Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti
IX BÖLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: TİCARƏTİN QLOBALLAŞMASI VƏ QLOBAL TİCARƏTİN TƏNZİMLƏNMƏSİ: DÜNYA TİCARƏT TƏŞKİLATI Müəl. Elşən BAĞIRZADƏ Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər Kafedrası Bakı Təqdimatlarda Paul R. Krugman ve Maurice Obstfeld tərəfındən yazılmış “International Economics: Theory and Policy” və Halil Seyidoğlu tərəfındən yazılmış “Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama” adlı dərs kitabları əsas götürülmüşdür. Fənn: Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər

Mündəricat Giriş Çoxtərəfli ticarət sistemi GATT və DTT (WTO) neoklassik nəzəriyyəyə əsaslanır GATT-ın formalaşması GATT-ın məqsədləri GATT-ın əsas prinsipləri GATT-ın dünya ticarətini sərbəstləşdirmə mexanizmi GATT və ticarət raundları Müxtəlif GATT siyasət və mexanizmləri DTT nədir? Dünya Ticarət Təşkilatının formalaşması DTT-xülasə DTT-nin təşkilatı strukturu DTT: Qərar qəbulu prosesi DTT-nin məqsədləri DTT (WTO ): prinsiplər DTT-nin funksiyaları Uruqvay Raundu və DTT dövrü DTT Yekun Sənədi DTT(WTO)-siz dünya ticarəti DTT ( WTO) ilə dünya ticarəti DTT (The World Trade Organization) ünvanı Mənbələr Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş II.Dünya müharibəsindən sonra ortaya çıxan dünya ticarətini liberallaşdırma meylləri hazırda da sürətli bir formada davam edir. cı illərdən etibarən başlayan qloballaşma prosesinin iqtisadi aspekti daha qabarıqdır. İqtisadi qloballaşmanın 3 aspekti diqqəti cəlb edir: Ticarətin qloballaşması Maliyyənin qloballaşması İstehsalın qloballaşması (transmilli şirkətlər) Ticarətin qloballaşması prosesi 1947-ci ildə GATT-ın formalaşdırılmasıyla başlayır. Ticarətin qloballaşması iki ayrı istiqamətdə inkişaf edir: GATT və ya sonradan DTT çərçivəsindəki çoxtərəfli danışıqlar İqtisadi inteqrasiyalar Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Çoxtərəfli ticarət sistemi
Bu günkü çoxtərəfli ticarət sistemi üç mərhələdə formalaşmışdır: GATT (Gömrük Tarifləri və Ticarət üzrə Baş Saziş – 1948) Ticarət müzakirələri turları 1994 Mərakeş Konfransında DTT-nın qurulması və Uruqvay Raundu Sazişləri Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

GATT və DTT (WTO) neoklassik nəzəriyyəyə əsaslanır
Bütün ölkələr ticarətdən qazanır Daha çox ticarət = daha çox fayda Bütün sektorlar bərabərdir Azad ticarət optimaldır Müqayisəli üstünlük sahələrində ixtisaslaşma optimaldır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

GATT-ın formalaşması 1930-cu illərdə dünya ticarətində proteksionizm və iqtisadi millətçilik hərəkatları geniş yayılmışdı. Bu vəziyyətdən xüsusilə Qərbin sənayeləşmiş ölkələri şikayətçi idi. 1944-cü ildə Bretton Woods Konfranslarında IMF (BVF)və Dünya Bankı formalaşdırılmışdır. ci illər arasında Havanada toplanan 50-dək ölkənin təmsilçisi Beynəlxalq Ticarət Təşkilatı (ITO) formalaşdırılması qərarı qəbul etdilər. ITO nizamnaməsində qurumun əsas vəzifəsi beynəlxalq ticarətin liberallaşdırılması idi. Ancaq nizamnamə kəskin müxalifət səbəbi ilə ölkələrin parlamentlərindən keçmədi. 1948-ci ildə beynəlxalq ticarətin liberallaşdırılması ilə bağlı keçici olaraq GATT sazişi imzalandı və onun parlamentlər tərəfindən təsdiqlənməsi tələb edilmirdi. GATT getdikcə davamlılıq qazandı və Cenevrədə daimi katibliyi formalaşdırıldı. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

GATT-ın məqsədləri Ticarətin sərbəstləşdirilməsi,
Ticarət maneələrinin aradan qaldırılması və beynəlxalq ticarətin prinsip və qaydalarının formalaşdırılması, Şəffaf və proqnozlaşdırıla bilən ticarət sisteminin formalaşdırılması, Proteksionizmin miqdar məhdudiyyətləri əvəzinə tariflər vasitəsilə həyata keçirilməsi, Tariflərin tətbiqi və zaman keçdikcə dərəcələrinin aşağı salınması. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

GATT-ın əsas prinsipləri
Ən çox himayə olunan ölkə prinsipi Bir ölkənin hər hansı bir ölkəyə təmin etdiyi hər hansı bir hüquq və üstünlüyün digər üzv ölkələrə də təmin etməsi. Milli rejim prinsipi Yerli məhsul ilə idxal məhsul arasında birbaşa və ya dolayı olmaqla vergiləndirmə və ya digər öhdəliklər baxımından yerli məhsul lehinə diskriminasiya yaradılmaması. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

GATT-ın dünya ticarətini sərbəstləşdirmə mexanizmi
Üzv ölkələr arasında müəyyən fasilələrlə həyata keçirilən çoxtərəfli taarif müzakirələri yolu ilə reallaşdırılırdı. Müzakirə metodu “qarşılıqlı güzəşt” (reciprocity) prinsipi olmuşdur. Yəni müəyyən malların mühüm ixracatçısı olan ölkə və ya ölkə qrupları başlıca ticarət ortaqlarından, onlara sattıqları mallar üzərində gömrük endirimləri tələb edirlər, onlar da qarşı tərəfə müvafiq güzəşt edilər. GATT müzakirələrində əsl bazarlıqlar ABŞ və Yaponiya kimi ölkələr və ya ölkə qrupları arasında olmuşdur. Müəyyən idxalatçı və ixracatçılar arasında əldə edilən taarif uzlaşmaları daha sonra ümumi bir taarif sazişi ilə bütün üzvlərə şamil edilmişdir. “Qarşılıqlı güzəşt” prinsipinin bir istisnası zəif inkişaf etmiş ölkələrlə bağlı olmuşdur. Uruqvay raunduna qədər bunlar qarşılıqlı taarif endirimlərinə getmədən güzəştlərdən istifadə edirdilər. Bu raunddan sonra onlar da prosesə qatılmışdır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

GATT və ticarət raundları
1947-ci ildə Cenevrədə reallaşdırılan ilk iclasla birlikdə baş tutan GATT müzakirə raundlarının sayı səkkizdir. Əvvəlki müzakirələr, xüsusilə ABŞ və Qərbi Avropa ölkələri arasında intensiv xarakter alsa da, sonradan bura Yaponiya da qoşuldu. Getdikcə regional iqtsiadi inteqarsiyalar formalaşmış və bu qruplar iclaslarda vahid bir təmsilçi ilə iştirak etmişlər (AB, EFTA, Nordik Topluluğu ve ASEAN). Kennedy Raundu ilə taarif endirimlərinin ayrı-ayrı maddələr üzərində deyil, bütün taariflər üzərində müəyyən nisbətlərdə həyata keçirilməsi metodu qəbul edilmişdir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

İlk iclaslarda ancaq sənaye məhsulları müzakirə predmeti olmuş və taarif endirimləri müzakirə edilmişdir. Zaman keçdikcə bu sahədə məhdud irəliləyiş olmuşdur. Məsələn, Kennedy Raundunda dempinqə qarşı Anti-Dempinq Kodeksi qəbul edilmiş, Tokyo Raundunda da ilk dəfə qeyri-taarif maneələri müzakirəyə çıxarılmışdır. Ən əhatəli Uruqvay Raundunda isə əmtəə ticarətinə əlavə olaraq, xidmət ticarəti, sənaye və intellektual mülkiyyət hüquqlarının qorunması və kənd təsərrüfatı subvensiyaları ilə digər qeyri-taarif vasitələri müzakirəyə çıxarılmışdır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

GATT KONFRANSLARI İclas Müddəti İlk konfrans, Cenevrə, İsveçrə İkinci konfrans, Annecy, Fransa Üçüncü konfrans, Torquay, İngiltərə Dördüncü konfrans, Cenevrə, İsveçrə Dillon Raundu, Cenevrə, İsveçrə Kennedy Raundu, Cenevrə, İsveçrə Tokyo Raundu, Cenevrə, İsveçrə Uruguay Raundu, Punta del Este, Uruqvuay 1947 1949 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müxtəlif GATT siyasət və mexanizmləri
Qoruma vasitəsi kimi gömrük taariflərinə üstünlük verilməsi Yəni taarif kvotadan daha üstündür. GATT və “Haqsız Rəqabət” GATT 1947’də nəzərdə tutulmuşdur. Dempinqə qarşı anti-dempinq vergisi tətbiq etmə səlahiyyəti verilmişdir. İxracat subvensiyalarına qarşı idxalatçı ölkəyə kompensasiya edici vergi tətbiq etmə səlahiyyəti verilmişdir. Tokyo Raundunda “Anti-Dempinq Kodeksi” və “Subvensiyonlar və Kompensasiya Edici Vergilər Kodeksi” qəbul edilmişdir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müxtəlif GATT siyasət və mexanizmləri
GATT və Ətraf Mühitin qorunması Ətraf mühitlə bağlı GATT siyasətləri mühüm dərəcədə tənqid edilmişdir. Ətraf mühit məsələsi Uruqvay Raundunda gündəliyə gətirilsə də hər hansı bir qərar qəbul edilə bilməmişdir. GATT və Yeni Proteksionizm Cərəyanı Bir üzv ölkənin ixracatı, idxalatçı üzv ölkədə ciddi bir zərərə yol açarsa və ya belə bir təhlükə doğurarsa, bu halda idxalatçı ölkənin hökuməti daxili bazarını qorumaq məqsədilə məhdudlaşdırıcı tədbirlər alma hüququna malikdir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT nədir? 500 səhfəlik qaydalar/ 23,000 səhfəlik şərhlər The WTO is a trading system based on rules The results of the Uruguay Round consist of: 500 pages of agreements (the “rules”) 23,000 pages of commitments i.e. specific commitments that over 120 individual member countries have made on import duties on thousands of products, agricultural subsidies, market access for foreign services, etc. Beynəlxalq ticarət qaydaları üzvlər tərəfindən danışıqlar yolu ilə razılaşdırılır.

Dünya Ticarət Təşkilatının formalaşması
1 Yanvar 1995-ci ildə Uruqvay Müzakirələri (Raundu) nəticəsində və GATT-ın əsasında formalaşdırılmışdır. GATT sənaye malları üzərindəki dünya ticarətini sərbəstləştirməyə istiqamətlənmişdir. DTT-nin isə səlahiyyətləri daha da artırılmış, sənaye, kənd təsərrüfatı və xidmət ticarətinin liberallaşdırılması ilə birgə intellektual mülkiyyət hüquqlarını da əhatə edir. GATT 1947 Uruqvay Müzakirələrində yeniləşdirilərək GATT 1994 adı ilə DTT-nin tərkibinə daxil edilmiştir. Bu gün, Qərbin bütün sənaye ölkələri daxil olmaqla, dünya ticarətinin 90%-ni əhatə edən 150-dən çox ölkə təşkilatın üzvüdür. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT-xülasə Yerləşir: Cenevrə, İsveçrə Qurulmuşdur: 1 Yanvar 1995
Yaradılmışdır: Uruqvay raundu danışıqları ( ) Üzvlük: 150 ölkə Büdcə: 175m İsveçrə frankı, 2006 Katiblik: ~630 Rəhbər: Paskal Lami (baş direktor) Funksiyalar: • DTT ticarət razılaşmalarını idarə etmək • Ticarət danışıqları üzrə forum • Ticarət danışıqları idarə etmək • Milli ticarət siyasətlərini monitorinq etmək • Texniki dəstək və İEOÖ-lər üçün treyninqlər • Digər beynəlxalq təşkilatlarla kooperasiya

DTT-nin TƏŞKİLATI STRUKTURU
Nazirlər Konfransı Ticarət Siyasətlərinin Monitorinqi Orqanı Anlaşmazlıqların Həlli Orqanı Baş Şura Əmtəə Ticarəti Şurası Ticarətlə bağlı İntellektual Mülkiyyət Hüquqları Şurası Xidmə Ticarəti Şurası Komitələr: Ticarət və Ekologiya Ticarət və İnkişaf Regional Ticarət Sazişləri Tədiyyə Balansı Büdcə, Maliyyə və İdarəetmə Fəaliyyət Qrupları: İştiraklar Komitələr: Maliyyə Xidmətləri Ticarəti Xüsusi Öhdəliklər Milli Tənzimləmələr Komitəsi GATS Qaydaları Fəliyyət Qrupu Komitələr: Bazara Giriş Aqrar Sağlamlıq Tədbirləri Ticarətdə Texniki Maneələr Subvensiyalar və Kompensasiyaedici Tədbirlər Anti-Dempinq Gömrük Qiymətləndirmə Mənşə Qaydaları İdxalat Lisenziyaları Ticarətlə Əlaqəli İnvestisiya Tədbirləri Qoruma Tədbirləri Fəaliyyət Qrupları: Dövlət Ticari Təşəbbüsləri İlkin Monitorinq Çoxlu Sazişlər Mülki Aviasiya Komitəsi Dövlət Satınalmaları Komitəsi Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT-nin təşkilatı strukturu
Nazirlər Konfransı (Ministerial Conference) Üzv ölkələrin müvafiq nazirlərindən formalaşır. Ən ali qərar qəbuledici instansiyadır. Ən azı 2 ildə bir dəfə toplanır. Baş Şura (General Council) Vaxtaşırı toplanır və bütün üzv ölkələrin nümayəndələrindən formalaşır. Nazirlər Konfransı adından fəaləiyyət göstərir. Cenevrədə toplanır. Baş direktor Təşkilatı təmsil edir və müvafiq nazirlər tərəfindən təyin edilir. Şuralar: Mal ticarəti Xidmət ticarəti Ticarətin intellektual mülkiyyət hüquqları Müxtəlif komitələr İdarəetmə üzvlük və konsensusa əsaslanır. Mərkəzi Cenevrədədir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT: Qərar qəbulu prosesi
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Haradasa danışıqlar aparılır və nəticələr əldə edilir
DTT İlk addım danışıqdır. Haradasa danışıqlar aparılır və nəticələr əldə edilir Elə yerdir ki, hökumətlər öz ticarət problemlərini seçib ayırmaq üçün müraciət edir. A place to negotiate, and to apply the results of negotiations The first step is to talk. Essentially, the WTO is a place where member governments go, to try to sort out the trade problems they face with each other. At its heart are the WTO agreements, negotiated and signed by the bulk of the world’s trading nations. But the WTO is not just about liberalizing trade, and in some circumstances its rules support maintaining trade barriers — for example to protect consumers or prevent the spread of disease. DTT yalnız ticarəti liberallaşdırmır. Bəzən qaydalar ticarət baryerlərini dəstəkləyir – məs. Istehlakçıları himayə etmə və ya xəstəliyi önləmək Skip >>>

DTT-nin məqsədləri Ticarətdə maneələrin, məhdudiyyətlərin və qadağaların aradan qaldırılması, Dünya ticarətinin qayda və prinsiplərə əsaslanan şəffaf və proqnozlaşdırıla bilən bir sistemə çevrilməsi, Resursların daha səmərəli istifadə edilməsi, Ticarətin liberallaşdırılması və artırılması. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT (WTO ): prinsiplər Diskriminasiyanın aradan qaldırılması:
Üzvlər ticarət partnyorları arasında diskriminasiyaya yol verə bilmirlər. İstisnalar (Exceptions): Azad ticarət sazişləri, İEOÖ məhsulları üçün tarif üstünlükləri, GATT XX paraqrafı və ticarət həlləri. Milli rejim: Idxal məhsulları və yerli məhsullar bərabər qəbul edilməlidir. Məhsul və ya xidmət bazara daxil olduğu halda tətbiq olunur. Some common principles run through all the agreements. 1. Treating other countries equally. ‘Most-favoured-nation’ treatment (MFN) ‘Fair’ and efficient (single set of rules, duty rates) 1. Non-discrimination: most-favoured nation (MFN) treatment = non-discrimination between one’s trading partners national treatment = non-discrimination between foreign products and domestic products, foreigners and one’s own nationals, etc, but border measures can be applied (e.g. import duties, foreign ownership limits on services, etc). Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT (WTO): prinsiplər Danışıqlar
Azad ticarət: Danışıqlar Mərhələlərlə ticarət baryerlərinin azaldılması Proqressiv liberallaşdırma Stabillik və proqnozlaşdırıla bilmə: Biznes və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması DTT-də öhdəliklər götürülür. Şəffaflıq tələbləri. Freer Trade and not Free Trade Since GATT’s creation in 1947–48 there have been eight rounds of trade negotiations. A ninth round, under the Doha Development Agenda, is now underway. At first these focused on lowering tariffs (customs duties) on imported goods. As a result of the negotiations, by the mid-1990s industrial countries’ tariff rates on industrial goods had fallen steadily to less than 4%. But by the 1980s, the negotiations had expanded to cover non-tariff barriers on goods, and to the new areas such as services and intellectual property. Opening markets can be beneficial, but it also requires adjustment. The WTO agreements allow countries to introduce changes gradually, through “progressive liberalization”. Developing countries are usually given longer to fulfil their obligations. Stability and predictability Commitments are legally binding. They can be eased (e.g. tariffs raised above the bound ceilings) but that is difficult because it requires renegotiation and compensation (e.g. market access in some other product or service) The system itself adds to international confidence and reduces the risk of governments taking destabilizing actions such as engaging in a protectionist trade war. Transparency The system is transparent, through trade policy reviews, i.e. regular reviews of individual countries’ trade policies (which also allows peer-comment from fellow members), and notifications and reviews of specific measures (agricultural subsidies, anti-dumping actions, etc, etc). Sometimes comments on proposed new measures lead to revisions before the measures are introduced. The WTO’s trade rules and individual countries’ commitments are also public information available to everyone. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT (WTO): prinsiplər Dempinq və subsidiyalar üzrə qaydalar
Ədalətli rəqabəti stimullaşdırma: Dempinq və subsidiyalar üzrə qaydalar İnkişafı və islahatı həvəsləndirmə: İnkişaf etməkdə olan ölkələr və keçid ölkələri üçün elastikliklər Keçid dövrləri Texniki kömək. Promoting fair competition The rules on non-discrimination — MFN and national treatment — are designed to secure fair conditions of trade. So too are those on dumping (exporting at below cost to gain market share) and subsidies. The issues are complex, and the rules try to establish what is fair or unfair, and how governments can respond, in particular by charging additional import duties calculated to compensate for damage caused by unfair trade. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT-nin funksiyaları Uruqvay Raundu ilə birlikdə GATT instutsional bir struktur olan Dünya Ticarət Təşkilatına çevrilmişdir. DTT Mərakeş Sazişlərinin həyata keçirilməsindən məsuldur. DTT-nin Təsis Sazişinin maddələrindən irəli gələrək, ticarətin liberallaşdırılması bir “proses” kimi qəbul edilmişdir. Bu istiqamətdə irəliləyiş əldə edilməsi yeni müzakirə proseslərini reallaşdıracaq və bu müzakirələr də yenə DTT çərçivəsində həyata keçiriləcəkdir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT-nin funksiyaları Təşkilatın funksiyalarına daxil olan (GATT-dan miras qalan) sazişlərin reallaşdırılması və idarə edilməsinin təmini, Həyata keçiriləcək çoxtərəfli ticarət müzakirələri üçün bir forum təşkil etmək, ticarəti sərbəstləşdirmə cəhdlərinə yeni sahələr əlavə etmək, Üzvlər arasında çıxa biləcək anlaşmazlıqları sürətlə və səmərəli şəkildə həll etmək üçün bir vasitəçilik mexanizmi qurmaq (Anlaşmazlıqların Həlli Orqanı). Üzvlərin xarici ticarət siyasətlərini monitorinq etmək və qiymətləndirmək (Ticarət Siyasətlərini Monitorinq Mexanizmi – TPRM, Ticarət Siyasətlərini Monitorinq Orqanı), Daimi instutsional struktur kimi BVF, Dünya Bankı və bunlarla əlaqəli qurumlarla yaxın əməkdaşlıq etmək, Beynəlxalq ticarət sisteminin faydalarından istifadə etmələri üçün inkişaf etməkdə olan ölkələrə və keçid ölkələrinə kömək etmək. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uruqvay Raundu və DTT dövrü
Uruqvay Raundu, 1986-cı ilin sentyabr ayında Uruqvayın Punta del Este şəhərində başlamış və 15 aprel 1994-cü ildə Mərakeşin Mərakeş şəhərində 125 ölkənin Yekun Sənədi imzalaması ilə nəticələnmişdir. Başlanğıc mərhələdə müzakirələrin 4 il davam etməsi planlaşdırılmışdı. Ancaq, kənd təsərrüfatı subvensiyalarının aradan qaldırılması ilə bağlı ABŞ-la Avopa İttifaqı (xüsusilə Fransa) arasında ortaya çıxan fikir ayrılıqları səbəbilə 4 il də uzandı. Burada kənd təsərrüfatı subvensiyaları ilə yanaşı, xidmət ticarətinin sərbəstləşdirilməsi də ilk dəfə müzakirəyə çıxarılmışdır. Həmçinin taarif və qeyri-taarif maneələrinin aradan qaldırılaraq yeni proteksionizmin yayılmasının qarşısının alınması, intellektual və sənaye mülkiyyəti hüquqlarının qorunması və rəsmi tenderlərdə yerli firmalar lehinə tətbiq edilən diskriminasiyanın ləğv edilməsi, digər mühüm məsələlər arasında olmuşdur. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uruqvay Raundunun digər mühüm bir nəticəsi də DTT-nin qurulmasıdır. Müzakirələrdə GATT-47 sazişinə dəyişiklik edilmiş və ortaya çıxan yeni saziş GATT-94 adı altında DTT-nin əsasını təşkil etmişdir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Müzakirələrdə əldə edilən nəticələri aşağıdakı şəkildə qruplaşdırmaq mümkündür: Sənaye malları üzərindəki gömrük taarifləri İnkişaf etmiş ölkələr sənaye məhsulları üzərindəki taariflərdə yenidən orta hesabla 34% həddində bir endirim həyata keçirməyi qəbul etdilər. Beləliklə, bu sahədəki taarif səviyyəsi Uruqvay Raundundan sonrakı endirimlərlə 3%-ə enmiş olacaqdır. Könüllü ixracat məhdudiyyətləri Ümumiyyətlə “boz sahə tədbirləri” də adlandırılan könüllü ixracat məhdudiyyətləri və ya daxili bazarın tənzimlənməsi sazişləri kimi tədbirlər 4 illik müddət ərzində tamamilə ortadan qaldırılacaqdır. Zəif inkişaf etmiş ölkələr Zəif inkişaf etmiş ölkələrə məcburedici taarif endirimləri nəzərdə tutulmuşdur. Kənd təsərrüfatı - Kənd təsərrüfatı ilə bağlı öhdəliklər üç qrupda toplanmışdır: bazara giriş, daxili dəstəklər və ixracatdakı subvensiyalar. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Toxuculuq və geyim sektoru Bu mallar üzərindəki Çoxliflilər Sazişinə əsaslanaraq tətbiq edilən ixracat kvotaları 10 illik bir dövrdə daha az məhdudlaşdırıcı olan taariflərlə əvəz olunacaq və bu müddətdə taariflər də 25% həddində endiriləcəkdir. Xidmətlər ticarəti Xidmətlər sferasında liberallaşmanı təmin etmək məqsədilə Xidmətlər Ticarəti Baş Sazişi (General Agreement on Trade in Services –GATS) qəbul edilmişdir. Sənaye və intellektual mülkiyyət hüquqları 1967 Paris Sazişi, 1971 Bern Sazişi, Roma Sazişi və əlaqəli digər sazişlər qəbul edilmiş və üzv ölkələrin əməl etməli olduqları bəzi standartlar formalaşdırılmışdır. Miqdar məhdudiyyətləri Qanunsuz olaraq müəyyən hallarda tətbiq edilə biləcək miqdar məhdudyyətlərinin sənayeləşmiş ölkələrdə 2 il, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə 5 il ərzində aradan qaldırılması nəzərdə tutulmuşdur. Ticarət siyasətlərinin monitorinqi mexanizmi (TPRM) İlk dəfə bu çərçivədə fəaliyyət göstərəcək bir orqan formalaşdırılmışdır. Ticarətlə əlaqəli investisiya tədbirləri - Emal sənayesindəki xarici investisiyalı biznes subyektlərinin əməl etməli olduqları yerli məhsuldan istifadə və ya ixracat həyata keçirmə kimi məcburi öhdəliklərin də mərhələli şəkildə ortadan qaldırılması nəzərdə tutulmuşdur. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT-nın anlaşmazlıqların həlli mexanizmi Təsirli və effektiv şəkildə işləyən mexanizmdir. “Neqativ konsensus” prinsipinə əsaslanır. Proses avtomatik şəkildə başlayr və təklikdə bir üzvün prosesi dayandıra bilməsi mümkün deyildir. Yalnız üzv ölkələrin arasında ortaya çıxan anlaşmazlıqlara tətbiq edilir. Mexanizm çərçivəsində alınan qərarların icrası məcburi xarakter daşıyır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Çoxtərəfli ticarət qaydaları toplusu Ticarət və Taariflər üzrə Baş Saziş 1994 Xidmətlərlə ticarət üzrə baş saziş Ticarətin intellektual mülkiyyətlə bağlı aspektləri Müzakirələrin tənzimlənməsi anlayışı Ticarət siyasəti icmalı mexanizmi The WTO covers much more than trade in goods. It deals with trade in services, IPRs, has a binding and effective dispute settlement mechanism and reviews the trade policies of its Members. Furthermore, there are plurilateral agreements... The WTO is a trading system based on rules The results of the Uruguay Round consist of: 500 pages of agreements (the “rules”) 23,000 pages of commitments i.e. specific commitments that individual member countries have made on import duties on thousands of products, agricultural subsidies, market access for foreign services, etc. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT Yekun Sənədi Yekun Sənəd = [29 Saziş + Razılaşma mətnləri]
Türkiyə DTT-nin qurucu üzvü kimi yekun sənədin ratifikasiya prosesini 1995-ci ildə tamamlamışdır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT Yekun Sənədi DTT-ni Təsis edən Saziş
ƏLAVƏ 1A Əmtəə Ticarətilə bağlı Sazişlər (GATT 94) Kənd təsərrüfatı Sazişi Sağlamlıq Tədbirləri Sazişi Toxuculuq və Geyim Sazişi Ticarətdə Texniki Maneələr Sazişi Ticarətlə Əlaqəli İnvestisiya Tədbirləri Sazişi Anti-dempinq Sazişi Gömrük Dəyərinin Müəyyənləşdirilməsi Sazişi Məhsulun Göndərilmədən Öncəki Monitorinqi Sazişi Mənşə Qaydaları Sazişi İdxalat Lisenziyaları Sazişi Subvensiyalar və Kompensasiya edici Tədbirlər Sazişi Proteksionist Tədbirlər Sazişi Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT Yekun Sənədi ƏLAVƏ 1B Xidmətlər Ticarəti Baş Sazişi (GATS)
GATS-ın əhatə etdiyi sektorlar: hava nəqliyyatı, maliyyə xidmətləri, dənizçilik xidmətləri, telekomunikasiya, turizm, sağlamlıq, təhsil, peşə xidmətləri və oxşar sektorlar. ƏLAVƏ 1C İntellektual Mülkiyyət Hüquqları Sazişi (TRIPS) ƏLAVƏ 2 Anlaşmazlıqların Həlli Qayda və Prosedurları ilə bağlı Razılaşma Mətni ƏLAVƏ 3 Ticarət Siyasətlərinin Monitorinqinin Həyata Keçirilməsi (TPRM) ƏLAVƏ 4 Çoxlu Sazişlər + Digər Nazirlər Konfransı Qərarları və Razılaşma Mətnləri Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

DTT(WTO)-siz DÜNYA TİCARƏTİ
Dünya ticarətinə proteksionizmin təsiri, 1929–1933 Yanvar Fevral Mart Aprel May İyun İyul Avqust Sentyabr Oktyabr Noyabr Dekabr 1929 1930 1931 1932 1933 $3.0 mlrd $0.9 mlrd Without the WTO The effect of protectionism on world trade, 1929–33 This is what happened in an earlier era, when there was no multilateral trading system and countries did not have faith in each other. They did not believe that other countries would play by the rules (and they could not resist narrow protectionist interests within their domestic systems). The chart follows the monthly changes in the value of world trade over a period of four years and three months, during the Great Depression. We start in January 1929, when world trade stood at about $3bn. This is what happened next … … By March 1933, two-thirds of world trade had been wiped out. The value was less than one billion dollars per month. The cause was competition among major trading countries to raise barriers against each other. The financial crisis had led to devaluations that threatened importing countries with surges in cheaper imports. The protectionist lobbying prevailed and the trade barriers went up everywhere. Source: Charles P Kindleberger, The World in Depression 1929–1939, Allen Lane/Penguin, page 172, citing League of Nations Monthly Bulletin of Statistics, February 1934, page 51. (Total imports of 75 countries, monthly values in terms of old US gold dollars.) Ticarət göstəriciləri: hər ay

DTT ( WTO) ilə dünya ticarəti
Dünya ticarət həcmi 1948–2003 ABŞ $ trillion, cari qiymətlərlə 1 2 3 4 5 6 7 8 1948 1957 1966 1975 1984 1993 2002 QATT ’48 DTT ’95 DAHA çox ticarət? Əlbəttə, ancaq … … STABİLLİYƏ BAXIN > Əgər 67% silinmişdirsə With the WTO (and GATT) The experience was not repeated The multilateral trading system came into being with the birth of the General Agreement on Tariffs and Trade in For almost 50 years, GATT was both a treaty and an international organization. The treaty still exists as the main multilateral agreement on trade in goods. But in 1995 GATT, the institution, was replaced by the WTO. During that period trade rose rapidly and for a lot of the time exponentially, with only a few dips for oil crises and the like. So yes the graph most visibly shows the growth in trade. Approaching $80 trillion per year by the early 2000s. But that’s not my reason for showing the graph. In 1997 there was another financial crises. Currencies in east and southeast Asia were devalued. These lowered the price of those countries’ exports. Fearing a surge in cheap imports, lobbies campaigned to raise trade barriers in the major markets of North America and Europe. But the governments resisted. They were bound by their obligations in the WTO, and because they knew others were similarly bound, they had confidence that the system would remain stable. So it did remain stable, and the effect of the financial crisis was a minor blip in world trade. Trade soon recovered. History did not repeat itself. If anything like two-thirds of world trade had been wiped out, the picture would look very different, and the damaging effect would have been immense. It would probably have been worst on developing countries. The unsung benefit is the stability the GATT and WTO have injected into the trading system. It doesn’t hit headlines, and is rarely mentioned at all. But its benefit is significant. Source: WTO data 1997

DTT (The World Trade Organization) ünvanı
The World Trade Organization Centre William Rappard rue de Lausanne 154 CH–1211 Geneva 21 Switzerland Tel: +41 (0) Fax: +41 (0) website: Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Mənbələr P. Krugman and M. Obstfeld, International Economics: Theory and Policy, Seventh Edition Pearson – Addison Weasley. H. Seyidoğlu, Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama, XV. Baskı, İstanbul, 2009. R. Karluk, Uluslararası Ekonomi: Teori ve Politika, VI. Baskı, İstanbul, 2009. – DTT rəsmi WEB səhfəsi – DTT və Azərbaycan səhfəsi Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti

Similar presentations

Presentation on theme: "Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback

Log in

Auth with social network:

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti

Similar presentations

Presentation on theme: "Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback