 2: 6 weeks. The onset of the effect can be expected within 6 weeks of treatment. If the symptoms persist during the use of the medicinal product, a doctor should be consulted.

76. 4.3. Contraindications
Hypersensitivity to the active substance.
Concomitant use with cyclosporine, tacrolimus for systemic use, amprenavir, indinavir and other protease inhibitors, irinotecan and warfarin.
4.4. Special warnings and precautions for use
Indications 1 and 2
During the treatment intense UV-exposure should be avoided.
Since no sufficient data are available, the use in children and adolescents under 18 years of age is not recommended.

77. 4.5. Interactions with other medicinal products and other forms of interaction Hypericum dry extract induces the activity of CYP3A4, CYP2C9, CYP2C19 and P-glycoprotein. The concomitant use of cyclosporine, tacrolimus for systemic use, amprenavir, indinavir and other protease inhibitors, irinotecan and warfarin is contraindicated.
Special care should be taken in case of concomitant use of all drug substances the metabolism of which is influenced by CYP3A4, CYP2C9, CYP2C19 or P-glycoprotein (e.g., amitriptyline, fexofenadine, benzodiazepines, methadone, simvastatin, digoxin, finasteride), because a reduction of plasma concentrations is possible.
The reduction of plasma concentrations of oral contraceptives may lead to increased intermenstrual bleeding and reduced safety in birth control. Women using oral contraceptives should take additional contraceptive measures.
Prior to elective surgery possible interactions with products used during general and regional anaesthesia should be identified. If necessary the herbal medicinal product should be discontinued.
The elevated enzyme activity returns within 1 week after cessation to normal level.
Hypericum dry extract may contribute to serotonergic effects when combined with
antidepressants such as serotonin reuptake inhibitors (e.g. sertraline, paroxetine,
nefazodone), buspirone or with triptans.
Patients taking other medicines on prescription should consult a doctor or pharmacist before taking Hypericum.

78. 4.6. Pregnancy and lactation
Animal studies have shown equivocal results. The potential risk for humans is unknown. In the absence of sufficient clinical data, the use during pregnancy and lactation is not recommended.
4.7. Effects on ability to drive and use machines
No adequate studies on the effect on the ability to drive and use machines have been performed.
4.8. Undesirable effects
Gastrointestinal disorders, allergic skin reactions, fatigue and restlessness may occur. The frequency is not known.
Fair-skinned individuals may react with intensified sunburn-like symptoms under intense sunlight.
If other adverse reactions not mentioned above occur, a doctor or a pharmacist should be consulted.

79. 5. PHARMACOLOGICAL PROPERTIES 5.1. Pharmacodynamic properties
Pharmacotherapeutic group:
Other antidepressants
ATC code: N06AX
Hypericum dry extract inhibits the synaptosomal uptake of the neurotransmitters noradrenaline, serotonine and dopamine. Subchronic treatment causes a down-regulation of -adrenergic receptors; it changes the behaviour of animals in several antidepressant models (e.g., forced swimming test) similarly to synthetic
antidepressants. Napthodianthrones (e.g. hypericin, pseudohypericin), phloroglucin derivatives (e.g. hyperforin) and flavonoids contribute to the activity.
5.2. Pharmacokinetic properties
The absorption of hypericin is delayed and starts about 2 hours after administration. The elimination half-life of hypericin is about 20 hours, the mean residence time about 30 hours.
Maximum hyperforin levels are reached about 3-4 hours after administration; no accumulation could be detected. Hyperforin and the flavonoid miquelianin can cross the blood-brain-barrier.
Hyperforin induces the activity of the metabolic enzymes CYP3A4, CYP2C9, CYP2C19 and PGP
dose-dependently via activation of the PXR system. Therefore the elimination of other drug substances may be accelerated, resulting in decreased plasma concentrations.
Анатомско-терапевтска-хемиска (ATC) класификација – интернационално прифатен класифкационен систем на медицински производи. Во оваа класификација сите лекови за нервен систем имаат ознака N ... .

80. 5.3. Preclinical safety data
Studies on acute toxicity and repeated dose toxicity did not show signs of toxic effects.
The weak positive results of an ethanolic extract in the AMES-test (Salmonella typhimurium TA 98 and TA 100, with and without metabolic activation) could be assigned to quercetin and are irrelevant to human safety. No signs of mutagenicity could be detected in further in-vitro and in-vivo test systems.
Tests on reproductive toxicity revealed equivocal results.
Tests on the carcinogenic potential have not been published.
Phototoxicity:
After oral application of dosages of 1800 mg of an extract per day for 15 days the skin sensitivy against UVA was increased, and the minimum dose for pigmentation was significantly reduced. In the recommended dosage, no signs of phototoxicity are reported.
6. PHARMACEUTICAL PARTICULARS
6.1. Well-established use
Extracts should be quantified with respect to hypericin The amounts of hyperforin and of flavonoids should be declared.

81. Други природни средства во третманот на депресијата 1. ГОРЧЛИВИ МАТЕРИИ
Малапсорпцијата особено на протеини претставува можност за појава на депресија. Акутниот недостаток на триптофан (кој е прекурсор на серотонин), како и на фенилаланин и тирозин (прекурсори на норадреналин и допамин) постојано бил поврзуван со депресивното раположение кај луѓето.
Arthemisia absinthium
Хинолинските алкалоиди од Cinchona spp., монотерпенските секоиридоидни гликозиди од Gentiana spp. и сесквитерпен лактонските димери на Arthemisia absinthium се едни од најпознатите и најупотребуваните горчливи материи.
Директната врска меѓу горчливите материи и мозокот не била испитана но некои предходни ин витро докази тврдат дека флавоноидите или другите конституенси на горчливите растенија како што е компонентата лигниферин може да ја инхибираат МАО.

82. 2. ЕСЕНЦИЈАЛНИ МАСНИ КИСЕЛИНИ
Есенцијалните масни киселини особено ω-3 фамилијата имаат повеќекратно влијание врз расположението. Студии покажуваат дека кај луѓе со депресија нивоата на овие масни киселини во серумот и клеточните мембрани се значително намалени.
Семките, поточно маслата од семето од Cucurbita pepo, Cannabis sativa, Linum usitatissimum за корисни бидејќи сите се извор на ω-3 масни киселини особено α-линоленска киселина.
Linum usitatissimum Lini semen

83. Есенцијални масни киселини
Есенцијалните масни киселини секогаш треба да се дополнети со антиоксиданси бидејќи се подлежни на оксидација.
Докажано е дека кај лица со тешка депресија постои дефицит од некои антиоксиданси особено од витамин Е.
Оксидативното оштетување на есенцијалните масни киселини не само што ги деактивира туку ги прави и штетни за невроните.
*Cucurbita pepo и Cucurbitaе semen

84. 3. Дроги што ја подобруваат состојбата при цереброваскуларна инсуфициенција
Атеросклерозата на крвните садови кои го хранат мозокот води до состојба на церебрална инсуфициенција и оваа исхемија може да ја намали меморијата и да предизвика синдром на депресија.
Екстрактите од лист од гинко се покажале како многу корисни за надминување на симптомите на цереброваскуларна инсуфициенција и гинкото го подобрува расположението и депресијата кај постари пациенти. Не постојат докази дека гинкото е ефикасно во третман на тешка идиопатска депресија кај млади пациенти иако помага во решавање на други форми на депресија кај постари пациенти.
Други растенија за третман на атеросклероза
кои може да влијаат поволно на
церебралнатa инсуфициенција
пропратена сo депресија кај постари
пациенти се лук,
лист од розмарин
и ризом од ѓумбир.

85. 4. Нервини
Растенијата кои низ историјата се користеле како тоници дејствуваат бавно, имаат мултикомпонентен состав на активни компоненти со повеќе благи дејства и вообичаено се потполно безбедни дури и во високи дози.
Семето од Avena sativa има голема репутација (иако слабо поткрепена) за ослободување од депресија и при опсесија кај луѓето кои се обидуваат да ја прекинат никотинската зависност.
На некој начин изненадувачки е да се мисли дека некои хипнотички растенија може да бидат помош во третман на депресија, но многу такви растенија традиционално се употребуваат кај пациенти кои биле меланхолични. Тука спаѓаат растенија како: Melissa officinalis, Valeriana officinalis, Stachys betonica, Tillia cordata, Scutellaria latelifloca, Passiflora incarnata.
Далеку помоќен нервен тоник со дефинирана зависност на ефектот од дозата е хербата од Anemone pulsatilla. Предозирање со ова растение може да предизвика екстремна нервна и кардиоваскуларна супресија, вклучувајќи кома и хипотензија. Често се користи во хомеопатијата.

86. 5. Растителни стимуланси
Германската Комисја Е ја одобрува употребата на Cola nitida како дополнителна терапија во третманот на депресија Чајот (Camellia sinensis), кафето (Coffea arabica), и херба мате (Ilex praguayensis) може да бидат корисни стимулани поради нивната содржина на кофеин, но ова е ретко ефективно за долготрајна терапија со цел целосно решавање на основната причина за депресија.
Новите препораки:
Растителните стимуланси не треба да
бидат дел од стандардниот третман на
депресија и всушност често е
препорачливо кофеинот да биде
исклучен од исхраната за да не ги
маскира симптомите на депресија.
Кофеин

87. Растителни стимуланси
Група на растителни стимуланси се стимулирачките имуномодулатори или роборанси особено Eleutherococcus senticosus наречен сибирски жен-шен, корен од американски жен-шен и корен од азиски жен-шен Panax ginseng. Овие растенија не содржат кофеин и не покажуваат супресивни ефекти на кофеинските алкалоиди, туку имаат тенденција да го стимулираат целиот нервен систем.
Panax ginseng Eleutherococcus senticosus

88. 6. Испарливи масла
Бројни испарливи масла биле препорачувани за третман на депресија. Постојат различни мислења за тоа кои испарливи масла се корисни но едни од најупотребуваните во ароматерапијата се маслата од:
јасмин,
камилица,
розмарин и
роза.
Денес особен интерес е насочен кон етеричното масло од бергамот (BEO ).
2015 објавен труд: ... Clinical studies on the therapeutic applications of BEO exclusively focus on the field of aromatherapy, suggesting that its use can be useful for reducing anxiety and stress.