1. PhD. Candidate Department of health education & health promotion
Arash Najimi
PhD. Candidate Department of health education & health promotion
Isfahan University of Medical Sciences

2. جمع آوری داده ها
در این مرحله محقق باید داده های مورد نیاز مطالعه را جمع آوری نماید.
فرق این مرحله با بررسی متون چیست؟

3. روشهای جمع آوری داده[ها
منابع موجود (مدارک و پرونده ها)
مشاهده
مصاحبه
پرسشنامه

4. جمع آوری داده ها بر اساس منابع موجود
یکی از روش های مرسوم
پژوهشگر از داده های موجود که توسط سایر محققین یا سازمانها جمع آوری شده استفاده می کند
پرونده ها درمانگاهي؛ بيمارستاني؛ ثبت احوال؛ دانشجويي؛ دانش آموزي؛ مراجعين به مراكز مختلف؛ شهرداري ها و...
ابزار جمع آوری: فرم اطلاعاتی

5. مزایا به واسطه موجود بودن داده ها ارزان است. در وقت صرفه جويي مي شود.
مهمترين مزيت آن امكان ارزيابي روند موضوع مورد بررسي در گذشته است كه در مطالعات گذشته نگر بسيار حائز اهميت است.

6. معایب گاهی اوقات دستیابی به این منابع مشکل بوده
به اندازه کافی دقیق نیست
ناقص بودن و در دسترس نبودن داده ها از اشكالات عمده اين روش است.
گاهي ملاحظات اخلاقي مانع از دستيابي به داده ها مورد نظر مي باشد
قديمي و كهنه بودن اطلاعات هم ممكن است در برخي موارد مطرح باشد

7. مشاهده
در آن رفتار مشخصات موجودات زنده اشيا و پديده ها با استفاده از ويژگي هاي گوناگون آنها ملاحظه و ثبت مي گردد.
مشخصات، حالتهای افراد، ارتباطات کلامی و غیر کلامی، رفتارها، فعالیتها، مهارتها و ...
نبض، فشار خون، درجه تب، ...
از طریق مشاهده پدیده ها به طور مستقیم و عینی و در حالت طبیعی مورد مطالعه قرار می گیرند.

8. بودن یا نبودن حمام یا توالت در منزل و کیفیت آن
مشاهده نحوه مسواک زدن افراد مورد نظر
استفاده یا عدم استفاده از لوازم حفاظت فردی
بررسی وضعیت کفش، جوراب، ناخن و ... در بیماران دیابتی
.....

9. مزایای مشاهده امكان بررسي جزئيات موضوع وجود دارد.
در زمان كوتاه اطلاعات زيادي بدست مي آيد.
امکان دستیابی مستقیم به اطلاعات (بالا بودن اعتبار اطلاعات)
امکان دسترسی به داده هایی که گردآوری آن از طریق ابزارهای دیگر حاصل نمی شود.
گردآوری داده ها در شرایط طبیعی و یا نزدیک به شرایط طبیعی

10. فرم ثبت داده ها (چک لیست)
نکته
در زمانی که روش جمع آوری داده ها مشاهده می باشد لازم است که ابزار مورد استفاده مشخص شود. +
فرم ثبت داده ها (چک لیست)

11. معايب نیاز به صرف وقت زیاد از سوی محقق
تأثیر حضور پژوهشگر بر تغییر رفتار مشاهده شونده
سوگیری (تورش) پژوهشگر
نیاز به تخصص مشاهده گر
هزینه زیاد
استاندارد كردن و طبقه بندي اطلاعات مشكل است (بويژه در ثبت رفتار انساني).
مشكلات اخلاقي در مشاهده اعمال شخصي وجود دارد.

12. انواع مشاهده
مشاهده مستقیم: مشاهده شونده می داند که مورد مشاهده قرار گرفته است
مشاهده غیر مستقیم: مشاهده گر به گونه اقدام به مشاهده می کند که مشاهده شونده متوجه این اقدام نمی شود

13. مصاحبه   
يكي از روش هاي جمع آوري اطلاعات است كه در آن به صورت حضوري يا غير حضوري از افراد پرسش مي شود.
نكته مهم آن است كه سئوالات مصاحبه از پيش انديشيده شده و تعيين شده است.

14. انواع مصاحبه
مصاحبه انعطاف پذير يا آزاد
مصاحبه انعطاف ناپذیر یا بسته

15. مصاحبه انعطاف پذير يا آزاد
در اين نوع، چهارچوب و حدود پرسش براي مصاحبه گر مشخص است ولي زمان و توالي پرسش به سليقه مصاحبه گر بستگي دارد. در اين حالت رفتار آزمودني طبيعي تر است و اطلاعات واقعي تري بدست مي آيد. مصاحبه گر مي تواند سئوالات اضافي نيز طرح كند. ا ين روش براي تحقيق هائي با مقياس كوچك‏، مطالعات كيفي مناسب است. هدف در اين گونه مصاحبه ها جمع آوري اطلاعات عميق و كيفي است.

16. مصاحبه بسته پرسشها ضمن اشاره به پاسخهای احتمالی آنها مطرح می شوند.
پاسخها ثابت و از قبل پيش بيني و طبقه بندي شده اند و معمولاً پرسش ها به صورت بسته هستند. اين روش در مطالعات بزرگ و زماني كه پژوهشگر از تنوع پاسخ ها اطلاع دارد بكار مي رود.   

17. نكات مهم در مورد انجام مصاحبه
تكلم از زبان شخص مصاحبه شونده
  دخالت ندادن تمايلات شخصي مصاحبه گر
  ايجاد شرايط يكسان براي همه
  جلب اعتماد مصاحبه شونده
  بيان توضيحات كافي قبل از شروع مصاحبه
  ارائه آموزش به مصاحبه گران پيش از انجام مصاحبه
  كسب اجازه در هنگام استفاده از دستگاه ضبط صدا

18. مزاياي مصاحبه قابليت استفاده براي كم يا بيسوادان و كودكان و بيماران
 مزاياي مصاحبه
 قابليت استفاده براي كم يا بيسوادان و كودكان و بيماران
 امكان روشن كردن مفهوم سئوالات
برای افرادی که برای پاسخگویی تمایل به مطالب نوشتاری ندارند.
توجه به تفاوتهای فردی پاسخ دهندگان
انعطاف جریان گردآوری داده ها در صورت نیاز تغییر پرسشها
مصاحبه هم جنبه سمعی و هم جنبه بصری دارد

19. معايب مصاحبه وقت گير و پرهزينه
        معايب مصاحبه
وقت گير و پرهزينه
طبقه بندي و تجزيه و تحليل اطلاعات در هنگامي كه سئوالات باز هستند مشكل است
تورش مصاحبه گر و دخالت دادن نظرات شخصي
نیاز به افراد مصاحبه گر ماهر
گاهی افراد از ابراز نظرات صریح امتناع می ورزند و یا از بیان علنی مطالب اکراه دارند.

20. پرسشنامه
پرسشنامه شامل دسته هایي از پرسش هاست كه بر طبق اصول خاصي تدوين گرديده است و به صورت كتبي به افراد ارائه مي شود و پاسخگو بر اساس تشخيص خود، جوابها را در آن مي نويسد.
كيفيت تنظيم پرسشنامه در به دست آمدن اطلاعات صحيح و درست و قابل تعميم بسيار با اهميت است.

21. طبقه بندی بر اساس ماهيت پرسشنامه
پرسشنامه باز
پرسشنامه بسته
پرسشنامه نیمه باز

22. پرسشنامه باز
در اين نوع پرسشنامه با سئوالات باز روبرو هستيم. در اينجا پاسخگو مي تواند بدون محدوديت هر پاسخي را كه مد نظرش باشد در مورد آن پرسش بنويسد و يا در آن زمينه توضيح دهد. در اينگونه سئوالات، اطلاعات دقيق تر، كامل تر و داراي ارزش بيشتر هستند ولي طبقهجبندي و نتيجه گيري از آنها مشكل تر است.

23. 1- راههاي انتقال بيماري ايدز چيست؟ پرسش باز 2- بيمار ايدز چگونه منتقل مي شود؟ الف – از راه خون ب – از راه تنفس ج – از راه غذا ( 3 گزينه اي)

24. پرسشنامه بسته
پرسش هاي بسته در اين نوع پرسشنامه ارائه مي شود. براي هر پرسش تعدادي گزينه و پاسخ انتخاب شده است كه فرد پاسخ دهنده بايد يكي از آنها را به عنوان پاسخ بگزيند. هريك از پاسخ ها به گونه هاي تنظيم شده است كه در عين منطقي بودن براي آن سئوال از پاسخ مربوط به ديگر سئوالات مجزاست. در اينجا پاسخ ها را مي توان به سرعت نوشت و تجزيه و تحليل و طبقه بندي پاسخ ها نيز ساده تر است.

25. پرسشنامه بسته
پرسش هاي بسته در اين نوع پرسشنامه ارائه مي شود. براي هر پرسش تعدادي گزينه و پاسخ انتخاب شده است كه فرد پاسخ دهنده بايد يكي از آنها را به عنوان پاسخ بگزيند. هريك از پاسخ ها به گونه هاي تنظيم شده است كه در عين منطقي بودن براي آن سئوال از پاسخ مربوط به ديگر سئوالات مجزاست. در اينجا پاسخ ها را مي توان به سرعت نوشت و تجزيه و تحليل و طبقه بندي پاسخ ها نيز ساده تر است.

26. پرسشنامه نیمه باز
در این پرسشنامه ها، در پایان گزینه ها یک مورد با عنوان «سایر موارد» نوشته و در جلوی آن قید می شود که موارد مورد نظر ذکر گردد.

27. طبقه بندي بر اساس نحوه اجرا
پرسشنامه همراه با مصاحبه
پرسشنامه خود ايفا
پرسشنامه پستي
پرسشنامه الكترونيك

28. پرسشنامه همراه با مصاحبه
اين پرسشنامه همان مصاحبه انعطاف ناپذير است كه به صورت حضوري پرسش ها از افراد پرسيده مي شود و پاسخ ها توسط پرسشگر در برگه پرسشنامه وارد مي شود.

29. پرسشنامه خود ايفا
پرسشنامه در اختيار فرد قرار مي گيرد و فرد به تنهایي به پرسش ها پاسخ مي دهند.

30. پرسشنامه پستي
پرسشنامه براي افراد از طريق پست ارسال مي شود. فرد پس از تکميل آن را براي محقق عودت مي دهد.

31. پرسشنامه الكترونيك
در اين نوع از پرسشنامه كه به تازگي موارد استفاده از آن گسترش يافته است، محقق با استفاده از شبكه هاي اطلاع رساني و اينترنت، اقدام به ارسال پرسشنامه الكترونيك براي افراد مي كند و افراد پاسخ ها را در همان پرسشنامه وارد و با پست الكترونيك براي محقق باز مي گردانند.

32. نكات مهم در طراحي پرسشنامه
 نكات مهم در طراحي پرسشنامه
داشتن يك مقدمه رسا، جذاب و واضح در ابتداي پرسشنامه
 وجود پرسش هاي قابل فهم و خالي از ابهام
 خودداري از پرسش هاي طولاني و وقت گير
 خودداري از واژه ها و لغات نامانوس و نامفهوم
 طراحي پرسشنامه زيبا و دور از كلمات زشت و زننده و تا جاي ممكن دوستانه
 هر سئوال فقط به يك موضوع اختصاص داشته باشد
 قرار دادن تمام پاسخ هاي ممكن براي پرسش هاي بسته
 در هنگام نوشتن پرسشنامه بايد دقت نمود تا ابتدا از پرسش هاي زمينه اي استفاده گرد و سپس به پرسش هائي كه در زمينه موضوع طراحي شده اند، رسيد.

33. مزاياي پرسشنامه عدم نياز به شحص مصاحبه كننده ساده و ارزان
 مزاياي پرسشنامه
 عدم نياز به شحص مصاحبه كننده
 ساده و ارزان
 سادگي طبقه بندي و تجزيه و تحليل
 دقت بيشتر پاسخ ها بواسطه محرمانه ماندن افراد
 امكان انجام مطالعات بزرگ
 يكسان بودن شرايط در زمان تكميل

34. معايب پرسشنامه عدم قابليت استفاده براي بيسوادان درك نكردن مفهوم سئوال
  معايب پرسشنامه
عدم قابليت استفاده براي بيسوادان
 درك نكردن مفهوم سئوال
 امکان ارائه تصوير كاذب توسط فرد از خود
 كاهش درصد پاسخ هاي رسيده در پرسشنامه پستی

35. انواع پرسشنامه ها پرسشنامه های استاندارد پرسشنامه های محقق ساخته
پرسشنامه افسردگی، پرسشنامه اضطراب و ...
پرسشنامه های محقق ساخته
باید قبل از کاربرد مورد ارزیابی قرار گیرند.

36. در مورد پرسشنامه ها روایی (Validity) پایایی (Reliability)
روایی صوری: ظاهر سئوالات درست باشد و گزینه ها طوری انتخاب شده باشند که قابل فهم و معقول باشند.
روایی محتوایی: اهداف و محتوای مورد نظر را پوشش دهد.
پایایی (Reliability)
ساده ترین روش تعیین پایایی یک پرسشنامه، باز آزمایی (Test-retest) می باشد.