1. www.IrPDF.com دكتر ميرزا حسن حسيني
مولفان:
تهيه كننده:
دكتر ميرزا حسن حسيني

2. تاريخچه ، تعاريف و مفاهيم اساسي تجزيه و تحليل و ثبت فعاليتهاي مالي
فهرست
تاريخچه ، تعاريف و مفاهيم اساسي
فصل اول
صورتهاي مالي
فصل دوم
تجزيه و تحليل و ثبت فعاليتهاي مالي
فصل سوم
حسابداري كالا
فصل چهارم
انجام تعديلات ، تهية كاربرگ ، تهية صورتهاي مالي طبقه بندي شده ، بستن حسابها
فصل پنجم

3. تاريخچه ، تعاريف و مفاهيم اساسي
فصل اول
تاريخچه ، تعاريف و مفاهيم اساسي

4. ماهيت حسابداري
حسابداري كه اغلب زبان تجارت خوانده مي شود ، روشهايي است قراردادي كه توسط كارشناسان و استادان حسابداري و يا انجمنهاي حرفه اي حسابداران تدوين گرديده ، به تدريج مورد قبول همگان قرار گرفته است و قابل تغيير و تصحيح مي باشد

5. ماهيت اطلاعات حسابداري
اطلاعات حسابداري ، يك سري اطلاعات مالي مربوط به مبادلات يك واحد تجاري است ، كه بر حسب واحد پول بيان مي گردد. براي ثبت آن از سيستم دستي ، مكانيكي و يا الكترونيكي استفاده مي كنند.

6. ويژگيهاي اطلاعات حسابداري عبارت است از
مربوط بودن ( يعني اطلاعات حسابداري در تصميم گيري نسبت به يك مسأله مؤثر باشند. )
به موقع بودن ( يعني در وقت مناسب و زماني كه داراي ارزش است ، در اختيار قرار گيرند. )
صحيح بودن ( يعني بيان كنندة واقعيات بوده و دقيق و كامل و قابل اعتماد باشند. )
قابل مقايسه بودن ( يعني به ترتيبي ارائه گردند كه با موارد مشابه سالهاي قبل و يا موارد همانند ساير مؤسسات قابل مقايسه باشند. )

7. فعاليتهاي مالي
آن دسته فعاليتهايي است كه به طريقي موجب تغييراتي در دارايي ، بدهي و يا سرمايه يك شخص يا مؤسسه مي گردد. فعاليتهاي مالي هر مؤسسه كه در واقع مبادلات تجاري مي باشند ، اساس و مبناي عمليات حسابداري آن مؤسسه محسوب مي شوند.

8. شخصيت حسابداري
در حسابداري ، هر واحد اقتصادي به عنوان يك واحد مجزا از مالك ( مالكان ) آن و ساير مؤسسات در نظر گرفته مي شود. اين واحد اقتصادي كه به فعاليتهاي مالي مي پردازد و مدارك و اسناد مربوط به اين فعاليتها را به طور جداگانه نگهداري مي نمايد ، يك شخصيت حسابداري به حساب مي آيد.

9. تعاريف حسابداري
« حسابداري عبارتست از فرآيند تشخيص ، اندازه گيري و گزارش اطلاعات اقتصادي كه براي استفاده كنندگان اطلاعات مزبور ، امكان قضاوت و تصميم گيريهاي آگاهانه را فراهم مي سازد. »
« حسابداري عبارتست از خدمتي كه با فراهم كردن اطلاعات مالي مورد نياز مديران ، پرداخت كنندگان ماليات ، اداره كنندگان و سايرين جهت تصميم گيريهاي آگاهانه انجام مي پذيرد. »
« حسابداري عبارتست از فن تفسير ، اندازه گيري و توصيف فعاليتهاي اقتصادي. »

10. فرآيند حسابداري به ترتيب داراي چهار مرحله مي باشد
ثبت فعاليتهاي مالي
طبقه بندي اقلام ثبت شده
خلاصه كردن اقلام در قالب اعداد قابل سنجش
تفسير نتايج حاصله از بررسي اقلام خلاصه شده

11. ثبت فعاليتهاي مالي
در اين مرحله كليه داد و ستدها و فعاليتهاي مالي به ترتيب تاريخ وقوع در دفتري به نام دفتر روزنامه ثبت مي شود. در هر كشور فعاليتهاي مالي بر حسب واحد پول همان كشور در دفاتر ثبت مي گردد. ( مثلاً در ايران بر حسب ريال و آمريكا بر حسب دلار در دفاتر ثبت مي گردد. )

12. طبقه بندي اقلام ثبت شده
در اين مرحله اقلام ثبت شده در دفتر روزنامه ، به حسابهاي مختلف در دفتر ديگري به نام دفتر كل انتقال مي يابند.

13. خلاصه كردن اقلام در قالب اعداد قابل سنجش
مرحله خلاصه كردن عبارتست از تركيب و تنظيم نتيجة حسابهاي دفتر كل به نحوي كه حداكثر اطلاعات مورد نياز به طور خلاصه و ساده به دست آيد. در اين مرحله مهمترين صورتها يا گزارشات مالي عبارت است از :
ترازنامه ( وضعيت دارايي ، بدهي و سرمايه را نشان مي دهد. )
صورت سود و زيان ( ميزان سود و زيان مؤسسه را با توجه به درآمد و هزينه براي مدتي معين نشان مي دهد. )
صورت حقوق صاحبان سرمايه ( تغييرات سرمايه صاحبان مؤسسه را به دارايي آن مؤسسه براي مدتي معين نشان مي دهد. )

14. تفسير نتايج حاصل از بررسي اقلام خلاصه شده
در اين مرحله ، اعداد مندرج در صورتهاي مالي مورد تجزيه و تحليل قرار مي گيرند.

15. تقسيم استفاده كنندگان اطلاعات و گزارشهاي حسابداري
استفاده كنندگان داخلي يا درون سازماني ( عمدتاً مديران اجرايي مي باشند. )
استفاده كنندگان خارجي يا برون سازماني ( صاحبان سرمايه ، دولتها ، بستانكاران ، بانكها ، رقبا ، سرمايه گذاران بالقوه و …. )

16. دلايل استفاده مديران مؤسسات از صورتها و گزارشات مالي
مديران مؤسسات با مطالعه و تجزيه و تحليل صورتهاي مالي به نقايص كار خود پي مي برند و اين امر را در برنامه ريزيهاي آينده مؤسسه مد نظر قرار مي دهند

17. دلايل استفاده صاحبان سرمايه مؤسسات از صورتها و گزارشات مالي
صاحبان سرمايه همواره علاقمند هستند از وضعيت مالي مؤسسه خود مطلع باشند و اين امر تنها از طريق صورتهاي مالي امكانپذير است. آنها با بررسي نتايج حاصله از اين صورتها ، به كفايت مديراني كه به كار گمارده اند پي مي برند.

18. دلايل استفاده دولتها از صورتها و گزارشات مالي
دولتها از دوجهت علاقه مند به اطلاع از وضعيت مالي مؤسسات بازرگاني و انتفاعي مي باشند. اولين دليل را مي توان تعيين ميزان ماليات بر درآمد دانست و دليل ديگر را مي توان تنظيم و تدوين مقررات و قوانين برنامه هاي جديد اقتصادي و رفع نقايص برنامه هاي گذشته ذكر نمود.

19. دلايل استفاده بستانكاران از صورتها و گزارشات مالي
بستانكاران همواره علاقمند هستند از وضعيت مالي مؤسسات ، به جهت آگاهي از ميزان اعتبار آنها و اينكه تا چه حد مي توانند آنها را طرف معامله قرار دهند ، اطلاع داشته باشند.

20. دلايل استفاده بانكها از صورتها و گزارشات مالي
بانكها معمولاً درموقع پرداخت اعتبار ( وام ) به مؤسسات بازرگاني و انتفاعي به منظور اطلاع و بررسي وضعيت مالي آنها ترازنامه و ساير صورتهاي مالي آنها را مطالبه مي نمايند.

21. دلايل استفاده رقبا از صورتها و گزارشات مالي
رقبا معمولاً در سيستم اقتصاد آزاد و سرمايه داري ، هر مؤسسه اي سعي مي كنند از وضعيت مالي رقباي خود اطلاع داشته باشند تا بتوانند سياست اقتصادي مناسبي را اتخاذ نموده ، از نظر تحصيل سود و دست يابي به بازار از ديگران پيشي بگيرند.

22. دلايل استفاده اشخاصي كه مايل به سرمايه گذاري در مؤسسات خصوصي اند از صورتها و گزارشات مالي
از آنجائيكه مبناي اصلي سرمايه گذاري افراد در مؤسسات بازرگاني ، تحصيل سود بيشتر است. در نتيجه همواره قبل از سرمايه گذاري علاقمند به بررسي صورتهاي مالي مؤسسه مذكور مي باشند.

23. واحدهاي اقتصادي
واحدهاي اقتصادي ، سازمانهاي جدا و متمايزي هستند كه به تعداد زياد در جامعه وجود دارند. از جملة اين واحدها ، مي توان بانكها ، واحدهاي صنفي ، مؤسسات آموزشي ، سازمانهاي دولتي ، شركتها ، مؤسسات خيريه و غيره را نام برد.

24. تقسيم بندي واحدهاي اقتصادي
واحدهاي اقتصادي كه فعاليتهاي انتفاعي دارند. مانند شركت ايران خودرو ، شركت مخمل و ابريشم كاشان.
واحدهاي اقتصادي كه فعاليتهاي غير انتفاعي دارند. مانند شهرداريها ، مؤسسات آموزشي.

25. تقسيم بندي واحدهاي انتفاعي از لحاظ نوع فعاليت در ايران
واحدهاي تجاري انتفاعي
واحدهاي غير تجاري انتفاعي

26. واحدهاي تجاري انتفاعي
اشخاص و يا مؤسساتي هستند كه به قصد تحصيل سود به فعاليتهاي تجاري مي پردازند. مانند انواع مؤسسات و شركتهاي تجاري.

27. واحدهاي غير تجاري انتفاعي
اشخاص يا مؤسساتي هستند كه به قصد تحصيل سود به فعاليتهاي غير تجاري مي پردازند. مانند مؤسسات خدماتي.

28. تقسيم بندي واحدهاي انتفاعي از لحاظ طرز تشكيل
مؤسسات انفرادي ( تك مالكي ) مانند : تجار و كسبه
شركتهاي ضمانتي مانند : شركتهاي تضامني ، شركتهاي نسبي و شركتهاي مختلط
شركتهاي سرمايه اي مانند : شركتهاي سهامي ، شركتهاي با مسئوليت محدود و شركتهاي دولتي
مؤسسات انتفاعي غير تجاري مانند : دفاتر حقوقي ، مؤسسات حسابرسي

29. اصول پذيرفته شده حسابداري
اصول و مفاهيم حسابداري ، يك سلسله روشهاي قراردادي است كه توسط كارشناسان واستادان حسابداري و يا انجمنهاي حرفه اي حسابداران تدوين گرديده ، به تدريج مورد قبول همگان قرار گرفته است و همواره قابل تغيير و تصحيح مي باشد.

30. مفروضات حسابداري عبارت است از
فرض داشتن شخصيت حقوقي جداگانه
فرض تداوم و استمرار فعاليتهاي مالي
فرض وجود واحد اندازه گيري
فرض دوره مالي

31. فرض داشتن شخصيت حقوقي جداگانه
يعني اطلاعات مالي براي يك شخصيت حسابداري معين جمع آوري مي گردد. به طور كلي بايد گفت كه فرض داشتن شخصيت حقوقي جداگانه ، يك مبنا براي تعيين خط جدايي بين يك واحد اقتصادي ومالكين آن در دفتر تجزيه و تحليل فعاليتهاي مالي بدست مي دهد.

32. فرض تداوم فعاليتهاي مالي
يعني اينكه عمليات يك شخصيت حسابداري بايد در يك دوره زماني كه كافي براي اجراي آن و نيز انجام قراردادها و تعهدات موجود باشد ، ادامه يابد

33. فرض وجود واحد اندازه گيري
يعني اينكه نتايج مالي يك شخصيت حسابداري در قالب پول سنجيده و گزارش مي گردد.

34. فرض دورة مالي
يعني اينكه عمر شخصيت حسابداري ، يك دورة كوتاه مدت مثلاً يك سال تعيين گردد ، تا صورتهاي مالي در پايان آن تهيه شده و نتايج فعاليتهاي مالي تعيين گردد ؛ و استفاده كنندگان از صورتهاي مالي مجبور نباشند ، تا پايان عمر شخصيت حسابداري كه نامحدود است ، صبر كنند.

35. اصول حسابداري 1 ) اصل قيمت تمام شده
2 ) اصل وضع هزينه هاي يك دوره از درآمد همان دوره
3 ) اصل افشاء حقايق
4 ) اصل قابل اعتماد بودن
5 ) اصل قابليت مقايسه
6) اصل ثبات رويه

36. مفهوم اصل قيمت تمام شده
يعني كلية اقلام با ارزش زمان تملك در دفاتر ثبت و در صورتهاي مالي منعكس گردند.

37. مفهوم اصل وضع هزينه هاي يك دوره از درآمد همان دوره
يعني در هر دورة مالي ، هزينه هايي كه در تحقق درآمد همان دوره صرف گرديده است ، بايد از همان درآمد وضع گردد.

38. مفهوم اصل افشاء حقايق
يعني اينكه كلية حقايق با اهميت و مربوط به وضعيت مالي و نيز نتايج فعاليتهاي مالي ، بايد افشاء گرديده ، در اختيار استفاده كنندگان از صورتهاي مالي قرار گيرد.

39. فهوم اصل قابل اعتماد بودن
يعني اينكه اطلاعات مندرج در صورتهاي مالي بايد ، اولاً صحيح باشند ، ثانياً قابل تأييد و تصويب باشند و ثالثاً كامل و جامع باشند.

40. مفهوم اصل قابليت مقايسه
يعني اينكه اطلاعات حسابداري بايد به همان اندازه كه قابليت مقايسه با يكديگر ،در طي دوره هاي مختلف مالي را دارند ، قابليت مقايسه با اطلاعات مؤسسات مشابه را نيز داشته باشند.

41. مفهوم اصل ثبات رويه
رعايت اصل قابليت مقايسه داشتن اطلاعات حسابداري ، مستلزم اين اصل مي باشد. يعني اينكه در دوره هاي مختلف مالي ، يك روية ثابت حسابداري مورد استفاده قرار مي گيرد.

42. تقسيم حسابداري به رشته هاي مجزا و تخصصي
حسابداري مالي ( عمومي )
حسابداري دولتي
حسابداري صنعتي ( قيمت تمام شده )
حسابداري مالياتي
حسابداري بودجه اي
حسابرسي
حسابداري سيستم ها
حسابداري مؤسسات غير انتفاعي
حسابداري اجتماعي

43. حسابداري مالي ( عمومي )
در اين رشته كه در واقع زير بناي كليه رشته هاي حسابداري است و اكثر مؤسسات بازرگاني از آن استفاده مي نمايند ، كليه فعاليتهاي مالي در دفاتر خاص ثبت و در پايان هر دوره مالي ، صورتها يا گزارشهاي مالي مورد نياز تهيه مي شود.

44. حسابداري دولتي
چگونگي ثبت و نگهداري حسابها در مؤسسات و شركتهاي دولتي ، در اين رشته از حسابداري مورد بحث قرار مي گيرد.

45. حسابداري صنعتي ( قيمت تمام شده )
در حسابداري صنعتي ، نحوة محاسبه قيمت تمام شدة هر واحد محصول در هر يك از مراحل توليد ، توضيح داده مي شود. از اينرو به حسابداري قيمت تمام شده نيز معروف است.

46. حسابداري مالياتي
در اين رشته از حسابداري در مورد چگونگي تعيين ميزان ماليات بر درآمد مؤسسات و افراد با توجه به قوانين و مقررات مالياتي مصوب ، گفتگو مي شود.

47. حسابداري بودجه اي
حسابداري بودجه اي ، چگونگي تهيه و تنظيم بودجه با توجه به نتايج فعاليتهاي مالي و مقايسه بودجة تنظيم شده ( پيش بيني عمليات مالي آينده ) با نتايج واقعي عمليات مالي را مورد بررسي قرار مي دهد.

48. حسابرسي
حسابرسي عبارتست از بررسي اسناد ، مدارك ، دفاتر و گزارشات مالي يك مؤسسه و اظهار نظر نسبت به صحت نسبي آنها.

49. مراحل حسابرسي مرحله اول :
حسابرسي داخلي كه توسط حسابرسان عضو مؤسسه انجام مي شود.
مرحله دوم :
حسابرسي توسط حسابداران مستقل حرفه اي كه وابسته به مؤسسه نمي باشند.

50. حسابداري سيستمها
در اين رشته آموزشهاي لازم جهت ارايه يك سيستم حسابداري مناسب براي هر مؤسسه با توجه به نوع فعاليت ، كميت و كيفيت كار و نيز ميزان سرمايه آن مؤسسه داده مي شود. سيستم ارايه شده چگونگي گردش كارها را معين مي سازد.

51. حسابداري مؤسسات غير انتفاعي
در اين رشته از حسابداري ، از سيستم و عمليات حسابداري سازمانهاي غير انتفاعي مانند مؤسسات خيريه و مؤسسات آموزشي صحبت مي شود. عامل اساسي در اين رشته اتخاذ سيستمي است كه پيروي دقيق مديريت از محدوديتهاي مقرر از طرف قوانين يا اشخاص و افراد تأمين كننده منابع مالي مؤسسه را تضمين نمايد.

52. حسابداري اجتماعي
يكي از جديد ترين رشته هاي حسابداري است كه جهت اندازه گيري هزينه ها و فايده هاي اجتماعي آنها كه قبلاً غير قابل اندازه گيري به حساب مي آمد مورد استفاده قرار مي گيرد. به عنوان مثال مي توان اندازه گيري الگوي ترافيك بخشهاي پر جمعيت يك كشور را نام برد كه دولت مي تواند با استفاده از آن ، مؤثرترين نحوه استفاده از منابع حمل و نقل را جهت تسهيل كار تجارت و محيط زيست براي ساكنين منطقه ايجاد نمايد.

53. فصل دوم
صورتهاي مالي

54. داراييها = بدهيها + حقوق صاحبان سرمايه
معادله حسابداري
رابطة بين داراييها ، بدهيها و حقوق صاحبان سرمايه در معادلة حسابداري زير نشان داده شده است :
داراييها = بدهيها + حقوق صاحبان سرمايه

55. دارايي ها
اموال و حقوق مالي متعلق به هر مؤسسه است كه قابلت قويم به پول و داراي منافع آتي مي باشد. در اين تعريف منظور از اموال ، انواع دارايي مشهود و قابل لمس و رويت ، مانند : موجودي نقدي ملزومات ، اثاثيه ، ساختمان و غيره مي باشد و منظور از حقوق مالي ، اقسام ديگر دارايي مانند مطالبات از اشخاص حقيقي و حقوقي ( حسابهاي دريافتني ، اسناد دريافتني ) حق اختراع ، سرقفلي و نظير آن مي باشد.

56. تقسيم داراييها به ترتيب قدرت نقد شوندگي
داراييهاي جاري
داراييهاي ثابت
داراييهاي نامشهود
ساير داراييها

57. داراييهاي جاري
داراييهايي كه بيشترين قابليت نقد شوندگي را دارا هستند مانند : تنخواه گردان ، موجودي نقد ، سرمايه گذاري كوتاه مدت يا موقت ، سرمايه گذاري كوتاه مدت بانكي ، حسابهاي دريافتني ( بدهكاران ) ، ارزش خالص بازيافتني ، اسناد دريافتني ( سفته ، برات ) ، موجودي كالا و مواد ( مانده مواد ـ كالاي در جريان ساخت ـ كالاي ساخته شده ـ قطعات و لوازم خانگي ـ موجودي ملزومات ) ، پيش پرداخت اثاثه ، پيش پرداخت هاي ( كوتاه مدت ) ، پيش پرداخت هزينه بيمه ، پيش پرداخت بيمه اموال و غيره ، درآمد اجاره دريافتني.

58. داراييهاي ثابت
سرمايه گذاري بلند مدت ، سرمايه گذاري در سهام عادي ، سپرده بازخريد اوراق قرضه ، سپرده بلند مدت بانكي ، وجوه سپرده براي توسعه آتي كارخانه ، سپرده مزاياي پايان خدمت ، وام به كاركنان ، پول براي خريد ماشين آلات جديد ، پيش پرداخت بلند مدت واحدهاي فرعي ، زمين ، ساختمان ، پيش پرداخت بلند مدت (داراييهاي سرمايه اي ) ، داراييهاي بلند مدت استيجاري ، تجهيزات و اثاثه.

59. سرقفلي ، حق الاختراع ، حق الامتياز ، علايم تجاري.
داراييهاي نامشهود
سرقفلي ، حق الاختراع ، حق الامتياز ، علايم تجاري.

60. ساير داراييها
زمين خريداري شده براي احداث ساختمان در آينده ، وجوه مسدود شده بانكي ، اسناد دريافتني بلند مدت ، مخارج تأسيس ، مخارج قبل از بهره برداري ، مخارج سرمايه اي ، پيش پرداخت بلند مدت هزينه بيمه ، ماشين آلات از رده خارج و آماده براي فروش.

61. موجودي نقدي
وجوه نقدي است كه در محل مؤسسه در يك صندوق نگهداري مي شود. معمولاً مؤسسات اعم از بازرگاني و غير بازرگاني مبالغ عمده وجوه نقد را در بانك نگهداري مي كنند كه تحت همين عنوان و ( بانك ) در حسابها منعكس‌مي گردد و جزء داراييهاست.

62. حسابهاي دريافتني
اين حسابها نشان دهنده ميزان مطالبات مؤسسه از افراد و مؤسساتي است كه به مؤسسه بدهكار هستند ولي براي بدهي خود اسناد تجارتي ( مانند سفته و برات ) به مؤسسه نداده اند.

63. اسناد دريافتني
اسناد دريافتني ( اسناد وصولي ) اسنادي ، از قبيل سفته و برات مي باشند كه مي بايست وجوه مربوط به آنها در موعد ( سر رسيد ) معين توسط بدهكاران مؤسسه تأديه گردد.

64. ملزومات
آن دسته از مواد و لوازمي را گويند كه بطور روزانه مقداري و يا تعدادي از آنها مصرف مي شود. مانند : لوازم التحرير.

65. اثاثه
منظور از اثاثه وسايلي از قبيل ميز ، صندلي ، قفسه ،ماشين تحرير ، ماشين حساب و غيره است.

66. ساختمان
محلي است كه مؤسسه در آن مستقر مي باشد و وسايل ، مدارك و اسناد مربوط به فعاليتهاي مالي در آن نگهداري مي گردد. اين نوع داراييها از اقلام مصرف نشدني به شمار مي آيند ، كه به تدريج مستهلك مي شوند ، تا روزي كه غير قابل استفاده گردند ( داراييهاي ثابت ). بايد توجه داشت كه اقلام مربوط به داراييها ، با قيمت تمام شده ( نه با قيمت روز در بازار ) در دفاتر ثبت گرديده ، با همان ارزش در صورت حسابهاي مالي منعكس مي شوند.

67. بدهي ها
مبالغي كه يك مؤسسه به افراد و مؤسسات ديگر بدهكار است و يا كليه مبالغي كه بازپرداخت آنها در تاريخهاي معين بر عهدة مؤسسه است ، بدهي ناميده مي شود. به عبارت ديگر بدهي ادعا يا حق مالي طلبكاران نسبت به داراييهاي يك مؤسسه است و اين حق نسبت به داراييهاي معيني نمي باشد ، بلكه نسبت به كل داراييهاست.

68. دسته بندي بدهي ها بدهي هاي جاري يا كوتاه مدت (مانند حسابهاي پرداختني )
بدهي هاي غير جاري يا بلند مدت ( مانند اسناد پرداختني )

69. بدهي هاي جاري
اضافه برداشت بانكي ، حسابهاي پرداختني ( بستانكاران ) ، مالياتهاي تكليفي ، اسناد پرداختني كوتاه مدت ، پيش دريافت از مشتريان ، ذخيره ماليات بر درآمد ، ذخيره مزاياي پايان خدمت كاركنان ، كارمزد وامها ، سود تضمين شده پرداختني ، وامهاي پرداختني حصه جاري.

70. بدهي هاي غير جاري (بلند مدت)
اوراق قرضه پرداختني ، وام بلند مدت پرداختني ، بهره پرداختني وام بلند مدت ، حصه هاي وام بلند مدت ، حصه هاي غير جاري ذخيره ماليات ، حصه هاي غير جاري پايان خدمت كاركنان ، كمكهاي بلاعوض دولت به شكل دارايي بلند مدت ، مانده تخصيص نيافته سود حاصل از تغيير اقلام ارزي بلند مدت.

71. حقوق صاحبان سرمايه
حقوق صاحبان سرمايه عبارتست از حقوق صاحب يا صاحبان مؤسسه نسبت به دارايي مؤسسه مذكور ، در واقع وقتي بدهيها را از داراييها كسر نماييم ، مانده را حقوق صاحبان سرمايه مي نامند.

72. ترازنامه يا صورت وضعيت مالي
ترازنامه يا بيلان عبارتست از صورتي از وضع مالي يك مؤسسه كه در يك تاريخ معين ( غالباً آخرين روز ماه يا سال ) نشان مي دهد و به همين دليل به آن صورت وضعيت مالي نيز گفته مي شود.

73. فرم ترازنامه يك مؤسسه

74. مثال مؤسسه خدماتي سعيدي اطلاعاتي به شرح زير دارد
داراييها شامل : 000/15 ريال وجه نقد ، 000/20 ريال حسابهاي دريافتني ، 000/60 ريال زمين ، 000/140 ريال ساختمان.
بدهيها شامل : 000/30 ريال حسابهاي پرداختني ، 000/25 ريال اسناد پرداختني ، 000/15 ريال پيش دريافت از مشتري.
حقوق صاحبان سرمايه شامل : 000/165 ريال مي باشد. ترازنامه مربوطه آن بصورت زير است :

75. مثال تأثير سرمايه گذاري نقدي اوليه بر معادله حسابداري
چنانچه در مؤسسه اي جمع داراييها 000/000/14 ريال و جمع سرمايه 000/000/11 ريال باشد مجموع بدهيها چقدر خواهد بود؟
دارايي = بدهي + سرمايه
000/000/3 = بدهي /000/14 = بدهي + 000/000/11

76. صورت سود و زيان
صورت سود و زيان ، صورتي است كه وضعيت فعاليتهاي مالي يك مؤسسه و نتيجه آن را در طي يك دورة مالي نشان مي دهد. ترازنامه وضعيت مالي يك مؤسسه را در يك تاريخ معين نشان مي دهد بنابراين بدون وجود صورت سود و زيان نمي توان از چگونگي فعاليتهاي مالي در طي يك دوره آگاه گرديد.

77. اطلاعاتي كه صورت سود و زيان و ترازنامه يك مؤسسه نشان ميدهد
صورت سود و زيان مؤسسه قابليت سود آوري مؤسسه را نشان مي دهد. در حاليكه ترازنامه اطلاعات لازم درمورد قدرت پرداخت بدهيها را نشان مي دهد.

78. سود يك دوره مالي در صورتيكه درآمد از ميزان هزينه بيشتر باشد سود داريم.
هزينه ها در طي دورة مالي ـ درآمد در طي دورة مالي = سود ويژه در طي دورة مالي

79. زيان يك دوره مالي
در صورتيكه درآمد از ميزان هزينه كمتر باشد زيان داريم.
درآمد در طي دورة مالي ـ هزينه ها در طي دورة مالي = ( زيان ويژه در طي دورة مالي )

80. درآمد
همانطوريكه از مفهوم عاميانه درآمد بر مي آيد ، به مبالغي اطلاق مي گردد ، كه از ارايه خدمات و فروش كالا و غيره عايد مؤسسه مي شود. در صورتيكه اين درآمد به طور نقد عايد شود ، موجب افزايش در حساب وجوه نقد ( صندوق ـ بانك ) مؤسسه خواهد شد و در صورتي كه تعهد گردد كه بعداً به مؤسسه پرداخت شود ، موجب افزايش حسابهاي دريافتني و يا اسناد دريافتني مؤسسه مي گردد.

81. هزينه
منظور از هزينه مبالغي است كه جهت كسب درآمد به خرج گرفته مي شود. يعني اگر مؤسسه كارش را ارايه خدمات است ، براي انجامو ارايه اين خدمات متحمل خرجها و پرداختهايي مي گردد كه آنها را هزينه مي گويند.
هزينه هاي هر دوره بايد از درآمدهاي همان دوره كسر گردند و اين در واقع بر اساس يكي از اصول مهم حسابداري ( اصل وضع هزينه هاي يك دوره از درآمد همان دوره ) مي باشد.

82. مثال ( صورت سود و زيان )
اطلاعات زير از شركت تبليغاتي امين در دست است:
كل دريافتي بابت ارايه خدمات تبليغاتي به مشتريان به مبلغ 000/16 ريال
دريافت قسمتي از طلب از مؤسسه جهان به مبلغ 000/4 ريال
پرداخت حقوق ماهيانه منشي به مبلغ 000/4 ريال
پرداخت آب و برق مصرفي 500 ريال

83. پاسخ شركت تبليغاتي امين صورت سود و زيان براي مهر ماه سال - - 13
درآمد :
دريافت بابت ارايه خدمات تبليغاتي /16 ريال
دريافت بابت قسمتي از طلب از مؤسسه جهان /4 ريال
كسر مي شود : هزينه ها :
پرداخت حقوق ماهيانه منشي /4 ريال
پرداخت آب و برق مصرفي ( 500 ) ريال
سود ويژه دوره مالي /15 ريال

84. صورت حقوق صاحبان سرمايه
صورت حقوق صاحبان سرمايه ، يكي از صورتهاي مالي است كه به وسيلة آن ميزبان حقوق صاحبان سرمايه در انتهاي دورة مالي محاسبه مي گردد. معمولاً صورت حقوق صاحبان سرمايه ، بر خلاف ترازنامه كه وضع مالي مؤسسه را در يك روز معين نشان مي دهد ، تغييرات سرماية يك مؤسسه را براي يك دوره ، مثلاً يك ماه ، سه ماه و … نشان مي دهد.

85. فرم گزارشي صورت حقوق صاحبان سرمايه
سرمايه اول دوره همواره با افزايش خالص سرمايه جمع و از كاهش خالص سرمايه كسر مي گردد.

86. منابع حقوق صاحبان سرمايه
سرمايه گذاريهاي شخصي صاحب يا صاحبان مؤسسه
سود ويژه مؤسسه در طي دورة مالي

87. 000/300/6 = ( 0 – 000/300/2 ) + 000/000/4 = حقوق صاحبان سرمايه
حالت اول
محاسبة حقوق صاحبان سرمايه ، در صورتيكه مؤسسه داراي سود ويژه بوده ، صاحب مؤسسه نيز برداشتي نكرده باشد
مثال : فرض مي كنيم آقاي سعيدي در فروردين ماه سال ـ ـ 13 يك مؤسسه خدماتي با سرمايه000/000/4 ريال تأسيس كرد چنانچه سود ويژه ساليانه وي 000/300/2 ريال باشد و برداشتي نداشته باشد حقوق صاحبان سرمايه چقدر است ؟
000/300/6 = ( 0 – 000/300/2 ) + 000/000/4 = حقوق صاحبان سرمايه

88. 000/300/5 = ( 000/000/1 – 000/300/2 ) + 000/000/4 = حقوق صاحبان سرمايه
حالت دوم
محاسبة حقوق صاحبان سرمايه در صورتي كه مؤسسه داراي سود ويژه بوده ، صاحب مؤسسه نيز برداشتي كمتر از مبلغ سود ويژه نموده باشد
مثال : فرض مي كنيم آقاي سعيدي در فروردين ماه سال ـ ـ 13 يك مؤسسه خدماتي با سرمايه000/000/4 ريال تأسيس كرد چنانچه سود ويژه ساليانه وي 000/300/2 ريال باشد و برداشتي معادل 000/000/1 ريال حقوق صاحبان سرمايه چقدر است ؟
000/300/5 = ( 000/000/1 – 000/300/2 ) + 000/000/4 = حقوق صاحبان سرمايه

89. 000/800/3 = ( 000/500/2 – 000/300/2 ) + 000/000/4 = حقوق صاحبان سرمايه
حالت سوم
محاسبة حقوق صاحبان سرمايه در صورتيكه مؤسسه داراي سود ويژه بوده ، اما صاحب مؤسسه برداشتي بيش از سود مذكور نموده باشد.
مثال : فرض مي كنيم آقاي سعيدي در فروردين ماه سال ـ ـ 13 يك مؤسسه خدماتي با سرمايه000/000/4 ريال تأسيس كرد چنانچه سود ويژه ساليانه وي 000/300/2 ريال باشد و برداشتي معادل 000/500/2 ريال حقوق صاحبان سرمايه چقدر است ؟
000/800/3 = ( 000/500/2 – 000/300/2 ) + 000/000/4 = حقوق صاحبان سرمايه

90. 000/300/3 = ( 000/200 – 000/500 - ) + 000/000/4 = حقوق صاحبان سرمايه
حالت چهارم
محاسبة حقوق صاحبان سرمايه در صورتيكه مؤسسه داراي زيان بوده ، صاحب مؤسسه نيز در طي دورة مالي مبلغي برداشت نموده باشد
مثال : فرض مي كنيم آقاي سعيدي در فروردين ماه سال ـ ـ 13 يك مؤسسه خدماتي با سرمايه000/000/4 ريال تأسيس كرد چنانچه زيان ويژه ساليانه وي 000/500 ريال باشد و برداشتي معادل 000/200 ريال حقوق صاحبان سرمايه چقدر است ؟
000/300/3 = ( 000/200 – 000/500 - ) + 000/000/4 = حقوق صاحبان سرمايه

91. تأثير سرمايه گذاري مجدد در محاسبة حقوق صاحبان سرمايه در پايان دوره مالي
منظور از سرمايه گذاري مجدد ، مبالغي است كه صاحب مؤسسه در طي دورة مالي به سرمايه مي افزايد.
حقوق صاحبان سرمايه پايان دوره =
( برداشت صاحب مؤسسه طي دوره مالي ـ سود ويژه ) سرمايه گذاري مجدد +
سرمايه صاحب مؤسسه اول دوره

92. مثال ( سرمايه گذاري مجدد )
فرض مي كنيم آقاي سعيدي ، در فروردين سال ـ ـ 13 يك شركت خدماتي را با سرماية 000/000/4 ريال تأسيس نموده است ، در طي سال نيز معادل 000/500/1 ريال به سرماية خود بيفزايد. اگر سود ويژه در طي دورة مالي مبلغ 000/000/2 ريال باشد و آقاي سعيدي برداشت نقدي معادل مبلغ 000/800 ريال نموده باشد حقوق صاحبان سرمايه در پايان دوره مالي عبارت است از :
حقوق صاحبان سرمايه در پايان دوره مالي =
( برداشت صاحب مؤسسه ـ سود ويژه ) +
سرمايه گذاري مجدد
سرمايه صاحب مؤسسه
( 000/800 ـ 000/000/2 ) + 000/500/ /000/4 = حقوق صاحبان سرمايه در پايان دوره مالي

93. مثال حالت اول تأثير سرمايه گذاري مجدد چنانچه سود داشته باشد:
سرمايه آقاي سعيدي در ابتداي دوره 000/000/3 ريال و سرمايه گذاري مجدد طي دوره 000/000/1 ريال مي باشد. سود ويژه طي دوره مالي 000/500/1 ريال و برداشت طي دوره معادل 000/500 ريال مي باشد سرمايه آقاي سعيدي در پايان دوره مالي عبارت است از :

94. مثال حالت دوم تأثير سرمايه گذاري مجدد چنانچه زيان داشته باشد:
سرمايه آقاي سعيدي در ابتداي دوره 000/000/3 ريال و سرمايه گذاري مجدد طي دوره 000/000/1 ريال مي باشد. زيان ويژه طي دوره مالي 000/000/1 ريال و برداشت طي دوره معادل 000/200 ريال مي باشد سرمايه آقاي سعيدي در پايان دوره مالي عبارت است از :

95. مقايسه برداشت با هزينه هاي مؤسسه
برداشت به منظور استفادة شخصي صاحب يا صاحبان مؤسسه انجام مي پذيرد و ارتباطي به عمليات جاري مؤسسه ندارد به همين دليل جزء هزينه هاي مؤسسه محسوب نمي شود و يك حساب جداگانه اي دارد.

96. تجزيه و تحليل و ثبت فعاليتهاي مالي
فصل سوم
تجزيه و تحليل و ثبت فعاليتهاي مالي

97. حساب و نحوة ثبت در آن
به طور كلي هر فعالي مالي داراي دو طرف مي باشد. يعني حداقل بر دو عامل اثر مي گذارد. مثلاً با خريد ملزومات بطور نسيه ، از يك طرف داراييها ( ملزومات ) و از طرف دير بدهيها ( حسابهاي پرداختني ) دستخوش تغيير مي شوند.

98. قسمت هاي حساب در ساده ترين شكل خود يعني حساب تي ( T )
1) عنوان حساب ، كه مشخص مي نمايد اطلاعات متعلق به كداميك از اقلام دارايي ، بدهي ، سرمايه ، درآمد و هزينه است.
2) طرف راست حساب در اصطلاح حسابداري ( طرف بدهكار ) خوانده مي شود.
3) طرف چپ حساب در اصطلاح حسابداري ( طرف بستانكار ) خوانده مي شود.

99. بدهكار و بستانكار كردن حساب دارايي
در حساب داراييها همواره افزايش در دارايي را در سمت راست ( بدهكار ) و كاهش در دارايي را در سمت چپ ( بستانكار ) نشان مي دهند.

100. مثال ( حساب دارايي )
فرض كنيد اگر وسيله نقليه اي به طور نقد به مبلغ 000/000/2 ريال خريداري گردد نحوه انعكاس آن در حساب دارايي به صورت زير مي باشد :

101. بدهكار و بستانكار كردن حساب بدهي
در حساب بدهيها همواره افزايش در بدهي در سمت چپ ( بستانكار ) و كاهش در بدهي در سمت راست( بدهكار ) نشان داده مي شود.

102. مثال ( حساب بدهي )
فرض كنيد اگر وسيله نقليه اي را به طور نسيه به مبلغ 000/000/2 ريال خريداري كنيم نحوه انعكاس آن در حساب بدهي به صورت زير مي باشد :

103. بدهكار و بستانكار حساب حقوق صاحبان سرمايه
در حساب حقوق صاحبان سرمايه همواره افزايش در سرمايه در سمت چپ (بستانكار ) و كاهش در سرمايه در سمت راست ( بدهكار ) نشان داده مي‌شود.

104. مثال ( حساب سرمايه )
فرض كنيد اگر مبلغي معادل 000/000/3 ريال به عنوان سرمايه مؤسسه به حساب واريز شود نحوة انعكاس آن به صورت زير مي باشد :

105. مانده عادي
در وضعيت نرمال ، ميزان افزايش در هر حساب بايد از ميزان كاهش در آن بيشتر و در نتيجة ماندة حساب ، مانده اي مثبت باشد. ماندة مثبت هر حساب را « مانده عادي » آن حساب مي‌گويند.

106. مثال ( نمايش حسابهاي ترازنامه اي در معادلة حسابداري و تهيه ترازنامه آن )
فرض كنيد مؤسسه بازرگاني نويد فعاليتهايي را به شرح زير در طي مهر ماه انجام مي دهد :
1ـ اختصاص مبلغ 000/000/4 ريال جهت سرمايه مؤسسه 2ـ خريد نقد يك دستگاه اتومبيل به مبلغ 000/000/2 ريال.
3ـ خريد نسيه اثاثه اداري به مبلغ 000/800 ريال 4ـ مقداري از اثاثه معادل 000/100 ريال برگشت داده شد

107. پاسخ

108. مثال ( تجزيه و تحليل ثبت سرمايه و دارايي )
آقاي حسيني شركت بازرگاني خود را اول مهر ماه افتتاح مي نمايد با اختصاص مبلغ 000/500/3 ريال جهت سرمايه مؤسسه تجزيه و تحليل اين ثبت به صورت زير مي باشد :
پاسخ :
موجودي وجه نقد دارايي افزايش يافته ( بدهكار ) مي شود و سرمايه نيز افزايش يافته و ( بستانكار ) مي شود

109. حساب هزينه
حساب هزينه افزايش آن در سمت راست ( بدهكار ) و كاهش آن در سمت چپ ( بستانكار ) نشان داده مي شود.

110. حساب درآمد
حساب درآمد افزايش آن درسمت چپ ( بستانكار ) و كاهش آن در سمت راست ( بدهكار ) نشان داده مي شود.

111. مثال ( درآمد )
فرض كنيد ارسال صورت حسابي به مبلغي معادل 000/600 ريال براي مشتريان ، وجه دريافت نشد ثبت آن به شرح زير مي باشد :

112. مثال ( سود ويژه دوره مالي )
فرض كنيد در مؤسسه مازندران ميزان درآمد سالانه 000/200/1 ريال باشد و هزينه هاي آن شامل : هزينة حقوق 000/200 ريال ، هزينه تبليغات 000/100 ريال ، هزينه اجاره 000/300 ريال باشد سود ويژه دوره مالي به شرح زير محاسبه مي شود :

113. حساب برداشت
حساب برداشت مانند حساب هزينه عمل مي كند يعني افزايش آن در سمت راست ( بدهكار ) و كاهش آن در سمت چپ ( بستانكار ) نشان داده مي شود. دليل ايجاد حساب برداشت بعنوان حسابي جدا از هزينه هاي شركت ، استفاده شخصي از داراييهاي شركت مي باشد كه جدا از هزينه هاي شركت است.

114. تقسيم بندي حسابهاي يك مؤسسه
1) حسابهاي دارايي
2) حسابهاي بدهي
3) حسابهاي حقوق صاحبان سرمايه
4) حسابهاي درآمد
5) حسابهاي هزينه

115. انواع طبقه بندي حسابها طبقه بندي حسابها به حسابهاي حقيقي و اسمي
طبقه بندي حسابها به حسابهاي دايمي و موقتي
طبقه بندي حسابها به حسابهاي حقيقي ، شخصي و اسمي

116. طبقه بندي حسابها به حسابهاي حقيقي و اسمي
حسابهاي حقيقي ، شامل حسابهاي دارايي ، بدهي و حقوق صاحبان سرمايه مي باشد.
حسابهاي اسمي ، شامل حسابهاي درآمد و هزينه است كه در تهية صورت سود و زيان مورد استفاده قرار مي گيرد. در نتيجه مي تواند ، به عنوان حسابهاي فرعي ، حقوق صاحبان سرمايه به حساب آيد.

117. طبقه بندي حسابها به حسابهاي دايمي و موقتي
حسابهاي دايمي ، كه ماندة آنها از يك دورة مالي به دورة مالي بعد انتقال پيدا مي كند. مانند : حسابهاي دارايي ، بدهي و حقوق صاحبان سرمايه.
حسابهاي موقتي كه در پايان دورة مالي بسته مي شوند. مانند : حسابهاي درآمد و هزينه.

118. طبقه بندي حسابها به حسابهاي حقيقي ، شخصي و اسمي
حسابهاي حقيقي ، شامل حسابهاي دارايي ( به استثناي حسابهاي دريافتني ).
حسابهاي شخصي ، شامل حسابهاي دريافتني ، حسابهاي پرداختني و حساب سرمايه.
حسابهاي اسمي كه همان حسابهاي موقتي ومربوط به حسابهاي درآمد و هزينه مي باشند

119. كدگذاري حسابها
حسابهاي دارايي در كد گذاري رقم اول سمت چپ آنها ( عدد 1 ) ، حسابهاي بدهي رقم اول سمت چپ آنها ( عدد 2 ) ، حسابهاي حقوق صاحبان سرمايه رقم اول سمت چپ آنها ( عدد 3 ) ، حسابهاي درآمد رقم اول سمت چپ آنها ( عدد 4 ) ، حسابهاي هزينه رقم اول سمت چپ آنها ( عدد 5 ) مي باشد.

120. مثال ( كدگذاري حسابها )
الف ) حسابهاي دارايي : ( رقم سمت چپ آن يك مي باشد )
صندوق
حسابهاي دريافتني 12
اسناد دريافتني
ب ) بدهي : ( رقم سمت چپ آن دو مي باشد )
حسابهاي پرداختني
اسناد پرداختني

121. ج ) حقوق صاحبان سرمايه : ( رقم سمت چپ آن سه مي باشد )
سرمايه
برداشت
د ) درآمد : ( رقم سمت چپ آن چهار مي باشد )
درآمد
هـ ) هزينه : ( رقم سمت چپ آن پنج مي باشد )
هزينه حقوق كارمندان 51
هزينه آگهي 52

122. دفتر روزنامه
اولين مرحلة حسابداري مرحلة ثبت فعاليتهاست. در اين مرحله ، اطلاعات مربوط به فعاليتهاي مالي پس از تجزيه و تحليل و تنظيم سندهاي مربوط در دفتري به نام دفتر روزنامه به ترتيب تاريخ وقوع ثبت مي گردند. ثبتي كه در دفتر روزنامه انجام مي شود ، ثبت دو طرفه ناميده مي شود.

123. انواع دفتر روزنامه
دفاتر روزنامه عمومي
دفاتر روزنامه اختصاصي

124. 116ـ دفاتر روزنامه عمومي :
ساده ترين ومتداولترين نوع دفتر روزنامه ، دفتريست كه آن را دفتر روزنامه عمومي يا دفتر روزنامه دو ستوني مي نامند. اين دفتر داراي دو ستون بدهكار و بستانكار مي باشد و براي انجام ثبت معاملات در تجارتخانه و مؤسسات كوچك ، كفايت مي كند. فرم آن بصورت زير است :

125. دفتر روزنامه اختصاصي
اين دسته از دفاتر بيشتر در مؤسسات بزرگ كه تعداد معاملات تكراري آنها بسيار زياد است ، مورد استفاده قرار مي گيرد. معمولاً در حدود هشتاد تا نود درصد كليه فعاليتهاي مالي اين قبيل مؤسسات را مي توان به چهار گروه تقسيم و هر گروه را در دفتر روزنامه اختصاصي ثبت كرد.

126. انواع دفتر روزنامه دفتر روزنامه خريد دفتر روزنامه پرداختهاي نقدي
دفتر روزنامه فروش
دفتر روزنامه دريافتهاي نقدي

127. مثال ( دفتر روزنامه عمومي دوستوني )
اگر قسمتي از عمليات يك ماهه فروشگاه پيام به شرح زير باشد :
6 مهر ـ خريد ملزومات به طور نقد معادل 000/12 ريال
17 مهر ـ خريد وسيله نقليه به طور نسيه معادل 000/200 ريال
30 مهر ـ برداشت براي مصارف شخصي معادل 000/6 ريال

128. مثال ( دفتر روزنامه عمومي چهار ستوني )
فعاليتهاي مالي فروشگاه پيام طي مهر ماه سال ـ ـ 13 به شرح زير مي باشد :
1 مهر ـ پرداخت اجاره ماهيانه معادل 000/200 ريال
13 مهر ـ پرداخت هزينه تبليغات معادل 000/90 ريال
15 مهر ـ دريافت وجه از مشتريان بدهكار معادل 000/900 ريال

129. مثال ( ثبت فعاليت ، كد گذاري و مانده گيري )
شركت پيام در سال ـ ـ 13 فعاليتهاي زير را انجام داد :
1ـ سرمايه گذاري نقدي در ابتداي سال معادل 000/000/4 ريال.
2ـ خريد ملزومات اداري بطور نقد معادل 000/30 ريال.
3ـ پرداخت اجاره دفتر معادل 000/200 ريال.
4ـ برداشت جهت مصارف شخصي معادل 000/20 ريال.
مطلوبست : ثبت فعاليتها در حساب T ، شماره گذاري و تعيين مانده حسابها.

131. مثال ( دفتر روزنامه عمومي )
فعاليتهاي مالي زير در شهريور ـ ـ 13 در شركت پاسارگاد انجام پذيرفت :
2 شهريور ـ سرمايه گذاري نقدي معادل 000/000/7 ريال.
7 شهريور ـ كسب درآمد حاصل از ارائه خدمات معادل 000/500 ريال كه وجه آن بعداً به حساب شركت واريز ميگردد.
17 شهريور ـ پرداخت بدهي به بستانكاران معادل 000/200 ريال.
26 شهريور ـ انجام هزينه هاي متفرقه معادل 000/50 ريال.
30 شهريور ـ پرداخت اجاره ماهيانه معادل 000/150 ريال.
مطلوبست : ثبت در دفتر روزنامه عمومي.

133. دلايل استفاده از دفتر روزنامه عمومي
1- كليه فعاليتهاي مالي به ترتيب تاريخ وقوع در دفتر روزنامه نشان داده مي‌شود.
2ـ كليه اطلاعات و توضيحات مربوط به هر يك از داد و ستدها ، به طور يكجا در دفتر روزنامه نشان داده مي شود.
3ـ استفاده از دفتر روزنامه در جلوگيري از وقوع اشتباه در عمليات دفتر داري ، كمك مي‌كند.

134. كليه فعاليتهاي مالي به ترتيب تاريخ وقوع در دفتر روزنامه نشان داده مي شود
هر صفحة اين دفاتر داراي ستون تاريخ ، متشكل از روز و ماه مي باشد. در اين ستونها ، فعاليتهاي مالي به ترتيب تاريخ وقوع ثبت مي گردند. در نتيجه در هر زمان ، دفتر روزنامه نشان دهندة كليه فعاليتهاي مالي به ترتيب تاريخ وقوع است.

135. كليه اطلاعات و توضيحات مربوط به هر يك از داد و ستدها بطور يكجا در دفتر روزنامه نشان داده مي شود
چون در ثبت فعاليتهاي مالي در دفاتر روزنامه ، بدهكار و بستانكار هر حساب تعيين و سپس ثبت مي گردد ، همچنين شرح مختصري از هر فعاليت مالي در زير آن ثبت ، نوشته مي شود. لذا در هر زمان ، مي توان اطلاعات مربوط به هر داد و ستد را به طور يكجا از دفاتر روزنامه استخراج نمود.

136. استفاده از دفتر روزنامه در جلوگيري از وقوع اشتباه در عمليات دفتر داري
چون هر فعاليت مالي پس از تجزيه و تحليل ( تعيين بدهكار و بستانكار ) در دفاتر روزنامه ، ثبت مي گردد. لذا ، عدم تساوي جمع ستونهاي بدهكار و بستانكار در پايان هر روز ( يا هر داد و ستد ) ما را متوجه اشتباه در ثبت اقلام مي نمايد. بعلاوه در صورتي كه معاملات بدون ثبت در دفتر روزنامه ، مستقيماً در دفتر كل ثبت گردند ، در صورت وقوع اشتباهاتي نظير : از قلم افتادگي ، ثبت مكرر و غيره وسيله اي براي كنترل در دست نخواهد بود.

137. آرتيكل
آرتيكل عبارتست از ثبت يك فعاليت مالي در دفتر روزنامه.

138. انواع آرتيكل
آرتيكل ساده
آرتيكل مركب

139. آرتيكل ساده
در صورتي كه در نتيجة انجام يك فعاليت مالي ، يك حساب بدهكار و يك حساب بستانكار گردد ثبت مربوط را آرتيكل ساده مي گويند.

140. آرتيكل مركب
در صورتي كه در نتيجة انجام يك فعاليت مالي ، بيش از يك حساب بدهكار ويا بيش از يك حساب بستانكار شود ثبت مربوط را آرتيكل مركب مي گويند.

141. مثال ( آرتيكل ساده )
چنانچه يك پروژه ساختماني در تاريخ 2 / 6 / ـ ـ 13 به ارزشي معادل 000/000/8 ريال نقداً خريداري گردد ، ثبت آن در دفتر روزنامه عمومي يك آرتيكل ساده به شرح زير مي باشد :
دفتر روزنامه عمومي … صفحه …..

142. 132ـ مثال ( آرتيكل مركب ) :
چنانچه براي خريد پروژه ساختماني فوق در تاريخ 2 / 6 / ـ ـ 13 ، مبلغي معادل 000/000/3 ريال بطور نقد پرداخت شده و مابقي بصورت سفته اي شش ماهه صادر گرديده است. ثبت آن در دفتر روزنامه عمومي يك آرتيكل مركب به شرح مي باشد :
دفتر روزنامه عمومي … صفحه …..

143. دفتر كل
دفتر كل عبارتست از دفتري كه حسابها پس از طبقه بندي ، به طور جداگانه در آن نگهداري مي شوند. اين حسابها ممكن است بصورت صفحات يك دفتر و يا به صورت كارتها و اوراق آزاد باشد. البته طبق قانون تجارت ايران ، استفاده از كارت به عنوان دفتر كل ، مجاز نيست.

144. شكل دفتر كل
متداولترين فرم حسابهاي دفتر كل ، كه نمونه اي از آن در زير ملاحظه مي شود ، در حقيقت همان فرم « T » است كه هر يك از طرفين آن به چند ستون تقسيم شده است و قسمتهاي اساسي آن ، به اين شرح مي باشد :

145. چگونگي انتقال مبالغ مربوط به فعاليتهاي مالي از دفتر روزنامه به دفتر كل
مرحله اول ـ ثبت در دفتر روزنامه عمومي :
فعاليتهاي مالي زير در ارديبهشت سال ـ ـ 13 در شركت خدماتي نويد انجام گرفته است :
2 ارديبهشت ـ سرمايه گذاري به مبلغ 000/000/7 ريال.
18 ارديبهشت ـ دريافت وجه از مشتريان بابت ارائه خدمات به ارزشي معادل 000/500 ريال.
30 ارديبهشت ـ پرداخت اجاره سالانه شركت به ارزشي معادل 000/600 ريال.
30 ارديبهشت ـ پرداخت حقوق كاركنان در ماه خرداد به ارزشي معادل 000/200 ريال.
مطلوبست : ثبت عمليات فوق در دفتر روزنامه عمومي.

146. * چون مبلغ اجاره ساليانه پرداخت مي شود بنابراين در پايان سال بايد به هزينه منظور گردد. در واقع نوعي سپرده به حساب مي آيد و تحت عنوان حساب پيش پرداخت ، ثبت مي شود و جزء داراييهاست.

147. مرحله دوم ـ انتقال اقلام ثبت شده از دفتر روزنامه عمومي به دفتر كل
حساب صندوق شماره حساب : 11

148. حساب سرمايه شماره حساب : 31

149. حساب پيش پرداخت اجاره شماره حساب : 15

150. حساب درآمد شماره حساب : 41

151. حساب هزينه حقوق شماره حساب : 51

152. دفتر معين
دفتري است كمكي و فرعي ، كه جزئيات مربوط به هر حساب دفتر كل ( در صورتي كه آن حساب ، داراي حسابهاي متعدد و جداگانه باشد. ) در آن نگهداري مي شود. در اين صورت حساب دفتر كل يك حساب كنترل خوانده مي شود.

153. انواع دفاتر معين 1- دفتر معين بانك 2ـ دفتر معين بدهكاران
3ـ دفتر معين بستانكاران
4ـ دفتر معين اموال

154. ويژگيهاي دفاتر معين و نحوه نگهداري آنها
دفاتر معين از دفاتر قانوني نيستند و مي توانند به صورت كارتهاي آزاد باشند. معمولاً براي سهولت مراجعه به صفحات دفتر معين ، حسابها در اين دفاتر به ترتيب حروف الفباء نگهداري مي شوند.

155. مثال ( دفاتر معين )
قسمتي از فعاليتهاي مالي ، مؤسسه خدماتي ايران در خرداد ماه به شرح زير مي باشد :
1 خرداد ـ ارائه خدمات به فروشگاه رفاه به مبلغ 000/400 ريال به طور نسيه.
4 خرداد ـ دريافت قسمتي از بدهي از فروشگاه رفاه به مبلغ 000/300 ريال.
7 خرداد ـ ارائه صورتحساب خدمات به مؤسسه سهند به مبلغ 000/50 ريال.
مطلوبست : انتقال اقلام ثبت شده به دفاتر معين

157. فهرستي از ماندة حسابهاست كه در فواصل زماني مختلف تهيه مي‌شود.
تراز آزمايشي
فهرستي از ماندة حسابهاست كه در فواصل زماني مختلف تهيه مي‌شود.

158. انواع تراز آزمايشي
تراز آزمايشي دو ستوني
تراز آزمايشي چهار ستوني

159. قسمت هاي تراز آزمايشي عنوان تراز آزمايشي ستون نام حساب ستون شماره حساب
مانده بدهكار
مانده بستانكار

160. مثال ( تراز آزمايشي دو ستوني )
ماندة حسابهاي مؤسسه خدماتي پيام در پايان سال به شرح زير مي باشد :
صندوق /000/6 ريال
حسابهاي پرداختني /400 ريال
ملزومات اداري /200 ريال
سرمايه /000/5 ريال
پيش پرداخت اجاره /600 ريال
برداشت /100 ريال
اثاثه /200 ريال
درآمد /700/1 ريال

161. پاسخ
مؤسسه خدماتي پيام
تراز آزمايشي
29/12/ ـ ـ 13

162. نحوه تهيه تراز آزمايشي چهار ستوني
براي تهيه تراز آزمايشي چهار ستوني ابتدا بايد ماندة حسابهاي پايان دوره را با توجه به فعاليتهاي جديدي كه صورت گرفته مجدداً محاسبه نماييم. بنابراين طي دو مرحله تراز آزمايشي چهار ستوني تهيه مي شود مرحله اول ثبت در حسابهاي T و مانده گيري و مرحله دوم تهيه تراز آزمايشي مي باشد.

163. مرحله اول ـ تراز آزمايشي چهار ستوني ( تهيه حسابهاي T )
مثال ـ مؤسسه خدماتي پيام در پايان سال فعاليتهاي مالي زير را انجام داده است :
1 اسفند ـ پرداخت هزينه بيمه اتومبيل به مبلغ 000/30 ريال. ( صدور چك )
9 اسفند ـ پرداخت هزينه هاي متفرقه به مبلغ 000/20 ريال.
28 اسفند ـ دريافت مبلغ 000/150 ريال بابت درآمد.
در صورتيكه در ابتداي اسفند ماه ، ماندة حسابهاي مؤسسه به شرح زير است:
بانك /500 ريال
صندوق 000/250/1 ريال
سرمايه 000/750 ريال
اسناد پرداختني 000/000/1 ريال

164. پاسخ

165. مؤسسه خدماتي پيام
تراز آزمايشي 29/12/ ـ ـ 13

166. كشف اشتباهات و تصحيح حسابها
تراز آزمايشي معمولاً به منظور كمك در كشف اشتباهات ناشي از عمليات حسابداري مورد استفاده قرار مي گيرد. اشتباهات حسابداري را نيز مي توان به دودسته تقسيم نمود :0
اشتباهاتي كه موجب عدم توازن ستونهاي تراز آزمايشي مي شوند.
اشتباهاتي كه در توازن ستونهاي تراز آزمايشي اثري ندارند.

167. اشتباهاتي كه موجب عدم توازن ستونهاي تراز آزمايشي مي شوند
اشتباه در نقل اعداد از دفتر روزنامه به دفتر كل.
ثبت مبلغي در بدهكار يك حساب به جاي بستانكار و به عكس.
اشتباه در مانده گيري حسابها.
اشتباه در نقل مبلغ ماندة حسابها به تراز آزمايشي.
اشتباه در جمع ستون بدهكار و بستانكار تراز آزمايشي.
انتقال ماندة بدهكار يك حساب به ستون بستانكار تراز آزمايشي و به عكس.

168. شيوه هاي پيدا كردن سريع اشتباهات
در صورتيكه جمع ستونهاي بدهكار و بستانكار تراز آزمايشي توازن نداشته باشد ـ تفاوت بين اين دو مبلغ را بدست مي آوريم زيرا ممكن است در يافتن علت اختلاف كمك نمايد و مبلغي از قلم افتاده باشد.
در صورتيكه تفاوت بين جمع ستونهاي بدهكار و بستانكار تراز آزمايشي بر دو قابل قسمت باشد ـ نشاندهندة آن است كه يك ماندة بدهكار در ستون بستانكار و يا بر عكس ثبت گرديده است.
در صورتيكه تفاوت بين جمع ستونهاي بدهكار و بستانكار تراز آزمايشي بر نه قابل قسمت باشد ـ نشاندهنده آن است كه امكان دارد دو نوع اشتباه رخ داده باشد.

169. اشتباهاتي كه درتوازن ستونهاي ترازآزمايشي اثر ندارند
كليه مبالغي كه دربدهكار حسابها ثبت گرديده ، برابر با مبالغي است كه در بستانكار حسابها ثبت شده است.
مانده بدهكار يا بستانكار حسابها به درستي محاسبه و به تراز آزمايشي نقل شده است.
جمع ستونهاي بدهكار و بستانكار تراز آزمايشي صحيح است.

170. مهمترين اشتباهاتي كه در توازن تراز آزمايشي اثري نداشته اما دال بر صحت آن نيز نمي باشند
از قلم افتادن ثبت يك يا چند معامله در دفتر روزنامه.
از قلم افتادن نقل چند آرتيكل ثبت شده در دفتر روزنامه به دفتر كل.
ثبت يك معامله در دفاتر به مبلغي كمتر يا بيشتر از مبلغ واقعي آن.
بدهكار يا بستانكار كردن يك حساب به جاي حسابي ديگر.
اشتباه يكسان در تعيين ماندة بدهكار يك حساب و ماندة بستانكار حسابي ديگر.
ثبت بيش از واقع مبلغ يك معامله و ثبت كمتر از واقع مبلغ معامله ديگر در يك حساب به طوري كه مبلغ اشتباه در هر دو مورد يكسان باشد.

171. تصحيح اشتباهات و ثبت آنها
تصحيح اشتباهات با توجه به نوع اشتباه و تاريخ كشف آن به سه دسته تقسيم مي شود :
تصحيح اشتباهاتي كه در دورة مالي جاري انجام مي شوند و نيازي به ثبت آرتيكل جديد جهت اصلاح ندارند.
تصحيح اشتباهاتي كه در دورة مالي جاري انجام مي شوند و نياز به ثبت آرتيكل جديد جهت اصلاح دارند.
اشتباهاتي كه در دورة مالي بعد كشف مي شوند. ( خارج از مبحث كتاب مي باشد. )

172. تصحيح اشتباهاتي كه در دورة مالي جاري كشف مي شوند و نيازي به ثبت آرتيكل جديد ، جهت اصلاح ندارند
اشتباه در نام حساب ، يا مبلغ آن در آرتيكل ثبت شده در دفتر روزنامه ، كافيست براي اصلاح روي نام يا مبلغ را خط كشيده عنوان يا مبلغ صحيح نوشته شود.
اشتباه در نقل مبلغ از دفتر روزنامه به دفتر كل كه براي تصحيح آن ، روي مبلغ اشتباه در دفتر كل خط كشيده و مبلغ صحيح در بالاي آن نوشته مي شود.

173. مثال ( بند الف )
فرض مي كنيم كه در ثبت مربوط به خريد اثاثه به طور نقد به مبلغ ريال در دفتر روزنامه حسابدار اشتباهاً ريال را ثبت كرده باشد اصلاح حساب به فرم زير صورت مي گيرد :

174. مثال ( بند ب )
چنانچه حسابدار ثبت را دردفتر روزنامه به درستي انجام داده باشد اما در نقل به دفتر كل اشتباه كرده باشد ثبت اصلاحي زير را داريم :

175. حسابدار اشتباهاً جابجايي در نام حساب داشته باشد.
تصحيح اشتباهاتي كه در دورة مالي جاري انجام مي شوند و نياز به ثبت آرتيكل جديد جهت اصلاح دارند
حسابدار اشتباهاً جابجايي در نام حساب داشته باشد.
حسابدار اشتباهاً نام حساب ديگري را ثبت نمايد.
حسابدار اشتباهاً مبلغي غير از مبلغ واقعي را ثبت نمايد.

176. 158ـ مثال ( بند الف ) :
فرض مي كنيم در تاريخ 1/2/ ـ ـ 13 آموزشگاه احسان يك كامپيوتر به ارزشي معادل 000/400 ريال به طور نقد خريده باشد :
ثبت غلط :

177. ثبت اصلاحي

178. مثال ( بند ب )
فرض مي كنيم در تاريخ 1/2/ ـ ـ 13 آموزشگاه احسان يك كامپيوتر به ارزشي معادل 000/400 ريال به طور نقد خريده باشد :
ثبت غلط :

179. ثبت اصلاحي

180. مثال ( بند ج )
فرض مي كنيم در تاريخ 1/2/ ـ ـ 13 آموزشگاه احسان يك كامپيوتر به ارزشي معادل 000/400 ريال به طور نقد خريده باشد :
ثبت غلط :

181. ثبت اصلاحي

182. فصل چهارم
حسابداري كالا

183. تقسيم بندي واحدهاي اقتصادي انتفاعي
واحدهاي اقتصادي انتفاعي تجاري
واحدهاي اقتصادي انتفاعي غير تجاري

184. واحدهاي انتفاعي تجاري
به فعاليتهايي از قبيل توليد ، خريد ، فروش كالا و غيره مي‌پردازند.

185. اقسام حسابداري خريد و فروش كالا در مؤسسات تجاري
روش نگهداري حساب كالا
روش نگهداري حسابهاي خريد كالا و فروش كالا به طور جداگانه

186. روش نگهداري حساب كالا
در اين روش حسابي تحت عنوان حساب كالا افتتاح مي شود و كلية عمليات خريدهاي كالا در ستون بدهكار و كلية عمليات فروشهاي كالا در ستون بستانكار آن ثبت مي شود. نگهداري چنين حسابي نمي تواند مطلوب باشد. زيرا هر گاه بخواهيم سود يا زيان ناويژة حاصل از خريد و فروش را محاسبه نماييم ماندة حساب مزبور نشاندهندة سود و زيان نخواهد بود. به بيان ديگر وقتي خريد كالايي صورت مي گيرد معادل قيمت خريد حساب كالا را بدهكار و موقع فروش كالا ، معادل مبلغ فروش حساب كالا را بستانكار مي نماييم.

187. مثال
شركت تجارتي اميد در 20 تير ماه مبلغ 000/200 ريال كالا به طور نقد خريداري مي نمايد. آرتيكل مربوطه در دفتر روزنامه عمومي مي بايست به شرح زير ثبت شود

188. مثال
شركت تجارتي اميد در 20 تير ماه مبلغ 000/200 ريال كالا به طور نقد خريداري مي نمايد. چنانچه قسمتي از همين كالا را در 30 تير ماه به مبلغ 000/300 ريال به طور نقد بفروشد. آرتيكل مربوطه در دفتر روزنامه عمومي مي بايست به شرح زير ثبت شود :

189. نقايص روش نگهداري حساب كالا براي ثبت خريد و فروش
ماندة حساب كالا به دليل ثبت خريدها و فروشها بعضاً بدهكار و بستانكار مي گردند بنابراين به دليل نگهداري حساب جداگانه براي موجودي كالا در چنين روشي ماندة حساب كالا به تنهايي نمي تواند نمايانگر سود يا زيان ناويژة حاصل از عمليات خريد و فروش باشد.
به دليل آنكه احتمال دارد در طي دوره ، برگشت از خريد و فروش صورت گيرد كه لزوماً مي بايست برگشت از خريد را در بستانكار حساب كالا و برگشت از فروش را در بدهكار حساب كالا ثبت نمود ، لذا با حسابهاي خريد كالا و فروش كالا مخلوط مي گردند و تعيين خريد و فروش خالص در چنين روشي مقدور نخواهد بود.

190. روش نگهداري حسابهاي خريد كالا و فروش كالا به طور جداگانه
براي ثبت معاملات مربوط به خريد و فروش كالا در اين روش حسابهاي جداگانه اي براي خريد و فروش و حسابهاي وابسته به آن نگهداري مي شود.

191. حسابداري خريد كالا
مؤسساتي كه به خريد و فروش كالا اشتغال دارند ، كالاهايي را كه به منظور فروش خريداري مي كنند ، در حساب خريد ثبت مي نمايند. افزايش در اين حساب بدهكار و كاهش در آن بستانكار است به عبارتي صرف كردن وجه نقد به حساب مي آيد و مانند هزينه عمل مي كند. در نتيجه ماندة عادي حساب خريد ماندة بدهكار مي باشد.

192. نحوة ثبت خريد نقدي كالا
زمانيكه خريد نقدي صورت گيرد حساب خريد بدهكار و حساب صندوق (بانك ) بستانكار مي گردد.

193. نحوة ثبت خريد نسيه كالا
زمانيكه خريد نسيه صورت گيرد حساب خريد بدهكار و حساب حسابهاي پرداختني بستانكار مي گردد.

194. مثال ( حسابداري خريد نقدي كالا )
فرض كنيد كه فروشگاه رفاه در تاريخ 6 / 2 معادل مبلغ 000/000/3 ريال كالا از فروشگاه پيام به طور نقد خريداري نمايد. ثبت آن در دفتر روزنامه فروشگاه رفاه به شرح زير مي باشد :

195. مثال ( حسابداري خريد نسيه كالا )
فرض كنيد كه فروشگاه رفاه در تاريخ 6 / 2 معادل مبلغ 000/000/3 ريال كالا از فروشگاه پيام به طور نسيه خريداري نمايد. ثبت آن در دفتر روزنامه فروشگاه رفاه به شرح زير مي باشد :

196. تذكر
بايد توجه داشت كه با خريد يك دارايي ( ملزومات ، اثاثه و … ) حساب مربوط به همان دارايي بدهكار ميگردد و نه حساب خريد. زيرا اين حساب فقط اختصاص به خريد كالاهايي دارد كه به منظور فروش خريداري شده اند.

197. مثال
آقاي محمدي اقدام به خريد نقدي يك دستگاه ماشين آلات به مبلغ 000/500/3 ريال نمود نحوه ثبت آن به شرح زير است :

198. دفاتر روزنامه ويژة حساب خريد
دفتر روزنامه اختصاصي خريد
دفتر روزنامه پرداختهاي نقدي

199. دفتر روزنامه اختصاصي خريد
دفتر روزنامه اختصاصي خريد ، يك دفتر ثبت اوليه مي باشد كه به منظور ثبت خريدهاي نسيه طراحي گرديده است. در اين دفتر فقط خريد هاي نسيه ثبت مي گردد.

200. فرم دفتر روزنامه اختصاصي خريد

201. دفتر روزنامه پرداختهاي نقدي
اين دفتر روزنامه براي ثبت پرداختهاي نقدي مي باشد كه شامل ستونهاي حسابهاي پرداختني ، خريد نقدي ، حسابهاي متفرقه براي ثبت ارقام بدهكار و تخفيفات خريد و وجوه نقد براي ثبت ارقام بستانكار مي باشد.

202. فرم دفتر روزنامه پرداختهاي نقدي

203. هزينه هاي مستقيم خريد
هزينه هاي مستقيم خريد از قبيل : ( حقوق و عوارض گمركي ، هزينه حمل و نقل و غيره ) مي باشند و مانند هزينه افزايش آن در بدهكار نشان داده مي شود و ماندة عادي آن ماندة بدهكار است.

204. مثال ( هزينه هاي مستقيم خريد )
فرض كنيد فروشگاه رفاه ، جهت حمل كالاي خريداي شده خود مبلغ 000/50 ريال پرداخت كند اين فعاليت مالي به صورت زير ثبت مي گردد :

205. قيمت تمام شده كالاي خريداري شده
براي بدست آوردن قيمت تمام شدة كالاي خريداري شده به طريق زير عمل مي نماييم :
خريد در طي دوره ***
اضافه مي شود : هزينة حمل كالاي خريداري شده ***
قيمت تمام شدة كالاي خريداري شده ***

206. مثال
چنانچه شركت خزر خريد طي دوره اي معادل 000/520 ريال داشته و هزينه حمل آن 000/7 ريال و هزينه گمرك و و عوارض آن 000/12 ريال باشد قيمت تمام شدة كالاي خريداري شده بصورت زير محاسبه مي شود :
هزينه هاي مستقيم خريد + خريد = قيمت تمام شدة كالاي خريداري شده
( 000/ /12 ) + 000/520 = قيمت تمام شدة كالاي خريداري شده
000/539 = قيمت تمام شدة كالاي خريداري شده

207. حساب برگشت از خريد
حساب برگشت از خريد زماني افتتاح مي شود كه كالايي به دليل معيوب بودن برگشت داده شود يا اينكه كالاي سفارش داده شده با كالاي دريافت شده تفاوت داشته باشد. اين حساب كاهندة حساب خريد بوده و ثبت مربوطه آن عكس خريد مي باشد.

208. نحوة ثبت برگشت از خريد به صورت نقدي

209. نحوة ثبت برگشت از خريد به صورت نسيه

210. مثال ( برگشت از خريد به صورت نقد )
فرض كنيد فروشگاه رفاه مبلغي معادل 000/500 ريال كالا خريده باشد كه مبلغ 000/50 ريال از كالا به دليل مطابقت نداشتن با سفارش برگشت داده شد وجه آن نقداً پرداخت ميگردد. اين فعاليت مالي به صورت زير ثبت ميگردد :

211. مثال ( برگشت از خريد )
فرض كنيد فروشگاه رفاه مبلغي معادل 000/500 ريال كالا خريده باشد كه مبلغ 000/50 ريال از كالا به دليل مطابقت نداشتن با سفارش برگشت داده شد و قرار شد وجه آن بعداً پرداخت گردد. اين فعاليت مالي به صورت زير ثبت مي گردد :

212. حساب تخفيفات نقدي خريد
ممكن است خريدار به علت عيب و نقص بخشي از كالاي خريداري شده ، تقاضاي تخفيف در قيمت را داشته باشد ، در اين صورت حساب تخفيفات نقدي خريد مانند برگشت از خريد عمل كرده و ماندة عادي آن بستانكار است. به عبارتي برگشت از خريد و تخفيفات نقدي خريد هر دو كاهندة حساب خريد مي باشند.

213. مثال ( تخفيفات نقدي خريد )
فرض كنيد شركت آلفا كالايي را به طور نسيه به مبلغ 000/12 ريال خريداري كرده است كه مبلغي معادل 000/1 ريال تخفيف نقدي خريد داشته است. فعاليت مالي مزبور به صورت زير ثبت مي گردد :

214. خريد خالص

215. مثال ( خريد خالص )
فرض كنيد بهاي تمام شده كالاي خريداري شده شركت آلفا 000/60 ريال باشد و برگشت از خريد و تخفيفات معادل 000/7 ريال و تخفيفات نقدي خريد معادل 000/2 ريال باشد.محاسبة خريد خالص به شرح زير است :
( تخفيفات نقدي خريد + برگشت از خريد و تخفيفات ) – قيمت تمام شده كالاي خريداري شده = خريد خالص
( 000/ /7 ) – 000/60 = خريد خالص
000/51 = خريد خالص

216. حسابداري فروش كالا
درآمد در مؤسساتي كه به خريد و فروش كالا اشتغال دارند ، از طريق فروش كالاي خريداري شده حاصل مي گردد. بنابراين حساب فروش همانند درآمد عمل كرده ، افزايش آن بستانكار و كاهش آن بدهكار مي شود. ماندة عادي حساب فروش ماندة بستانكار است.

217. فروش كالا به صورت نقد
زمانيكه فروش نقد كالا صورت مي گيرد حساب فروش بستانكار و حساب صندوق ( بانك ) بدهكار مي شود.

218. فروش كالا به صورت نسيه
زمانيكه فروش نسيه كالا صورت مي گيرد حساب فروش بستانكار و حساب ، حسابهاي دريافتني بدهكار مي شود.

219. مثال ( فروش نقد كالا )
فرض كنيد فروشگاه رفاه موجودي كالاي خود را معادل مبلغ 000/80 ريال به طور نقد به فروش رسانده است. فعاليت مالي مزبور به صورت زير ثبت مي گردد :

220. مثال ( فروش نسيه كالا )
فرض كنيد فروشگاه رفاه موجودي كالاي خود را معادل مبلغ 000/80 ريال به طور نسيه به فروش رسانده است. فعاليت مالي مزبور به صورت زير ثبت مي گردد :

221. حسابهايي كه در حسابداري فروش كالا مورد استفاده قرار مي گيرند
حساب فروش كالا
حساب برگشت از فروش
حساب تخفيفات نقدي فروش
فروش خالص

222. حساب برگشت از فروش
در صورت برگشت كالاي فروخته شده به جاي بدهكار كردن حساب فروش ، حساب برگشت از فروش بدهكار مي شود. اين حساب بر عكس حساب فروش عمل كرده و كاهندة فروش مي باشد و ماندة عادي آن ماندة بدهكار است.

223. نحوة ثبت برگشت از فروش به صورت نقد

224. نحوة ثبت برگشت از فروش به صورت نسيه

225. مثال ( برگشت از فروش نقدي )
فرض كنيد در مؤسسه انوري قسمتي از كالاي فروخته شده را به مبلغ 000/200 ريال نقداً برگشت داده شده است. فعاليت مالي مزبور به صورت زير ثبت مي گردد :

226. مثال ( برگشت از فروش نسيه )
فرض كنيد در مؤسسه انوري قسمتي از كالاي فروخته شده را به مبلغ 000/200 ريال برگشت داده شده است كه وجه آن بعداً پرداخت مي گردد. فعاليت مالي مزبور به صورت زير ثبت مي گردد :

227. حساب تخفيفات نقدي فروش
اين تخفيف كه توسط فروشنده به خريدار داده مي شود در دفاتر فروشنده تحت عنوان تخفيفات نقدي فروش ثبت مي گردد. اين حساب مانند برگشت از فروش ماندة عادي آن بدهكار مي باشد.

228. مثال ( تخفيفات نقدي فروش )
فرض كنيد شركت آلفا كالايي را به طور نسيه به مبلغ 000/12 ريال فروخته است كه مبلغي معادل 000/1 ريال تخفيف نقدي فروش داشته است. فعاليت مالي مزبور به صورت زير ثبت مي گردد :

229. ( تخفيفات نقدي فروش + برگشت از فروش و تخفيفات )
فروش خالص
فروش خالص =
فروش در طي دورة مالي –
( تخفيفات نقدي فروش + برگشت از فروش و تخفيفات )

230. مثال ( فروش خالص )
فرض كنيد شركت خزر مبلغي معادل 000/000/2 ريال فروش در طي دورة مالي داشته باشد و برگشت از فروش و تخفيفات معادل 000/40 ريال و تخفيفات نقدي فروش معادل 000/20 ريال باشد. فروش خالص عبارتند از :
( 000/ /40 ) – 000/000/2 = فروش خالص
000/940/1 = فروش خالص

231. فرم گزارشي تهيه فروش خالص
فروش ناخالص ****
كسر مي شود :
برگشت از فروش و تخفيفات **
تخفيفات نقدي فروش **
( ** )
فروش خالص ***

232. دفترروزنامه اختصاصي فروش
يك دفتر ثبت اوليه است كه به منظور ثبت فروشهاي نسيه طراحي گرديده است.

233. فرم دفتر روزنامه اختصاصي فروش

234. دفتر روزنامه دريافتهاي نقدي
اين دفتر روزنامه براي ثبت دريافتهاي نقدي يك مؤسسه مورد استفاده قرار مي گيرد.

235. فرم دفتر روزنامه دريافتهاي نقدي

236. هزينه حمل كالاي فروش رفته
در برخي موارد مؤسسه بايد پرداخت هزينه حمل كالا تا مؤسسه خريدار را تقبل نمايد. اين هزينه با هزينه حمل كالاي خريداري شده فرق دارد. زيرا هزينة حمل كالاي خريداري شده در محاسبة قيمت تمام شده كالاي خريداري شده تأثير دارد در حاليكه هزينه حمل كالاي فروش رفته جزء هزينه هاي فروش بوده و در صورت سود و زيان و براي محاسبة سود ويژة عملياتي برآورد مي گردد

237. مثال ( هزينه حمل كالاي فروش رفته )
فرض كنيد در شركت نويد قيمت تمام شده كالاي فروش رفته 000/000/9 ريال و هزينه حمل كالاي فروش رفته آن معادل 000/200 ريال باشد. سود ويژة شركت از فروش كالايش به شرح زير است :
هزينه حمل كالاي فروش رفته – قيمت تمام شده كالاي فروش رفته = سود ويژة شركت
000/200 – 000/000/9 = سود ويژة شركت

238. انواع تخفيفات در مؤسسات تجاري
مهمترين نوع تخفيفات در مؤسسات تجاري عبارتست از :
تخفيفات تجاري
تخفيفات بر اساس توافق طرفين
تخفيفات به دليل عيب و نقص كالا
تخفيفات نقدي خريد يا فروش

239. تخفيفات تجاري
معمولاً ، مؤسسات تجاري براي بالا بردن ميزان فروش ، در زمانهاي مختلف تخفيفاتي براي مشتريان خود در نظرمي گيرند. به عبارتي اين تخفيفات در فروشهاي بالا براي مشتريان صورت مي گيرد و متفاوت مي باشد. تخفيفات تجاري در دفاتر ثبت نمي گردند زيرا فعاليتهاي مالي به قيمت تمام شده در دفاتر ثبت مي شوند و نه به قيمت روز در بازار.

240. تخفيفات بر اساس توافق طرفين
گاهي خريدار و فروشنده بر سر قيمتي با يكديگر توافق مي كنند. اين نوع تخفيفات نيز به همان دليلي كه در مورد تخفيفات تجاري گفته شد ، در دفاتر ثبت نمي گردند.

241. تخفيفات به دليل عيب و نقص كالا
گاهي خريدار پس از دريافت كالاي خريداري شده متوجه عيب و نقصي در آن مي شود و يا در مي يابد كه با نمونة سفارش داده شده مطابت ندارد. در اين صورت كالا برگشت داده مي شود ، در نتيجه تخفيفي نيز در حساب برگشت از خريد ثبت مي گردد. به همين دليل اين حساب را برگشت از خريد و تخفيفات گويند.

242. مثال ( برگشت از خريد و تخفيفات )
مؤسسه مرند قسمتي از كالايي را كه طي سفارشي از فروشگاه پيام خريداري نمود بدليل عدم مطابقت برگشت داده و در عوض تخفيفي معادل 000/200 ريال نقداً دريافت مي دارد. ثبت اين فعاليت مالي به شرح زير است :

243. تخفيفات نقدي خريد و فروش
گاهي اوقات مؤسسات تجاري براي پرداخت زودتر از موعد و پيشگيري از عدم پرداخت به موقع از تخفيفات نقدي استفاده مي كنند. اين تخفيفات در دفاتر خريدار در بستانكار حسابي به نام تخفيفات نقدي خريد و در دفاتر فروشنده در بدهكار حسابي به نام تخفيفات نقدي فروش به ثبت مي رسد. ماندة عادي حساب برگشت از خريد بستانكار و ماندة عادي حساب برگشت از فروش بدهكار است.

244. شرط فروش
در فروش نسيه ، فروشندگان كالا مدتي را براي دريافت طلب ناشي از فروشكالا به طور نسيه براي مشتريان خود تعيين مي نمايند ، كه به آن شرط فروش گفته مي شود.

245. مثال شرط فروش نسيه
نسيه 30 روزه ، 2% تخفيف به شرط پرداخت تا روز دهم : ( ن / 30 ، 2% / 10 )

246. نحوة ثبت تخفيف شرطي در دفتر روزنامه عمومي فروشنده
مثال : فرض كنيد ، تجارتخانة سهند در تاريخ دوم تير كالايي را با شرط فروش ( ن / 60 ، 2% / 10 ) به قيمت 000/000/3 به تجارتخانة نويد بفروشد.

247. نحوة ثبت تخفيف شرطي در دفتر روزنامه عمومي خريدار
طبق مثال فوق نحوة ثبت در دفتر روزنامه خريدار به شرح زير است :

248. در مثال فوق چنانچة تجارتخانة نويد در تاريخ 12 تير ماه بدهي خود را به تجارتخانة سهند بپردازد آنگاه ثبت زير را داريم :

249. ارزيابي موجودي كالا در پايان دوره
به طور كلي دو روش براي محاسبة موجودي كالا مورد استفاده قرار مي گيرد :
روش محاسبة دايمي موجودي كالا
روش محاسبة ادواري موجودي كالا

250. روش محاسبة دايمي موجودي كالا
در اين روش حسابي به نام موجودي كالا در دفاتر افتتاح مي گردد و كلية خريدهاي كالا در بدهكار اين حساب به ثبت مي رسند. همچنين در اين روش حسابهايي مانند برگشت از خريد و تخفيفات نقدي خريد نيز نگهداري نمي شوند بلكه هزينه هاي مستقيم خريد در بدهكار حساب موجودي كالا و برگشت از خريد و تخفيفات و تخفيفات نقدي در بستانكار حساب موجودي كالا ثبت مي شوند. در هر لحظه تعداد و ارزش موجودي كالا مشخص بوده ، نيازي به ارزيابي نمي باشد. اين روش براي مؤسساتي كه تعداد كالاي مورد معاملة آنها كم ولي داراي ارزش زياد مي باشند مناسب است. اما در مؤسساتي كه حجم خريد و فروش بسيار زياد دارند مانند سوپر ماركت قابل استفاده نيست.

251. فرم T روش دايمي موجودي كالا

252. روش محاسبة ادواري موجودي كالا
در اين روش كلية خريدهاي كالا ، در حسابي به نام خريد ثبت مي شود. همچنين حسابهاي جداگانه اي براي هزينه هاي مستقيم خريد ، برگشت از خريد و تخفيفات و تخفيفات نقدي خريد نگهداري مي شود. ( عكس روش دايمي )

253. عمده ترين روشهاي قيمت گذاري موجودي كالا ( روش ادواري )
روش اولين صادره از اولين وارده ( FIRST IN – FIRST OUT ) FIFO
روش اولين صادره از آخرين وارده ( LAST IN – FIRST OUT ) LIFO
روش ميانگين با اعمال ضريب ( ميانگين موزون )
روش اقل قيمت تمام شده يا قيمت روز يا بازار

254. روش اولين صادره از اولين وارده ( FIRST IN – FIRST OUT ) FIFO
مفهوم اين روشاين است كه كالاهايي كه اول وارد انبار شده اول از انبار خارج گردد و در نتيجه كالاهايي كه در پايان دوره در انبار باقي مي ماند همان كالاهايي هستند كه آخر وارد انبار شده و با قيمت جديد نيز خريداري شده است

255. مثال ( روش FIFO )
موجودي يكي از اقلام انبار مؤسسه ارمغان در پايان دوره 500 عدد مي باشد اطلاعات ديگر در مورد اين كالا به شرح زير است :

256. اگر بخواهيم قيمت 500 عدد موجودي پايان دوره را طبق روش فايفو اولين صادره از اولين وارده تعيين كنيم بر اساس اين فرضيه قيمت موجودي باقيمانده به شرح زير محاسبه مي شود :
00/16 = 4 * 400
500/2 = 25 * 100
ارزش موجودي پايان دوره 500/18 = 500/ /16
ارزش كالاي مصرف شده 500/8 = 500/18 – 000/27

257. روش اولين صادره از آخرين وارده ( LAST IN – FIRST OUT ) LIFO
مفهوم اين روش اين است كه كالاهايي كه اول وارد انبار شده اول از انبار خارج گردد و در نتيجه كالاهايي كه در پايان دوره در انبار باقي مي ماند همان كالاهايي هستند كه آخر وارد انبار شده و با قيمت جديد نيز خريداري شده است.

258. مثال ( روش LIFO )
موجودي يكي از اقلام انبار مؤسسه ارمغان در پايان دوره 500 عدد مي باشد اطلاعات ديگر در مورد اين كالا به شرح زير است :

259. اگر بخواهيم قيمت 500 عدد موجودي پايان دوره را طبق روش لايفو اولين صادره از آخرين وارده وارده تعيين كنيم بر اساس اين فرضيه قيمت موجودي باقيمانده پايان دوره و ارزش كالاي مصرف شده به شرح زير محاسبه مي شود :
000/6 = 20 * 300
000/5 = 25 * 200
ارزش كالاي پايان دوره 000/11 = 000/ /6
ارزش كالاي مصرف شده 000/16 = 000/11 – 000/27

260. روش ميانگين موزون
در اين روش ميانگين قيمت هر واحد ، از تقسيم قيمت تمام شدة كالاي آماده براي فروش به تعداد كالاهاي آماده براي فروش محاسبه مي گردد. حاصل اين تقسيم بهاي ميانگين موزون هر واحد كالا را مشخص مي نمايد كه براي محاسبة ارزش موجودي پايان دوره و قيمت تمام شدة كالاي فروش رفته مورد استفاده قرار مي گيرد.

261. مثال ( روش ميانگين موزون )
طبق مثال فوق ارزش كالاي پايان دوره و مصرف شده طبق روش ميانگين موزون عبارت است از :
نرخ ميانگين = مقدار كالاي آماده براي فروش / قيمت تمام شدة كالاي آماده براي فروش
ارزش كالاي پايان دوره /15 = 500 * 30
ارزش كالاي مصرف شده 000/12 = 000/15 – 000/27

262. روش اقل بهاي تمام شده يا قيمت بازار
در اين روش حسابدار از دو قيمت تمام شدة كالا و قيمت بازار هر كدام كه كمتر بود مبناي قيمت گذاري قرار مي دهد.

263. قيمت تمام شده كالاي فروش رفته
براي به دست آوردن قيمت تمام شدة كالاي فروش رفته بايستي بعد از ارزشيابي موجودي پايان دوره طبق روشهاي ارزشيابي از قيمت تمام شدة كالاي آماده براي فروش كسر گردد :
قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش ****
كسر مي شود : موجودي كالاي پايان دوره ( ** )
قيمت تمام شده كالاي فروش رفته **

264. چگونگي افتتاح حساب موجودي كالا و اصلاح اين حساب ( در سيستم ادواري)
هر گاه يك مؤسسه تجاري آغاز به كار نمايد ، در پايان اولين دورة مالي ، حسابي به نام موجودي كالا در دفاتر افتتاح مي كند ، كه ارزش موجودي كالا پس از ارزيابي از يك طرف در بدهكار آن و از طرف ديگر در بستانكار حساب خلاصه سود و زيان به ثبت مي رسد. نتيجة اين حساب به عنوان سود و زيان ويژة دوره مالي به حساب سرمايه انتقال مي يابد.

265. نحوة بستن حساب موجودي كالا و افتتاح آن در سال جديد
ابتدا فعاليت موجودي كالاي ارزيابي شده را در دفتر روزنامه شركت ثبت كرده ، در مرحله دوم حساب موجودي كالاي ابتداي دوره به خلاصه حساب سود و زيان بسته مي شود و در مرحله سوم ثبت حساب موجودي كالاي پايان دوره ارزيابي شده با خلاصه حساب سود و زيان متقابل مي شود.

266. مثال ( انتقال موجودي كالا به خلاصه حساب سود و زيان )
مرحله اول ـ
فرض كنيد در پايان سال ـ ـ 13 فروشگاه اميد موجودي كالا به ميزان 000/000/2 ريال ارزيابي گرديده باشد. در اين تاريخ آرتيكل زير جهت ثبت موجودي كالا در دفتر روزنامه عمومي فروشگاه نوشته مي شود :

267. مرحله دوم ـ
حساب فوق در طي سال بدون تغيير باقي مي ماند. در پايان سال پس از ارزيابي موجودي كالا ارزش آن معادل 000/000/5 ريال تعيين گرديد. در اين تاريخ آرتيكلهاي زير به ثبت مي رسند تا از يك طرف موجودي كالاي ابتداي دوره بسته شود و از طرف ديگر ، موجودي كالاي ارزيابي شده در پايان دوره ثبت گردد.

268. مرحله سوم ـ
پس از نقل اين آرتيكلها به حساب موجودي كالا در دفتر كل حساب مذكور به صورت زير خواهد بود :
موجودي كالا
شماره حساب : 14

269. چگونگي محاسبة سود ناويژه و ويژه در مؤسسات تجاري
صورتحساب سود و زيان به دو شكل وجود دارد :
صورتحساب سود و زيان شركت خدماتي
صورتحساب سود و زيان شركت تجاري

270. فرم صورتحساب سود و زيان شركت هاي خدماتي
شركت خدماتي …..
صورتحساب سود و زيان
براي سال مالي منتهي به ……
درآمد ***
كسر مي شود :
هزينة حقوق **
هزينة آب و برق **
هزينة نظافت **
جمع هزينه ها (**)
سود خالص **

271. فرم صورتحساب سود و زيان شركت هاي بازرگاني
شركت بازرگاني …..
صورتحساب سود و زيان
براي سال مالي منتهي به ….
فروش در طي دوره ***
كسر مي شود : برگشت از فروش (**)
تخفيفات نقدي فروش (**)
(**)
فروش خالص ***

272. قيمت تمام شده كالاي فروش رفته : موجودي كالاي اول دوره **
موجودي كالاي اول دوره **
خريد طي دوره **
اضافه مي شود : هزينه حمل كالا **
قيمت تمام شده كالاي خريداري شده **
كسر مي شود : برگشت از خريد (**)
تخفيفات نقدي خريد (**)
(**)
خريد خالص **

273. قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش **
كسر مي شود : موجودي كالاي پايان دوره (*)
قيمت تمام شده كالاي فروش رفته **
سود ناخالص **
كسر مي شود : هزينه هاي عملياتي :
( هزينه حقوق ، هزينه فروش ، هزينه بيمه ) **
جمع هزينه ها (**)
سود خالص عملياتي **

274. مثال ( صورتحساب سود و زيان شركت خدماتي )
اطلاعات زير از شركت خدماتي اميد در دست مي باشد :
درآمد هاي شركت اميد 000/000/8 ريال
هزينه حقوق 000/400 ريال
هزينه آب و برق 000/200 ريال
هزينه بيمه 000/50 ريال
هزينه نظافت 000/50 ريال
مطلوبست محاسبة صورتحساب سود و زيان شركت :

275. براي سال مالي منتهي به ……
شركت خدماتي …..
صورتحساب سود و زيان
براي سال مالي منتهي به ……
درآمدها /000/8
كسر مي شود :
هزينة حقوق 000/400
هزينة آب و برق 000/200
هزينة بيمه 000/50
هزينة نظافت 000/50
جمع هزينه ها (000/700 )
سود خالص /300/7

276. مثال ( صورتحساب سود و زيان شركت تجاري )
شركت اميد طي فروش سالانه خود درآمدي معادل 000/000/9 ريال كسب كرده ، تخفيفات نقدي فروش معادل 000/20 ريال ، موجودي كالاي اول دوره شركت معادل 000/000/6 ريال ، هزينه حمل كالاي خريداري شده معادل 000/300 ريال ، برگشت از خريد معادل 000/100 ريال ، موجودي كالاي پايان دوره معادل 000/000/2 ريال ، هزينه حقوق معادل 000/200 ريال ، هزينه آب و برق معادل 000/10 ريال مي باشد. مطلوبست : تهيه صورتحساب سود و زيان شركت :

277. شركت بازرگاني اميد
صورتحساب سود و زيان
براي سال مالي منتهي به 29/12

279. فرم محاسبة سود ناويژة دوره مالي
سود ناويژه دوره مالي =
قيمت تمام شدة كالاي فروش رفته طي دورة مالي -
درآمد حاصل از فروش طي دورة مالي

280. فرم محاسبة سود ويژة دوره مالي
سود ويژه دوره مالي =
هزينه هاي عملياتي در طي دورة مالي –
سود ناويژة دوره مالي

281. مثال ( محاسبه سود ناويژه )
فرض كنيد شركت پيام در طي دورة مالي درآمد حاصل از فروش آن معادل 000/500/2 ريال مي باشد ، قيمت تمام شده كالاي فروش رفته معادل 000/000/2 ريال ، هزينه حمل و نقل كالاي خريداري شده معادل 000/20 ريال مي باشد. سود ناويژة دوره مالي به شرح زير مي باشد :
000/000/2 – 000/500/2 = سود ناويژة دوره مالي
000/500 = سود ناويژة دوره مالي

282. مثال ( محاسبه سود ويژه )
فرض كنيد شركت پيام در طي دورة مالي درآمد حاصل از فروش آن معادل 000/500/2 ريال مي باشد ، قيمت تمام شده كالاي فروش رفته معادل 000/000/2 ريال ، هزينه حمل و كالاي خريداري شده معادل 000/20 ريال ، هزينه فروش معادل 000/30 ريال مي باشد. سود ويژة دوره مالي به شرح زير مي باشد :
000/000/2 – 000/500/2 = سود ناويژة دوره مالي
000/500 = سود ناويژة دوره مالي
000/30 – 000/500 = سود ويژة دوره مالي

283. تقسيم‌بندي صورت سود و زيان يك مؤسسه تجاري
قسمت فروش
قسمت قيمت تمام شدة كالاي فروش رفته
قسمت هزينه هاي عملياتي

284. هزينه هاي فروش
به آن دسته از هزينه هايي گفته مي شود كه مربوط به قسمت فروش مؤسسه مي باشند. هزينه هايي كه مستقيماً و به طور كامل در ارتباط با عمليات فروش كالا هستند. اين هزينه ها جزء هزينه هاي عملياتي شركت محسوب شده و در محاسبة سود خالص شركت بكار مي روند.

285. برخي از انواع هزينه هاي فروش عبارتند از
هزينه حقوق فروشندگان ، هزينه لوازم التحرير مصرفي فروشگاه ، هزينه آب و برق فروشگاه ، هزينه حمل كالاي فروش رفته و هزينه هاي متفرقه فروش.

286. هزينه هاي عملياتي
هزينه هايي كه جهت انجام عمليات يك مؤسسه تجاري ، اعم از عمليات فروش و يا اداري انجام مي گردد.

287. هزينه هاي عمومي
آن دسته از هزينه هايي كه مربوط به ادارة امور مؤسسه بوده ، ارتباطي به عمليات فورش ندارند. هزينه هاي عمومي ناميده مي‌شوند.

288. برخي از انواع هزينه هاي عمومي عبارتند از
هزينه حقوق كارمندان اداري ، هزينه لوازم التحرير مصرفي عمومي ، هزينه آب و برق دفتر كار و هزينه هاي متفرقه عمومي.

289. هزينه هاي متفرقه
آن دسته ازهزينه هاي جزيي و اتفاقي كه قابل طبقه بندي و ثبت در حسابهاي عادي هزينة يك مؤسسه نيستند.

290. مثال ( هزينه هاي عملياتي )
فرض كنيد شركت آذري هزينه هايي به شرح زير داشته باشد :
هزينة حقوق 000/300 ريال ، هزينه متفرقه 000/50 ريال ، هزينه حمل كالا 000/20 ريال ، هزينه حمل كالاي فروش رفته 000/5 ريال ، هزينه آب و برق 000/30 ريال. مجموع هزينه هاي عملياتي اين شركت به شرح زير مي باشد :
هزينه هاي عملياتي :
هزينه حقوق /300
هزينه حمل كالاي فروش رفته 000/5
هزينه آب و برق /30
هزينه متفرقه /50
مجموع هزينه هاي عملياتي 000/385

291. قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش=
خريد خالص طي دورة مالي +
موجودي كالاي اول دورة مالي
اطلاعات زير در دست است
اگر فروش خالص يك مؤسسه 000/500 ريال و خريد خالص آن 000/300 ريال و موجودي كالاي اول دوره 000/90 ريال و موجودي كالاي پايان دوره 000/80 ريال باشد. قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش ، قيمت تمام شده كالاي فروش رفته ، مبلغ موجودي كالا در ترازنامه پايان دوره و سود ناويژه فروش به شرح زير است :

292. محاسبة قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش=
خريد خالص +
موجودي كالاي اول دوره
000/390 = 000/ /90 = قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش

293. محاسبة قيمت تمام شده كالاي فروش رفته=
موجودي كالاي پايان دوره –
قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش
000/310 = 000/80 – 000/390 = قيمت تمام شده كالاي فروش رفته

294. مبلغ موجودي كالا در ترازنامه پايان دوره
مبلغ 000/80 ريال موجودي كالاي پايان دوره دارد زيرا موجودي كالاي اول دوره در ترازنامه پايان دوره بسته خواهد شد و صفر مي شود.

295. بهاي تمام شده كالاي فروش رفته
محاسبة سود ناويژه
سود ناويژه =
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته –
فروش خالص
000/190 = 000/310 – 000/500 = سود ناويژه

296. مثال ( خريد خالص )
شركت مازندران 000/600 ريال خريد داشته است و 000/50 ريال هزينه حمل كالاي خريداري شده پرداخت نمود و 000/100 ريال تخفيفات نقدي خريد دريافت نمود و 000/70 ريال برگشت ازخريد و تخفيفات داشته است. خريد خالص شركت مازندران به شرح زير محاسبه مي شود :
( برگشت از خريد و تخفيفات + تخفيفات نقدي خريد ) – هزينه حمل كالاي خريداري شده
000/480 = ( 000/ /100 ) – 000/ /600 = هزينه حمل كالاي خريداري شده

297. مثال ( محاسبة موجودي كالاي پايان دوره )
فرض كنيد شركتي قيمت تمام شده كالاي فروش رفته آن 000/700 ريال و قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش معادل 000/850 ريال باشد آنگاه موجودي كالاي پايان دوره به شرح زير است :
000/700 = x – 000/850
000/150 = x

298. مثال ( درآمد حاصل از فروش طي دوره مالي )
فرض كنيد شركتي سود ناويژه طي دوره مالي آن معادل 000/800 ريال و قيمت تمام شده كالاي فروش رفته آن معادل 000/700 ريال باشد. درآمد حاصل از فروش طي دوره مالي به شرح زير است :
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته + سود ناويژه = درآمد حاصل از فروش طي دوره مالي
000/500/1 = 000/ /800 = درآمد حاصل از فورش طي دوره مالي

299. فصل پنجم
انجام تعديلات ، تهية كاربرگ ، تهية صورتهاي مالي طبقه بندي شده ، بستن حسابها

300. تقسيم‌بندي فعاليتهاي مالي انجام شده توسط يك مؤسسه اقتصادي
فعاليتهاي مالي بيروني
فعاليتهاي مالي دروني

301. فعاليتهاي مالي بيروني
فعاليتهاي مالي بيروني همان فعاليتهايي هستند كه بين مؤسسه مورد نظر و ساير مؤسسات انجام مي پذيرند. مانند قراردادي كه براي بيمه ساختمان با شركت بيمه منعقد مي شود.

302. فعاليتهاي مالي دروني
فعاليتهاي مالي دروني همان فعاليتهايي هستند كه به منظور تعديل ماندة بعضي از حسابها و به دست آوردن ماندة واقعي آنها در دفاتر مؤسسه انجام مي پذيرند. مانند تعديل ماندة حساب پيش پرداخت بيمه ساختمان در پايان دوره مالي.

303. تقسيم‌بندي حسابهاي موجود در يك مؤسسه
حسابهاي دايمي
حسابهاي موقتي
حسابهاي مخلوط

304. حسابهاي دايمي
اين حسابها فقط مربوط به يك دورة مالي نبوده ، ماندة آنها به دوره مالي بعد انتقال مي يابد. حسابهايترازنامه اي از نوع حسابهاي دايمي مي باشند. در پايان هر دورة مالي ، حسابهاي دايمي مانده گيري شده سپس مانده هاي جديد در ترازنامه پايان دوره منعكس گرديده ، به دورة مالي بعد منتقل مي گردند. نام ديگر حسابهاي دايمي ، حسابهاي واقعي نيز مي باشد.

305. حسابهاي موقتي
اين حسابها كه حسابهاي اسمي نيز خوانده مي شوند با پايان يافتن دورة مالي بسته شده ، در نتيجه مانده آنها به دورة مالي بعد انتقال نمي يابد. كلمة موقتي ، توصيف كننده خوبي براي اين حسابهاست. زيرا آنها فقط در طي دورة مالي و به منظور طبقه بندي و محاسبة تغييرات حاصله در حساب حقوق صاحبان سرمايه افتتاح گرديده در طي اين مدت تنها افزايش را نشان مي دهند و نمي توانند كاهش را نشان دهند و سرانجام در پايان دوره بسته مي شوند. حسابهاي مربوط به صورتحساب سود و زيان جزء حسابهاي موقتي مي باشند. و مانده اين حسابها به خلاصه حساب سود و زيان بسته مي شود.

306. حسابهاي مخلوط
اين حسابها همانطوري كه از نامشان پيداست مخلوطي از حسابهاي دايمي و موقتي مي باشند. بدين ترتيب در پايان دوره با استفاده از تعديلات ، حسابهاي موقتي ( سود و زياني ) بسته شده و حسابهاي دايمي ( ترازنامه اي ) به دوره مالي بعد انتقال مي يابند. حسابهاي مخلوط مانند پيش پرداختها ، هزينه و پيش دريافت هاي درآمد.

307. تعديل حسابها
تمامي حسابها نيازي به تعديل ندارند بلكه حسابهاي مخلوط و آن دسته از هزينه ها و درآمدهايي كه ثبت نگرديده اند ، بايد تعديل شوند. با تعديل حسابها اشتباهات مربوط به ثبت فعاليتهاي مالي در دفتر روزنامه و نقل آن به دفتر كل و مانده گيري ها تصحيح نمي گردند.

308. روش حسابداري نقدي
در روش حسابداري نقدي ، پس از دريافت و يا پرداخت وجه مربوط به درآمد و هزينه آرتيكل مربوط به آن ثبت نمي گردد. در نتيجه نيازي به ثبت تعديلات در پايان دورة مالي نمي باشد. روش حسابداري نقدي جزء اصول پذيرفته شده حسابداري نمي باشد.

309. روش حسابداري تعهدي
در روش حسابداري تعهدي ، با قطعي شدن هر درآمد و يا هزينه ثبت مربوط به آن در دفاتر انجام مي پذيرد. و ثبت آرتيكلهاي درآمد و هزينه صورت مي گيرد.

310. تقسيم‌بندي ثبت هاي اصلاحي در پايان دوره جهت تعديلات حسابها
پيش پرداختهاي هزينه
پيش دريافتهاي درآمد
هزينه هاي ثبت نشده
درآمدهاي ثبت نشده

311. پيش پرداخت هزينه و تعديلات مربوط به آن
مخارجي كه مؤسسه پرداخت مي نمايد ، اما منافع مربوط به آن در بيش از يك دورة مالي عايد مي گردد. مانند پيش پرداخت اجاره.

312. روش‌هاي ثبت يش پرداخت هزينه در زمان پرداخت وجه نقد
روش به حساب دارايي منظور كردن (استفاده از حساب دايمي)
روش به حساب هزينه منظور كردن (استفاده از حساب موقت )

313. روش ثبت پيش پرداخت زمانيكه به حساب دارايي منظور مي شود

314. روش ثبت پيش پرداخت زمانيكه به حساب هزينه منظور مي شود

315. مثال ( پيش پرداخت با استفاده از حساب دايمي )
مؤسسه اميد در تاريخ 1/1/1380 مبلغ 000/480 ريال بابت بيمه سه سال آينده پرداخت نمود. ثبت روزنامه در زمان پرداخت وجه و اصلاحات پايان سال به شرح زير است :

316. در پايان سال حساب پيش پرداخت بيمه يك حساب مختلط بوده و بايد بين هزينه و دارايي تفكيك شود :

317. هزينه بيمه سالانه 000/160 = 3 ÷ 000/480

318. مثال ( پيش پرداخت با استفاده از حساب موقت )
مؤسسه اميد در تاريخ 1/1/1380 مبلغ 000/480 ريال بابت بيمه سه سال آينده پرداخت نمود. ثبت روزنامه در زمان پرداخت وجه و اصلاحات پايان سال به شرح زير است :

319. در پايان سال بخشي از هزينه بيمه هنوز تحقق نيافته است.

320. پيش دريافت درآمد
مبالغي كه مؤسسه بابت فروش كالا يا ارايه خدمات به مشتريان دريافت مي كند ، تا بعداً كالايي را تحويل دهد و يا خدمتي را ارايه نمايد.

321. صورت‌هاي پيش دريافت درآمد
روش به حساب بدهي منظور كردن (استفاده از حساب دايمي)
روش به حساب درآمد منظور كردن (استفاده از حساب موقت)

322. روش ثبت پيش دريافت زمانيكه به حساب بدهي منظور مي شود

323. روش ثبت پيش دريافت زمانيكه به حساب درآمد منظور مي شود

324. مثال ( پيش دريافت با استفاده از حساب دايمي )
در تاريخ 1/12/1380 مؤسسه اميد 000/120 ريال اجاره بابت يك سال آيندة ساختمان را دريافت نمود. ثبت دريافت وجه نقد و اصلاح حسابها در دفتر روزنامه به شرح زير است :

325. مثال ( پيش دريافت با استفاده از حساب موقت )
در تاريخ 1/12/1380 مؤسسه اميد 000/120 ريال اجاره بابت يك سال آيندة ساختمان را دريافت نمود. ثبت دريافت وجه نقد و اصلاح حسابها در دفتر روزنامه به شرح زير است :

326. ثبت معكوس
معمولاً حسابداران به طور اختياري براي ساده كردن عمليات حسابداري در دورة مالي بعد و اعمال روشي يكنواخت ، در اولين روز دورة مالي بعد با يك ثبت معكوس حسابهاي اصلاحي را در دو روش ثبت دريافتها و پرداختها در حسابهاي درآمد و هزينه معكوس مي نمايند.

327. ثبت معكوس روش ثبت پرداختها در حساب هزينه

328. ثبت معكوس روش ثبت دريافتها در حساب درآمد

329. هزينه هاي ثبت نشده ( بدهيهاي ثبت نشده )
براي اجراي دقيق اصل مطابقت هزينه ها و درآمدهاي دوره بايستي هزينه هايي كه طي دورة مالي وقوع يافته ولي هنوز پرداخت نشده اند ، شناسايي و در حسابها منعكس گردند. مانند هزينه آب و برق و هزينه دستمزد كارگران.

330. مثال ( هزينه هاي ثبت نشده )
مؤسسه خزر به دليل عدم نقدينگي كافي در اسفند ماه حقوق يكي از كاركنان را به ميزان 000/200 ريال پرداخت نكرده است ثبت اصلاحي آن به شرح زير است :

331. درآمدهاي ثبت نشده
به درآمدهايي گفته مي شود كه طي دورة مالي تحقق يافته اند ( خدمت ارايه گرديده و يا كالا تحويل مشتري داده شده است ) اما تا پايان دوره مالي به دليل آنكه هنوز وصول نشده و يا صورتحسابي بابت آنها فرستاده نشده نسبت به ثبت آنها اقدام نگرديده است. لذا لازم است در پايان دوره مالي با يك ثبت اصلاحي چنين درآمدهايي را از طرفي بعنوان يك طلب و از طرف ديگر بعنوان يك درآمد در دفاتر ثبت نماييم. درآمدهاي ثبت نشده مانند حق الزحمه ها و خدمات ارايه شده و يا هر گونه درآمدي كه تحقق يافته ولي وصول نشده.

332. مثال ( درآمدهاي ثبت نشده )
در مؤسسه خدماتي ارمغان طي سال 1381 مدت 70 ساعت كار توسط يكي از مشتريان از قرار ساعتي 1000 ريال انجام شده است كه تا پايان اسفند ماه در حسابها انعكاس نيافته است. ثبت اصلاحي آن به شرح زير مي باشد :

333. ساير اصلاحات كه بر اثر برآورد و تخمين تعيين مي شود
آن دسته از عملياتي كه براي تسهيم بخشي از بهاي تمام شده برخي از اقلام دارايي به حساب هزينه جاري واحد تجاري صورت مي گيرد را شامل مي شود. مانند منظور نمودن هزينه استهلاك روي برخي داراييها.

334. استهلاك انباشته
حسابي است كه مجموع مبالغ هزينه استهلاك منظور شده براي يك دارايي ثابت را از زمان تحصيل نشان مي دهد. اين حساب يك حساب كاهندة دارايي است.

335. ارزش دفتري
ماشين آلات ***
استهلاك انباشته ***
ارزش دفتري ***

336. مثال ( استهلاك انباشته )
فرض كنيد ماشين آلات يك كارخانه در تاريخ 1/1/80 به بهاي 100 ميليون ريال تحصيل شده و عمر مفيد آن پنج سال برآورد شده است. بنابراين سالانه 20 ميليون ريال در اثر استفاده به هزينه تبديل مي شود :

337. در مثال فوق محاسبه ارزش دفتري پس از چهار سال به صورت زير مي باشد :
ماشين آلات /000/100
استهلاك انباشته 000/000/80
ارزش دفتري 000/000/20

338. روشهاي محاسبة استهلاك روش خط مستقيم يا اقساط مساوي
روش نزولي با نرخ ثابت
روش جمع ارقام سالها

339. سالهاي عمر مفيد / بهاي تمام شده دارايي = استهلاك سالانه
روش خط مستقيم
در اين روش فرض بر اين است كه دارايي در طي عمر مفيد خود به صورت يكنواخت مورد استفاده است. لذا براي محاسبه استهلاك درهر دوره از فرمول زير استفاده مي شود :
سالهاي عمر مفيد / بهاي تمام شده دارايي = استهلاك سالانه

340. سالهاي عمر مفيد /ارزش اسقاط دارايي
محاسبه هزينه استهلاك
استهلاك سالانه =
بهاي تمام شده دارايي -
سالهاي عمر مفيد /ارزش اسقاط دارايي

341. مثال
استهلاك در صورتيكه ارزش اسقاط دارايي مذكور در پايان عمر مفيد صفر باشد. :
چنانچه بهاي تمام شدة اثاثه اداري 000/000/1 ريال و عمر مفيد آن 5 سال باشد مطلوبست تعيين هزينه استهلاك اثاثه اداري :
000/200 = 5 ÷ 000/000/1 = سالهاي عمر مفيد ÷ بهاي تمام شده دارايي = هزينة استهلاك

342. مثال
استهلاك در صورتيكه ارزش اسقاط دارايي مذكور در پايان عمر مفيد 000/100 ريال باشد :
سالهاي عمر مفيد ÷ ( ارزش اسقاط - بهاي تمام شده دارايي ) = هزينة استهلاك
000/180 = 5 ÷ (000/ /000/1 )

343. نرخ استهلاك * ( ذخيره استهلاك – بهاي تمام شدة دارايي ) = هزينة استهلاك
روش ماندة نزولي
دراين روش هزينة استهلاك هر سال نسبت به سال قبل در طي عمر مفيد دارايي كاهش مي يابد و براي محاسبة آن كافي است كه ارزش دفتري دارايي ثابت ضربدر نزخ ثابتي كه براي آن دارايي تعيين شده است به دست آيد. هزينه استهلاك به شرح زير است :
نرخ استهلاك * ( ذخيره استهلاك – بهاي تمام شدة دارايي ) = هزينة استهلاك

344. 000/250/1 = 25% * ( 000/000/2 – 000/000/7 ) = هزينه استهلاك
مثال ( روش ماندة نزولي )
چنانچه بهاي تمام شدة اتومبيلي 000/000/7 ريال و نرخ استهلاك آن 25% و استهلاك انباشته آن 000/000/2 ريال و ارزش اسقاط اتومبيل 000/500/2 ريال پيش بيني شود ، هزينه استهلاك به شرح زير است :
000/250/1 = 25% * ( 000/000/2 – 000/000/7 ) = هزينه استهلاك

345. روش جمع ارقام سنوات
در اين روش قيمت تمام شدة دارايي با استفاده از ارقام سنوات عمر مفيد آن تقسيم به نسبت مي شود. مثلاً اگر عمر مفيد يك دارايي 5 سال باشد جمع ارقام سنوات عمر مفيد آن 15 سال خواهد بود ( 15 = ).

346. مثال استهلاك ماشين آلاتي با ارزش 000/30 ريال به شرح زير است :
000/10 = 000/30 * 15/5 = استهلاك سال اول
000/8 = 000/30 * 15/4 = استهلاك سال دوم
000/6 = 000/30 * 15/3 = استهلاك سال سوم
000/4 = 000/30 * 15/2 = استهلاك سال چهارم
000/2 = 000/30 * 15/1 = استهلاك سال پنجم

347. كاربرگ
پس از انجام اصلاحات و قبل از ثبت در دفاتر روزنامه و كل به منظور كشف اشتباهات احتمالي كاربرگ تهيه مي گردد. اين عمل موجب مي شود ، در صورتي كه اشتباهي در ثبتهاي اصلاحي رخ داده باشد ، قبل از ثبت در دفاتر قانوني اصلاح گردد.

348. مزاياي استفاده از كاربرگ
باعث تسريع در تهية صورتهاي مالي و ارايه به موقع آن ميشود.
باعث تقليل اشتباهاتي كه ممكن است در حين عمليات مربوط به اصلاح حسابها شود مي گردد.
امكان تهية ثبتهاي اصلاحي و بستن حسابها قبل از ثبت در دفاتر را به طور پيش نويس فراهم مي آورد.
كلية مانده هاي دفتر كل و تراز آنها را نمايش مي دهد.
كلية حسابها و ارقام صورتهاي مالي پايان دوره را فراهم مي آورد.

349. فرم كاربرگ
مؤسسه ….
كاربرگ
براي سال منتهي به …

350. مثال ( كاربرگ )

351. انواع طبقات دارايي داراييهاي جاري سرمايه گذاري هاي بلند مدت
اموال ، ماشين آلات و تجهيزات ( داراييهاي ثابت )
داراييهاي نامشهود
ساير داراييها

352. داراييهاي جاري صندوق سرمايه گذاريهاي كوتاه مدت حسابهاي دريافتني
اسناد دريافتني
موجوديها
پيش پرداختهاي هزينه

353. داراييهاي غير جاري
سرمايه گذاريهاي بلند مدت را داراييهاي غير جاري گويند زيرا سريع نقد نمي شوند.

354. داراييهاي ثابت
داراييهايي با عمري طولاني كه غير از زمين همگي داراي استهلاك مي باشند. متداولترين داراييهاي ثابت زمين ، ساختمان و تجهيزات مي باشند.

355. داراييهاي نامشهود
اين داراييها نشاندهندة حقوق قانوني و يا ارتباط اقتصادي خاصي است ، كه وجود فيزيكي نداشته ، منافعي را براي صاحب آن در آينده به دنبال دارد. مانند سرقفلي ، حق الاختراع ، حق امتياز توليد فرانشيز ( استفاده از علايم تجاري شركتها ).

356. ساير داراييها
هر گاه مؤسسه اي دارايي داشته باشد كه نتواند آن را در يكي از گروههاي فوق طبقه بندي كند از عنوان ساير داراييها استفاده مي كند.

357. انواع بدهي
بدهيهاي جاري
بدهيهاي بلند مدت

358. دلايل فرآيند بستن حسابهاي موقت
در پايان دوره مالي ، كليه حسابهاي ترازنامه اي داراي مانده پايان دوره مي باشند ، در حاليكه حساب حقوق صاحبان سرمايه مانده اول دوره را داراست و ماندة ناشي از تأثير نتايج فعاليتهاي مالي را نشان نمي دهد. و به منظور انتقال سود يا زيان به حساب حقوق صاحبان سرمايه در پايان دوره مالي بسته مي شوند.
مانده حسابهاي درآمد و هزينه به صفر برسد.

359. نحوة بستن حسابهاي موقت
كليه حسابهاي موقتي كه داراي ماندة بستانكار هستند مانند فروش ، درآمد حق العمل ، درآمد اجاره ، درآمد بهره ، برگشت از خريد و تخفيفات و تخفيفات نقدي خريد به بستانكار حساب خلاصه سود و زيان بسته مي شوند.
كليه حسابهاي موقتي كهداراي مانده بدهكار هستند مانند خريد ، هزينه هاي مستقيم خريد ، برگشت از فروش و تخفيفات ، تخفيفات نقدي فروش و كليه حسابهاي هزينه به بدهكار حساب خلاصه سود و زيان بسته مي شوند.

360. حساب T خلاصه سود و زيان جهت بستن حسابها

361. نحوة بستن حساب خلاصه سود و زيان
پس از بستن حسابهاي موقتي به حساب خلاصه سود و زيان مانده گيري مي شود ، ماندة بدهكار اين حساب نشاندهنده زيان ويژه و مانده بستانكار آن نشاندهنده سود ويژه مي باشد كه به حساب سرمايه بسته مي شود.

362. بستن حساب خلاصه سود و زيان در صورت داشتن ماندة بستانكار

363. بستن حساب خلاصه سود و زيان در صورت داشتن ماندة بدهكار

364. مثال ( بستن حسابهاي موقت به حساب خلاصه سود و زيان )
( در صورتيكه موجودي كالاي اول دوره 000/250/1 ريال و پايان دوره 000/900 ريال باشد ) ماندة قسمتي از حسابهاي مؤسسه تجاري نويد پس از تعديلات به شرح زير است :
فروش /000/4 ريال
خريد /000/2 ريال
تخفيفات نقدي خريد 000/40 ريال
درآمد بهره 000/300 ريال

366. بستن حساب خلاصه سود و زيان طبق مثال فوق

367. بستن حساب برداشت
برداشت عبارت است از وجوه نقد ، كالا يا اموالي كه صاحب مؤسسه از داراييهاي مؤسسه به منظور مصارف شخصي بر مي دارد. برداشت جزء هزينه محسوب نمي شود بلكه بايد به حساب سرمايه بسته شود.

368. نحوة بستن حساب برداشت

369. مثال ( بستن حساب برداشت )
فرض كنيد در مؤسسه تجاري مرند ماندة حساب برداشت در تاريخ 29/12 مبلغ 000/400 ريال باشد. آرتيكل مربوط به بستن اين حساب به شرح زير است :

370. حساب تراز اختتامي
حسابي است واسطه كه براي بستن حسابهاي دايمي در پايان دوره مالي به وجود مي آيد و بلافاصله بسته مي شود.

371. تراز آزمايشي اختتامي
پس از بستن حسابهاي موقتي ، حسابداران به منظور دست يابي به وسيله اي جهت كنترل صحت ثبت عمليات مربوط به بستن حسابها در دفتر روزنامه عمومي و نقل اقلام ثبت شده به حسابهاي دفتر كل ، اقدام به تهيه يك تراز آزمايشي از ماندة حسابهاي باقيمانده كه در واقع ماندة حسابهاي دايمي مي باشند مي نمايند. اين تراز آزمايشي را تراز آزمايشي اختتامي مي گويند.

372. فرآيند بستن حسابهاي دايمي
ماندة حسابهاي دايمي از يك سال به سال بعد انتقال مي يابند. در پايان هر سال كليه حسابهاي دايمي بسته شده در سال جديد مجدداً افتتاح مي گردند.

373. روش‌هاي فرآيند بستن حسابهاي دايمي در پايان دوره
كليه حسابهايي را كه داراي ماندة بدهكار هستند با حسابهايي كه ماندة بستانكار دارند بست.
از دو حساب واسطه به نامهاي حساب تراز اختتامي و حساب تراز افتتاحي كمك گرفت. تراز اختتامي براي بستن حسابهاي دايمي در پايان دوره و تراز افتتاحي براي افتتاح حسابهاي دايمي در ابتداي دوره مالي جديد مي باشد.

374. نمونه اي از بستن حسابهاي دايمي در پايان دوره مالي جاري :
روش الف
نمونه اي از بستن حسابهاي دايمي در پايان دوره مالي جاري :

375. نمونه اي از بستن حسابهاي دايمي در پايان دوره مالي جاري :
روش ب
نمونه اي از بستن حسابهاي دايمي در پايان دوره مالي جاري :

376. حساب تراز افتتاحي
حسابي است واسطه كه براي افتتاح حسابهاي دايمي در آغاز دوره مالي جديد به وجود مي آيد و بلافاصله بسته مي شود.

377. نمونه اي از روش افتتاح حسابهاي دايمي در ابتداي دوره مالي جديد

378. نمونه اي از روش افتتاح حسابهاي دايمي در ابتداي دوره مالي جديد

379. « نمونه سئوالات تستي »

380. كدام يك از موارد زير جزء فعاليت هاي مالي مي باشد؟
الف ) تغيير در دارايي
ب ) تغيير در بدهي
ج ) تغيير در سرمايه
د ) هر سه مورد

381. كدام يك از موارد زير جزء تقسيم بندي واحدهاي انتفاعي در ايران مي باشد ؟
الف ) مؤسسات انفرادي ، شركتهاي سرمايه ، مؤسسات غير تجاري
ب ) مؤسسات حسابرسي ، كسبه
ج ) شركت تضامني ، شركت نسبي ، شركت مختلط
د ) شركت هاي سهامي ، شركت هاي دولتي و غير سهامي

382. كدام يك از موارد زير جزء مفروضات حسابداري مي باشد ؟
الف ) قيمت تمام شده
ب ) قابليت مقايسه
ج ) تداوم فعاليتهاي مالي ، فرض دوره مالي
د ) تمام موارد

383. كدام يك از مباني زير خط جدايي بين يك واحد اقتصادي و مالكين آن مي باشد ؟
الف ) فرض وجود واحد اندازه گيري
ب ) فرض داشتن شخصيت حقوقي جداگانه
ج ) فرض تداوم فعاليتهاي مالي
د ) فرض دوره مالي

384. كدام گزينه زير نشان دهنده اصول مهم حسابداري مي باشد ؟
الف ) اصل وضع هزينه هاي يك دوره از درآمدهاي يك دوره
ب ) اصل قابليت مقايسه
ج ) اصل افشاء ، اصل قابل اعتماد بودن
د ) تمام موارد فوق

385. كدام گزينه زير نشان دهنده قابل اعتماد بودن اطلاعات مندرج در صورتهاي مالي مي باشد ؟
الف ) صحيح ، قابل تأييد و تصويب
ب ) كامل و جامع
ج ) گزينه الف و ب
د ) هيچكدام

386. كدام گزينه نشان دهنده تقسيم بندي رشته هاي حسابداري مي باشد ؟
الف ) حسابداري مالي عمومي ، دولتي
ب ) حسابداري دولتي و خصوصي
ج ) حسابداري واحد انتفاعي و غير انتفاعي
د ) حسابداري مالي ، دولتي ، صنعتي ، مالياتي ، بودجه اي ، حسابرسي ، حسابداري سيستم ، اجتماعي ، غير انتفاعي

387. اموال و حقوق مالي متعلق به هر مؤسسه كه قابل تقويم بهپول و دارايي منافع آتي باشد چه گويند ؟
الف ) دارايي
ب ) سرمايه
ج ) بدهي
د ) برداشت

388. كدام رويداد زير باعث افزايش در يك دارايي و كاهش در دارايي ديگر مي شود ؟
الف ) خريد نسيه كالا
ب ) دريافت وجه نقد از مشتريان بدهكار
ج ) پرداخت هزينه آگهي
د ) برداشت كالا از انبار

389. كدام رويداد زير باعث افزايش در يك دارايي و افزايش در سرمايه مي شود ؟
الف ) خريد اثاثه اداري به طور نسيه
ب ) دريافت وجه نقد از مشتريان به طور نقدي
ج ) پرداخت هزينه اجاره
د ) هيچكدام

390. كدام يك از صورتحساب هاي زير وضع مؤسسه را در يك دوره مالي نشان مي دهد ؟
الف ) ترازنامه
ب ) صورت گردش وجوه نقد
ج ) صورت سرمايه ، سود و زيان ، سود انباشته
د ) سود و زيان

391. آقاي علي با سرمايه گذاري به مبلغ 000/000/3 ريال در 1/1 يك كتاب فروشي تأسيس كرده باشد در صورتي سرمايه گذاري مجدد 000/800/1 ريال ، سود ويژه دوره مالي 000/450 ريال ، برداشت وي 000/360 ريال باشد سرمايه پايان دوره كدام گزينه است ؟
الف ) 000/90 ريال
ب ) 000/890/4 ريال
ج ) 000/800/4 ريال
د ) 000/400 ريال

392. درآمد و هزينه هاي مهر ماه تعميرگاه جوادي به شرح زير است سود ويژه كدام مي باشد؟
حق الزحمه تعميرات تلويزيون 000/820 ريال
حق الزحمه تعميرات راديو 000/360 ريال
هزينه دستمزد 000/500 ريال
هزينه اجاره 000/160 ريال
هزينه تلفن 000/16 ريال
هزينه آب و برق 000/24 ريال
الف ) 000/180/1 ريال
ب ) 000/480 ريال
ج ) 000/700 ريال
د ) 000/680 ريال

393. در سئوال قبل درآمد تعميرگاه كدام گزينه است ؟
الف ) 000/680 ريال
ب ) 000/480 ريال
ج ) 000/180/1 ريال
د ) 000/700 ريال

394. اگر در يك مؤسسه خدماتي درآمد دوره مالي بيشتر از هزينه هاي دوره مالي باشد نتيجه كدام گزينه مي باشد ؟
الف ) زيان
ب ) سود ويژه
ج ) سود ناويژه
د ) سود و زيان

395. اگر در يك مؤسسه خدماتي درآمد دوره مالي كمتر از هزينه هاي دوره مالي باشد نتيجه كدام گزينه مي باشد ؟
الف ) زيان
ب ) سود ويژه
ج ) سود ناويژه
د ) سود و زيان

396. در اصطلاح حسابداري ثبت رقمي در سمت راست يك حساب ثبت رقمي در سمت چپ يك حساب معمولاً چه مي گويند ؟
الف ) بدهكار ـ بستانكار
ب ) بستانكار ـ بدهكار
ج ) گزينه الف و ب
د ) هيچكدام

397. آقاي محمدي تجارتخانه خود را اول مهر افتتاح مي نمايد اختصاص مبلغ 000/600/3 ريال جهت سرمايه مؤسسه تجزيه و تحليل اين ثبت كدام گزينه مي باشد ؟
الف ) موجودي وجه نقد دارايي افزايش مي يابد
ب ) سرمايه افزايش مي يابد
ج ) بدهي افزايش مي يابد
د ) گزينه الف و ب

398. پرداخت حقوق كارگران به مبلغ 000/000/1 ريال كدام حساب بدهكار مي شود ؟
الف ) هزينه حقوق پرداختني
ب ) صندوق
ج ) حسابهاي پرداختني
د ) هزينه حقوق

399. كدام يك از حسابهاي زير جزء حساب سرمايه مي باشد ؟
الف ) موجودي كالا
ب ) برداشت
ج ) اسناد دريافتني
د ) حسابهاي پرداختني

400. كدام يك از حسابهاي زير اسمي مي باشد ؟
الف ) الف حسابهاي دريافتني
ب ) صندوق
ج ) درآمد و هزينه
د ) حسابهاي پرداختني

401. حسابهايي كه مانده آنها از يك دوره مالي به دوره مالي بعد انتقال مي يابد چه حسابي هستند ؟
الف ) حسابهاي موقتي
ب ) حسابهاي اسمي
ج ) حسابهاي موقتي و اسمي
د ) حسابهاي دايمي و حقيقي

402. ارسال صورتحسابي به مبلغ 000/400 ريال براي مشتريان كه خود وجه دريافت نشد كدام ثبت زير صحيح است ؟
الف ) بانك 000/ پيش دريافت000/400
ب ) حسابهاي دريافتني000/ درآمد000/400
ج ) بانك 000/ حسابهاي دريافتني000/400
د ) بانك000/ درآمد000/400

403. دريافت مبلغي بابت خدماتي كه در ظرف سه ماه به مشتريان ارايه خواهد شد
دريافت مبلغي بابت خدماتي كه در ظرف سه ماه به مشتريان ارايه خواهد شد. چه حسابي بدهكار مي شود ؟
الف ) صندوق
ب ) پيش دريافت
ج ) حسابهاي دريافتني
د ) درآمد

404. شركت نهاوند در تاريخ 4 / 2 كالايي را به طور نسيه 60 روزه با شرط 20 روزه 2% تخفيف به مبلغ 000/200 ريال خريداري مي كند و در تاريخ 20/4 مبلغ آن را پرداخت مي كند در تاريخ 4 / 2 شركت چه ثبتي بابت اين رويداد مي زند ؟
الف ) خريد 000/200 ريال بستانكار
ب ) تخفيفات نقدي خريد 000/4 ريال بدهكار
ج ) حسابهاي پرداختني 000/196 ريال بدهكار
د ) حسابهاي پرداختني 000/196 ريال بستانكار

405. با توجه به سئوال 1 (؟كدام سوال)كدام گزينه زير در مورد ثبت در تاريخ 20/4 صحيح مي باشد ؟
الف ) حسابهاي پرداختني 000/196 ريال بدهكار
ب ) صندوق 000/196 ريال بستانكار
ج ) حسابهاي پرداختني 000/200 ريال بدهكار
د ) حسابهاي پرداختني 000/196 ريال بستانكار

406. چنانچه شركت مازندران مبلغ 000/500 ريال فروش داشته باشد و 000/55 ريال برگشت از فروش و تخفيفات و 000/30 ريال تخفيفات نقدي فروش داشته باشد. فروش خالص شركت چقدر خواهد بود ؟
الف ) 000/530 ريال
ب ) 000/415 ريال
ج) 000/555 ريال
د ) 000/585 ريال

407. خريد اثاثه اداري به طور 50% نقد و 50% نسيه به مبلغ 000/300 ريال توسط شركت شازند به چه صورت در دفاتر ثبت خواهد شد؟
الف ) اثاثه اداري 000/150 ريال بدهكار
ب ) صندوق 000/150 ريال بستانكار
ج ) اثاثه اداري 000/150 ريال بدهكار
د ) حسابهاي پرداختني 000/300 ريال بستانكار

408. اگر شركت مهتاب معادل 000/400 ريال فروش به طور نسيه با شرط ن / 60 ، 2 / 10 در تاريخ 1/3 داشته باشد و در تاريخ 20/3 مبلغ آن را دريافت نمايد. كدام گزينه در مورد ثبت در تاريخ 1/3 صحيح است ؟
الف ) فروش 000/400 ريال بدهكار
ب ) فروش 000/392 ريال بستانكار
ج) فروش 000/400 ريال بستانكار
د ) صندوق 000/400 ريال بدهكار

409. شركتي مبلغ 000/150 ريال كالا خريداري كرده است ولي به دليل معيوب بودن كالا مبلغ 000/20 ريال از كالاي مزبور را برگشت داده است. ثبت مربوط به برگشت كالا كدام است ؟
الف ) خريد 000/20 -- برگشت از خريد000/20
ب ) صندوق يا دريافتني000/20-- برگشت از خريد000/20
ج ) برگشت از خريد 000/20-- صندوق000/20
د ) برگشت از خريد 000/20-- خريد000/20

410. آرتيكل اصلاحي مربوط به موجودي كالاي اول دوره خريد هر گاه موجودي اول دوره 000/200 ريال و موجودي پايان دوره 000/150 ريال باشد. كدام مورد زير صحيح است ؟
الف ) موجودي كالا 000/ خلاصه حساب سود و زيان000/200
ب ) خلاصه حساب سود و زيان000/ موجودي كالا 000/150
ج ) خلاصه حساب سود و زيان000/ موجودي كالا000/200
د ) موجودي كالا000/ خلاصه حساب سود و زيان 000/150

411. در كدام يك از روش هاي تعيين قيمت تمام شده موجودي كالا در پايان دوره بر اساس قيمت آخرين خريدها خواهد بود ؟
الف ) روش ميانگين
ب ) روش اولين صادره از اولين وارده ( FIFO )
ج ) روش اولين صادره از آخرين وارده ( LIFO )
د ) روش اقل قيمت تمام شده

412. شركت خزر در طي سال مبلغي معادل 000/16 ريال خريد خالص داشته است
شركت خزر در طي سال مبلغي معادل 000/16 ريال خريد خالص داشته است. با توجه به اينكه موجودي كالاي پايان دوره 000/2 ريال و قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش 000/23ريال باشد. موجودي كالاي اول دوره چقدر مي باشد ؟
الف ) 000/9 ريال
ب ) 000/21 ريال
ج ) 000/7 ريال
د ) 000/14 ريال

413. اطلاعات زير از شركت احسان در دست است :
نسبت سود ناويژه به فروش 37%
سود ناويژه 000/100/1 ريال
هزينه هاي مستقيم خريد 000/40 ريال
فروش خالص چقدر مي باشد ؟
الف ) 000/407 ريال
ب ) 973/972/2 ريال
ج ) 865/864/2 ريال
د ) 973/932/2 ريال

414. اطلاعات زير در دست است : سود ناويژه چقدر است ؟ الف ) 000/280/1 ريال
نسبت سود ناويژه به فروش 40%
فروش طي دوره 000/200/3 ريال
برگشت از فروش 000/200 ريال
سود ناويژه چقدر است ؟
الف ) 000/280/1 ريال
ب ) 000/200/1 ريال
ج ) 000/500/7 ريال
د ) 000/000/8 ريال

415. در شركت آژند موجودي كالاي ابتداي دوره 000/30 ريال و موجودي ارزيابي شده در پايان دوره 000/33 ريال مي باشد. ثبت اصلاحي مربوط به بستن موجودي كالاي اول دوره كدام است ؟
الف ) موجودي كالا 000/ خلاصه حساب سود و زيان000/33
ب ) خلاصه حساب سود و زيان000/33 -- موجودي كالا 000/33
ج ) خلاصه حساب سود و زيان000/30 -- موجودي كالا000/30
د ) موجودي كالا000/30 -- خلاصه حساب سود و زيان000/30

416. طبق سئوال 12 (؟سوال 12 چيست) ثبت ارزيابي موجودي كالاي پايان دوره و انتقال مانده موجودي به دوره بعد كدام است ؟
الف ) موجودي كالا000/33 خلاصه حساب سود و زيان000/33
ب ) خلاصه حساب سود و زيان000/30موجودي كالا000/30
ج ) خلاصه حساب سود و زيان 000/33 موجودي كالا000/33
د ) موجودي كالا000/30 خلاصه حساب سود و زيان000/30

417. تجارتخانه فارس ، ساختماني به قيمت 000/000/4 ريال در ابتداي سال خريداري نمود. عمر مفيد ساختمان20 سال مي باشد و اگر ارزش اسقاط ساختمان مذكور 000/500 ريال باشد در پايان سال آرتيكل اصلاحي مربوطه كدام گزينه است ؟
الف) هزينه استهلاك ساختمان 000/100
ساختمان /100
ب) هزينه استهلاك ساختمان 000/175
استهلاك انباشته ساختمان /175
ج) هزينه استهلاك ساختمان 000/200
استهلاك انباشته ساختمان 000/200
د) هزينه استهلاك ساختمان 000/175
ساختمان /175

418. اگر تجارتخانه شمال 000/200 حق بيمه دو ساله در تاريخ 1/7 پرداخت نموده باشد در پايان سال چه ثبت اصلاحي لازم است ؟
الف) هزينه بيمه 000/100
پيش پرداخت بيمه 000/100
ب) هزينه بيمه 000/50
صندوق /500
ج) هزينه بيمه 000/50
پيش پرداخت بيمه 000/50
د) هيچكدام

419. شركت آژند صنعت 000/150 ريال ملزومات خريداري كرده باشد و در پايان سال پس از موجودي گيري مشخص شود كه 000/45 ريال از موجودي ملزومات باقي مانده است كدام گزينه در رابطه با ثبت اصلاحي ملزومات در پايان دوره صحيح مي باشد؟
الف) ملزومات 000/45 ريال بدهكار
ب) ملزومات 000/45 ريال بستانكار
ج) هزينه ملزومات 000/105 ريال بدهكار
د) هزينه ملزومات 000/45 ريال بدهكار

420. شركت البرز بابت ارائه خدمات قراردادي يك ساله با شركت آذر در تاريخ 1/7 منعقد نموده و 000/300 ريال وجه نقد دريافت نمود ثبت اصلاحي مربوط به پايان سال كدام گزينه است ؟
الف) پيش دريافت درآمد 000/300
صندوق /300
ب) پيش دريافت درآمد 000/150
درآمد /150
ج) پيش دريافت درآمد 000/150
صندوق /150
د) پيش دريافت درآمد 000/300
درآمد /300

421. شركت خدمات فارس در تاريخ اول بهمن ماه XX13 وام يك ساله اي معادل 000/000/3 ريال دريافت مي دارد. بهره اين وام 12% است كه بهره آن هر شش ماه يكبار پرداخت مي شود كدام گزينه در مورد آرتيكل اصلاحي مربوط به پايان دوره صحيح است ؟
الف) هزينه بهره 000/60
بهره پرداختني /60
ب) هزينه بهره 000/120
بهره پرداختني /120
ج) هزينه بهره 000/60
وام /60
د) هزينه بهره 000/120
وام /120

422. هزينه هايي كه براي اداره يك موسسه و تحصيل سود در طي يك دوره مالي انجام مي پذيرد چه نام دارند ؟
الف) هزينه هاي عمليات
ب) هزينه هاي فروش
ج) هزينه هاي عمومي
د) هزينه هاي اداري

423. حساب خلاصه سود و زيان در پايان دوره بعد از اصلاحات مربوط به چه حسابي بسته مي شود ؟
الف) دارايي
ب) بدهي
ج) سرمايه
د) هيچكدام

424. حساب برداشت در پايان سال به چه حسابي بسته مي‌شود؟
الف) خلاصه سود و زيان
ب) سرمايه
ج) برداشت
د) هيچكدام

425. كداميك از حساب هاي زير با تراز اختتامي بسته مي شوند؟
الف) حساب هاي دائمي
ب) حساب هاي موقت
ج) حساب هاي مختلط
د) هيچكدام

426. درپايان دوره هنگام بستن حساب هاي موقت حساب فروش به چه صورت و به چه صورت و به چه حسابي بسته مي شود ؟
الف) فروش بدهكار وبه حساب سرمايه بسته مي شود
ب) فروش بستانكار و به حساب خلاصه سود و زيان بسته ميشود
ج) فروش بدهكار وبه حساب خلاصه سود و زيان بسته ميشود
د) فروش بستانكار و به حساب سرمايه بسته مي شود

427. براي بستن حساب هاي موقت از چه حسابي استفاده مي گردد ؟
الف) تراز اختتامي
ب) تراز افتتاحي
ج) خلاصه سود و زيان
د) هيچكدام

428. براي بستن حساب خلاصه سود وزيان با مانده بستانكار … و … مي شود ؟
الف ) سرمايه بستانكار و حساب خلاصه سود و زيان بدهكار
ب) سرمايه بدهكار و حساب خلاصه سود و زيان بستانكار
ج) درآمد بستانكار و خلاصه سود و زيان بدهكار
د) هيچكدام

429. براي افتتاح حساب هاي بدهي در ابتداي دوره مالي جديد، ثبتي به صورت … انجام مي پذيرد ؟
الف) تراز افتتاحي بدهكار، تراز افتتاحي بستانكار
ب) تراز افتتاحي بدهكار، بدهي ها بستانكار
ج) تراز اختتامي بدهكار، بدهي ها بستانكار
د) تراز افتتاحي بدهكار، تراز اختتامي بستانكار

430. ثبت آرتيكل اصلاحي مربوط به استهلاك در پايان دوره مالي كدام يك از گزينه هاي زير بدهكار مي شود ؟
الف) استهلاك انباشته
ب) هزينه استهلاك
ج) پيش پرداخت استهلاك
د) هزينه

431. در سئوال 17 (؟كدام سوال) كدام حساب بستانكار مي گردد؟
الف) هزينه استهلاك
ب) استهلاك دارائي نامشخص
ج) استهلاك انباشته
د) استهلاك انباشته دارائي غيرجاري

432. اگر موسسه مازند گستر ساختمان محل كار خود را به قيمت 000/800/6 ريال خريداري كند عمر مفيد 20 سال قابل استفاده باشد تاريخ خريد 1/1/79 ثبت اصلاحي در پايان دوره مالي 79 كدام گزينه است ؟
الف) دارائي /800/6
استهلاك انباشته 000/800/6
ب) پيش پرداخت /800/6
دارائي بستانكار 000/800/6
ج) هزينه استهلاك ساختمان 000/240
استهلاك انباشته /240
د) هزينه استهلاك ساختمان 000/340
استهلاك انباشته ساختمان 000/340

433. موسسه مازند گستر در تاريخ اول خرداد ماه ساختمان محل كار خود را با پرداخت 000/480 ريال براي مدت دو سال در مقابل آتش سوزي بيمه نمايد كدام گزينه ثبت در مورخ 1/3/79 مي باشد؟
الف) بيمه ساختمان 000/480
بانك /480
ب) پيش پرداخت بيمه ساختمان 000/480
بانك /480
ج) هزينه بيمه بدهكار 000/200
پيش پرداخت بيمه /300
د) پيش پرداخت بيمه 000/200
هزينه بيمه /200

434. در سئوال قبل در پايان سال 79 ثبت اصلاحي كدام حساب بدهكار مي شود ؟
الف) پيش پرداخت بيمه 000/200
ب) بانك 000/200
ج) هزينه بيمه ساختمان 000/200
د) هر سه مورد

435. اگر موجودي ابتداي دوره 000/800 موجودي پايان دوره 000/900 ريال كدام موجودي درپايان دوره در ترازنامه مي آيد ؟
الف) 000/800 ريال
ب) 000/100 ريال
ج) 000/900 ريال
د) 000/700/1 ريال

436. اگر مانده خلاصه سود و زيان مبلغ 000/208/1 ريال بستانكار مي باشد
اگر مانده خلاصه سود و زيان مبلغ 000/208/1 ريال بستانكار مي باشد. در پايان دوره كدام گزنيه براي بستن بدهكار يا بستانكار مي گردد ؟
الف) برداشت بدهكار 000/208/1
ب) سرمايه بدهكار 000/208/1
ج) سرمايه بستانكار 000/208/1
د) سود خالص بدهكار 000/208/1

437. براي بستن حساب سرمايه چه ثبتي انجام مي پذيرد ؟
الف) حساب سرمايه بدهكار، حساب هاي دارائي بستانكار
ب) حساب سرمايه بدهكار، حساب تراز افتتاحي بستانكار
ج) حساب سرمايه بدهكار، حساب تراز اختتامي بستانكار
د) هيچكدام

438. هزينه بيمه كالا جزء… مي باشد ؟
الف) هزينه هاي فروش
ب) هزينه هاي عمومي
ج) هزينه هاي ثبت نشده
ج) هيچكدام

439. پايان