1. De finish; euthanasie - een mooie dood? LOVAH congres 10 juni 2016

2. Inhoud Een mooie dood? Een mooie dood? Euthanasie – definitie Euthanasie – definitie Verschil met palliatieve sedatie Verschil met palliatieve sedatie Hoe ruim is het het begrip Hoe ruim is het het begrip Wat zegt de WTL Wat zegt de WTL Wat vindt de KNMG Wat vindt de KNMG Wat zijn de zorgvuldigheidscriteria Wat zijn de zorgvuldigheidscriteria Statistiek Toetsingscommissies t/m 2014 Statistiek Toetsingscommissies t/m 2014 Bijzondere aandachtspunten Bijzondere aandachtspunten De Regionale Toetsing Commissie De Regionale Toetsing Commissie SCEN is beautiful SCEN is beautiful LOVAH congres 10 juni 2016

4. Een mooie dood I Een mooie dood is uiterst zeldzaam Een mooie dood is uiterst zeldzaam Ik zag/was verantwoordelijk de dood ongeveer 1600 maal (geen euthanasie) Ik zag/was verantwoordelijk de dood ongeveer 1600 maal (geen euthanasie) De dood is niet mooi De dood is niet mooi Euthanasie is een onnatuurlijke dood Euthanasie is een onnatuurlijke dood Euthanasie is dood maken, nota bene met voorbedachten rade Euthanasie is dood maken, nota bene met voorbedachten rade Verschil met Holleeder Verschil met Holleeder LOVAH congres 10 juni 2016

5. Een mooie dood II Ik voerde euthanasie in het verpleeghuis 3x uit in 30 jaar Ik voerde euthanasie in het verpleeghuis 3x uit in 30 jaar Bij de SLK 5-6 x per jaar; sommigen > 10x Bij de SLK 5-6 x per jaar; sommigen > 10x Doe het nooit zoals coll. Tromp uit Tuitjenhorn: prima dokter, halfzachte uitvoering, eigenlijk gewoon fout, extreme reactie van AMC, nog meer van IGZ en vooral van politie -> dokter dood Doe het nooit zoals coll. Tromp uit Tuitjenhorn: prima dokter, halfzachte uitvoering, eigenlijk gewoon fout, extreme reactie van AMC, nog meer van IGZ en vooral van politie -> dokter dood Ook euthanasie is een vak! (apart) Ook euthanasie is een vak! (apart) LOVAH congres 10 juni 2016

6. Definitie Euthanasie is het opzettelijk levens- beëindigend handelen door een ander dan betrokkene, op diens verzoek Euthanasie is het opzettelijk levens- beëindigend handelen door een ander dan betrokkene, op diens verzoek Tegenwoordig: levensbeëindiging op verzoek Tegenwoordig: levensbeëindiging op verzoek Hulp bij zelfdoding is het opzettelijk een ander bij zelfdoding behulpzaam zijn of hem de middelen daartoe verschaffen… Hulp bij zelfdoding is het opzettelijk een ander bij zelfdoding behulpzaam zijn of hem de middelen daartoe verschaffen… LOVAH congres 10 juni 2016

7. Verschil met palliatieve sedatie Euthanasie is het leven beëindigen Euthanasie is het leven beëindigen Sedatie is het lijden verlichten door bewustzijnsverlaging; niet eens levens- bekortend Sedatie is het lijden verlichten door bewustzijnsverlaging; niet eens levens- bekortend Sedatie is gewoon medisch handelen op medische indicatie – WGBO Sedatie is gewoon medisch handelen op medische indicatie – WGBO Euthanasie is buitengewoon medisch handelen op verzoek – WTL Euthanasie is buitengewoon medisch handelen op verzoek – WTL LOVAH congres 10 juni 2016

8. Ruimte van het begrip - WTL De Wet Toetsing Levensbeëindigend handelen geeft veel ruimte mits aan de zorgvuldigheidscriteria is voldaan - zie later LOVAH congres 10 juni 2016

9. Ruimte van het begrip - KNMG De KNMG is wat conservatiever – net als haar achterban: doe voorzichtig met bijzondere doelgroepen of problemen: uitvoering bij verlaagd bewustzijn, dementie, psychiatrie, klaar met leven (casus Brongersma) De KNMG is wat conservatiever – net als haar achterban: doe voorzichtig met bijzondere doelgroepen of problemen: uitvoering bij verlaagd bewustzijn, dementie, psychiatrie, klaar met leven (casus Brongersma) Overigens geeft zij uitstekende richtlijnen uit van SCEN tot richtlijnen m.b.t. uitvoering, wilsverklaring, etc. Overigens geeft zij uitstekende richtlijnen uit van SCEN tot richtlijnen m.b.t. uitvoering, wilsverklaring, etc. LOVAH congres 10 juni 2016

10. De zorgvuldigheidscriteria Vrijwillig en weloverwogen verzoek Vrijwillig en weloverwogen verzoek Uitzichtloos en ondraaglijk lijden Uitzichtloos en ondraaglijk lijden Goede voorlichting, ook over prognose Goede voorlichting, ook over prognose Geen redelijke andere oplossing Geen redelijke andere oplossing Goede consultatie Goede consultatie Medisch zorgvuldige uitvoering Medisch zorgvuldige uitvoering LOVAH congres 10 juni 2016

11. Een vrijwillig en weloverwogen verzoek Vrijwillig met aspect intern (wilsbekwaam) en extern (geen druk) Vrijwillig met aspect intern (wilsbekwaam) en extern (geen druk) Het verzoek is expliciet en uitdrukkelijk, bij voorkeur ook schriftelijk, door de patiënt zelf geuit Het verzoek is expliciet en uitdrukkelijk, bij voorkeur ook schriftelijk, door de patiënt zelf geuit Art2, lid 2 – de rol van de schriftelijke wilsverklaring (bij coma en dementie) Art2, lid 2 – de rol van de schriftelijke wilsverklaring (bij coma en dementie) LOVAH congres 10 juni 2016

12. Uitzichtloos en ondraaglijk lijden I Deze zorgvuldigheidseis staat centraal in de euthanasiediscussie Deze zorgvuldigheidseis staat centraal in de euthanasiediscussie Onderscheid: Onderscheid: het objectieve: duurzaam en uitzichtsloos het objectieve: duurzaam en uitzichtsloos het subjectieve: ondraaglijk het subjectieve: ondraaglijk Kennis en kunde van palliatieve zorg Kennis en kunde van palliatieve zorg LOVAH congres 10 juni 2016

13. Uitzichtsloos en ondraaglijk lijden II Onderscheid: (naar SFMPC-model) Onderscheid: (naar SFMPC-model) het somatisch aspect het somatisch aspect het functioneel aspect het functioneel aspect het maatschappelijk aspect het maatschappelijk aspect het psychisch aspect het psychisch aspect het communicatieve aspect het communicatieve aspect LOVAH congres 10 juni 2016

14. Voorlichting en alternatief Goede voorlichting en het ontbreken van een redelijke andere oplossing zijn “zachte” criteria, waaraan in de praktijk meestal is voldaan. Goede voorlichting en het ontbreken van een redelijke andere oplossing zijn “zachte” criteria, waaraan in de praktijk meestal is voldaan. Deze eis is wel van belang in de psychiatrie: is de patiënt uitbehandeld, ben je in dat vak überhaupt ooit uitbehandeld? Deze eis is wel van belang in de psychiatrie: is de patiënt uitbehandeld, ben je in dat vak überhaupt ooit uitbehandeld? LOVAH congres 10 juni 2016

15. Voorafgaande consultatie van een onafhankelijk arts Onafhankelijkheid ten opzichte van patiënt, naasten en behandelend arts; dus geen duet! Onafhankelijkheid ten opzichte van patiënt, naasten en behandelend arts; dus geen duet! Inhoudelijke deskundigheid consulent Inhoudelijke deskundigheid consulent Aandacht voor gesplitste consultatie, geldigheidsduur advies en vervolg. Aandacht voor gesplitste consultatie, geldigheidsduur advies en vervolg. LOVAH congres 10 juni 2016

16. Medisch-technisch zorgvuldig handelen en aanwezigheid / bereikbaarheid van de arts Leidraad euthanatica Leidraad euthanatica Overleg apotheker gewenst Overleg apotheker gewenst Bijzondere aandacht voor hulp bij zelfdoding Bijzondere aandacht voor hulp bij zelfdoding (aanwezigheid / bereikbaarheid) LOVAH congres 10 juni 2016

17. Statistiek Toetsingscie’s 2000 – 2015 aantallen 2001 / 20542008 / 2331 2002 / 18822009 / 2636 2003 / 18152010 / 3136 2004 / 18862011 / 3695 2005 / 19332012 / 4188 2006 / 19232013 / 4829 2007 / 21202014 / 5306 2015 / 5516 LOVAH congres 10 juni 2016

18. Statistiek Toetsingscie’s 2000 – 2015 ziektegroepen Jaar:20002004200820122013 20142015 Kanker1893 (89%) 1647189332513588 38884000 (73%) Ziekten van CZS51 (2,5%) 63117257294 317311 (6%) Hart - en vaatziekte28 (1,3%) 2462156223 247233 (4%) Dementie4297 81109 (2%) Psychiatrie 1442 41 56 (1%) LOVAH congres 10 juni 2016

19. Statistiek Toetsingscie’s 2000 – 2015 wie voert uit Zoals altijd doet de huisarts het meest:85% Zoals altijd doet de huisarts het meest:85% Medisch specialist: 3% Medisch specialist: 3% Specialist ouderengeneeskunde: 3% Specialist ouderengeneeskunde: 3% Levenseindekliniek: 7% Levenseindekliniek: 7% LOVAH congres 10 juni 2016

20. Toetsingscie’s 10 jaar opvallende gegevens I Het aantal meldingen stijgt progressief, zeker de laatste 4 jaar; in 2015 ca. 4% Het aantal meldingen stijgt progressief, zeker de laatste 4 jaar; in 2015 ca. 4% De diagnose kanker daalt relatief (van 89% naar 73%) De diagnose kanker daalt relatief (van 89% naar 73%) De kleine getallen betreffende euthanasie bij dementie en psychiatrie groeien: De kleine getallen betreffende euthanasie bij dementie en psychiatrie groeien: LOVAH congres 10 juni 2016

21. Toetsingscie’s 10 jaar opvallende gegevens II Euthanasie en dementie: Euthanasie en dementie: Dit blijft uitzonderlijk! Dit blijft uitzonderlijk! In 2006 ging het om 6 casus In 2006 ging het om 6 casus In 2011 ging het om 49 casus In 2011 ging het om 49 casus In 2012 ging het om 42 casus In 2012 ging het om 42 casus In 2013 ging het om 97 casus In 2013 ging het om 97 casus In 2014 ging het om 81 casus In 2014 ging het om 81 casus In 2015 ging het om 109 casus In 2015 ging het om 109 casus Kern: én dementie, én wilsbekwaam, én ziekte- inzicht, waardoor ondraaglijk lijden. Kern: én dementie, én wilsbekwaam, én ziekte- inzicht, waardoor ondraaglijk lijden. (dus in een vroege ziektefase) LOVAH congres 10 juni 2016

22. Toetsingscie’s 10 jaar opvallende gegevens III Euthanasie en psychiatrie: Euthanasie en psychiatrie: Dit blijft zeer uitzonderlijk! Dit blijft zeer uitzonderlijk! In 2012 ging het om 14 casus In 2012 ging het om 14 casus In 2013 ging het om 42 casus In 2013 ging het om 42 casus In 2014 ging het om 41 casus In 2014 ging het om 41 casus In 20135ging het om 56 casus In 20135ging het om 56 casus Kern: én uitbehandeld én wilsbekwaam én ziekte-inzicht, waardoor ondraaglijk lijden. (meestal in late ziektefase) Kern: én uitbehandeld én wilsbekwaam én ziekte-inzicht, waardoor ondraaglijk lijden. (meestal in late ziektefase) LOVAH congres 10 juni 2016

23. Praktische informatie en punten van aandacht / uitvoering Inductie coma met Thiopental = Penthotal) 2000 mg i.v. Inductie coma met Thiopental = Penthotal) 2000 mg i.v. Spierrelaxatie met curare Spierrelaxatie met curare In geval van Hulp bij Zelfdoding: Mixtura nontherapeutica pentobarbitali 15 g/100ml (drank) dus verhoogde dosis! In geval van Hulp bij Zelfdoding: Mixtura nontherapeutica pentobarbitali 15 g/100ml (drank) dus verhoogde dosis! LOVAH congres 10 juni 2016

24. Bijzondere aandachtspunten I Euthanasie en coma: Euthanasie en coma: Er is geen ondraaglijk lijden bij coma? Er is geen ondraaglijk lijden bij coma? Bezint eer ge begint! Bezint eer ge begint! Euthanasie en terminale sedatie: Euthanasie en terminale sedatie: Discussie over grensvlak is moeizaam Discussie over grensvlak is moeizaam Houdt het roer recht, keep it simple! Houdt het roer recht, keep it simple! Geen mengvormen! Geen mengvormen! LOVAH congres 10 juni 2016

25. Waar kijkt de Toetsings- commissie naar? De Toetsingscommissie is blind De Toetsingscommissie is blind De consulent heeft het gezien De consulent heeft het gezien De consulent, bij voorkeur SCEN-arts, maakt de Toetsingscommissie ziende De consulent, bij voorkeur SCEN-arts, maakt de Toetsingscommissie ziende Maak dat de RTC er plaatsvervangend bij is Maak dat de RTC er plaatsvervangend bij is Maak de zorgvuldigheidscriteria helder en transparant Maak de zorgvuldigheidscriteria helder en transparant

26. Wat wil de Toetsingscommissie Zij wil euthanasie toetsen Zij wil euthanasie toetsen Zij wil dat het goede beloond wordt Zij wil dat het goede beloond wordt dus geen angst voor vervolging dus geen angst voor vervolging dus vertrouwen in een betrouwbare cie. dus vertrouwen in een betrouwbare cie. Zij wil dat het minder goede wordt verhelderd: telefonisch of persoonlijk Zij wil dat het minder goede wordt verhelderd: telefonisch of persoonlijk Zij wil dat het kwade wordt beoordeeld door het Openbaar Ministerie Zij wil dat het kwade wordt beoordeeld door het Openbaar Ministerie

27. Wat kan de Toetsingscommissie Zij leest, luistert en beoordeelt met een welwillende geest -> zij toetst Zij leest, luistert en beoordeelt met een welwillende geest -> zij toetst Zij kan – na de wetswijziging van april 2002 maar één ding: Zij kan – na de wetswijziging van april 2002 maar één ding: een casus is of zorgvuldig of onzorgvuldig een casus is of zorgvuldig of onzorgvuldig Bij het oordeel onzorgvuldig past alleen maar doorsturen naar het College van PG en de Inspectie Bij het oordeel onzorgvuldig past alleen maar doorsturen naar het College van PG en de Inspectie

28. SCEN is beautiful! Aan u de uitdaging! Aan u de uitdaging! Laat euthanasie goed getoetst zijn! Laat euthanasie goed getoetst zijn! SCEN is goed! SCEN is goed! Doe het goed, ook U! Doe het goed, ook U! Ik wens u veel succes toe Ik wens u veel succes toe Gewoon, Gewoon, uw collega, een oude dokter uw collega, een oude dokter