INFORMAZIUN E PREVENZIUN D INTERNET PER GENITURS MATG 2012 Umberto Camathias

CUNTEGN Historia ed avegnir Avantatgs e disavantatgs Prighels generals Survetschs e pusseivladats Damondas

HISTORIA ED AVEGNIR

WEB Read-only content and static HTML websites Maschinas d encurir: yahoo, google, portals: ebay, amazon, shops paucas/semplas bancas da datas PUBLICAR LEGER Redactur Internet Surfers

WEB User-generated content and social network Blogs, flickr, youtube, twitter, facebook, wikis, plazzas da marcau, RSS PUBLICAR LEGER / SCRIVER Redactur Surfers Internet

Semantic web Cavazzins (MetaData) WEB 3.0

WEB ???? Inteligenta logica Intelligents agents

FINAMIRAS PER IGL AVEGNIR Megliers resultats da tscherca Far uorden cun igl internet – Aschuntar cavazzins (MetaData) – Crear relaziuns denter las caussas

AVANTATGS E DISAVANTATGS

AVANTATGS Anonim Independents dil temps S informar / emprender Consumar (videos, musica, maletgs…) Cumprar en / vender Communicar global, mobilisar Cumadeivel

DISAVANTATGS Qualitad dallas informaziuns ei munglusa Cuorta veta dallas informaziuns Bia miarda Cugliuns, segirtad, virus, hackers Las informaziuns ein accessiblas sin igl entir mund Cuosts Negina influenza sin informaziuns Igl internet emblida nuot!

AVANTATGS PER AFFONS Patertgar/flair tecnic Televisiun, maschina da lavar, tichets per il tren, telefonins … S informar sez, nua encurir informaziuns Fuorma da giug

DISAVANTATGS PER AFFONS Medems prighels sco per ils carschi Cugliuns, segirtad, virus, hackers Neginas limitas / restricziun (pornografia, violenza, bumbas) Prighel da regl Identificaziun cun cumminonza maunca Sbagls cun informaziuns san restar per veta duronta Ortografia pitescha

TRENDS E STATISTICAS

TRENDS Il diember pren tier Telefonins, IPad, WII, televisiun, computers … (Access cun telefonins ha vargau ils computers)

PRIGHELS GENERALS

VIRUS ED AUTERS

PRIGHELS - APPLICAZIUNS Consequenza Virus Trojaners Viarms Piarder datas sin il computer / telefonin Rimnar adressas dad Cuosts

PRIGHELS - APPLICAZIUNS Responsabels Mesiras s cun aschuntas (attachement) Installaziuns ord il browser Programs gratuits (Share-/Freeware) Files da nunenconuschents / conscolarAs DCs/DVDs, USB-Sticks, HDs Arcunar, arcanuar, arcunar Buca arver files en s che vegnan da nunenconuschents ni che paran curios Sch ins ei buca segirs, schar star ei! Program dad Anti-Virus, actualisar

SPAM & PHISHING

PRIGHEL - SPAM Mesiras Posta nungiavischada che sa bloccar il program da s da reclama, nunenconuschents Maldiever da mia adressa dad Buca publicar l adressa dad Zuppentar ( info[at]abc.com ) Buca dar rispostas sin s da spam Ev. 2 adressas (privat, community) BCC enstagl CC Activar Spam-Filter

PRIGHEL - PHISHING Mesiras PHISHING = Ir a pesca suenter plaids clav Retscheiver logins e plaids clav Phishing (WWW/Mails) Typosquatting PS: Informaziuns sensiblas/persunalas vegnan mai dumandas da bancas, shops, casas d aucziun per ! Ignorar tals messadis! El mender cass telefonar e dumandar suenter

SHOPS / PAGAMENTS

PRIGHELS – SHOPS / PAGAMENTS Mesiras Pagaments nungiavischai En general: Sche buca serius, schar star ei (Online Banking egl exteriur???) Buca publicar nr. da banca etc. Lingias segiras (WLAN?? Encryption)

DATAS PERSUNALAS

PRIGHEL – DATAS PERSUNALAS Consequenzas Publicar informaziuns persunalas (texts, maletgs, videos etc.) Mulest (nr. da telefon, s) mobbing Maldiever en miu num etc. Cartas da credit Crear profils ord quellas informaziuns Reclama individuala

PRIGHEL – SEGIRTAD DA DATAS Mesiras Publicar aschi paucas informaziuns sco pusseivel Controllas sur dallas atgnas informaziuns egl internet (encurir igl agen num p.e.x. en google) Nicknames anonyms Bien: figuras da comics, Asterix, Spiderman Schliet: Mäuschen95, Virgin90, GeilerMax, SexyGirl, KleineBiene (Pedofils) Duvrar cun ils affons logins/ s etc. da fantasia Gmail, Hotmail Phishing

PLAIDS CLAV / LOGINS

PRIGHELS – PLAIDS CLAV Tuna bein mo…… Buca tradir il plaid clav ad enzatgi Duvrar plaids clavs cumplex min. 8 segns, cefras, segns spezials: Im a big big Ighn3Mk! Ich gehe heute noch 3 Melonen kaufen! Midar quels da temps en temps Duvrar differents plaids clav

PRIGHELS – LOGINS Mesiras Sempels plaids clavs Maldiever dils accounts Negin logout Stimar segirtad e lu decider tgei far! Automatisar il pass Adatg tier «Hotspots» publics

PRIGHELS PER AFFONS

SEXUALITAD / VIOLENZA

INFOS - SEXUALITAD Mesiras S informar ella pupertad Cartas da credit Accumpignar, sensibilisar Uppps umens/dunnas bluttas….

PRIGHEL - SEXUALITAD Mesiras Buobs: 50% bunas informaziuns entras pornos, muossan quei ch ins less veser…. tut Mattatschas: 10% pornos, rest forums, cudischs Violenza Tarmetter maletgs per SMS (Sexting) Accumpignar, sensibilisar Buca publicar maletgs che savessan esser erotics (vacanzas sper la mar, pedofils) (vala era per ils geniturs!) Beratungsstellen bei sexueller Gewalt: Chur

PORNOGRAFIA CUN AFFONS Mesiras Illegal Buca publicar maletgs che savessan esser erotics (vacanzas sper la mar, pedofils) (vala era per ils geniturs!)

PRIGHEL - VIOLENZA Mesiras Uiara KKK, sectas Violenza Maltractar Accumpignar, sensibilisar Software (Net-Nanny) Hardware (Router, Firewall)

PROBLEMATICA Staatsexamen

PROBLEMATICA Staatsexamen

VIOLENZA Jugendschutz in Österreich «Die Jugendschutzgesetze der Bundesländer verbieten das Anbieten, Vorführen und Weitergeben von Medien, Gegenständen und Dienstleistungen, wenn diese Aggression und Gewalt fördern, Menschen wegen ihrer Rasse, Religion, Herkunft, Behinderung oder ihres Geschlechts oder sexuellen Orientierung diskriminieren oder die Sexualität in einer die Menschenwürde missachtenden Weise dargestellt wird.» Elternratgeber_Sexualitaet_und_Internet.pdf Stizzar cuntegns entras geniturs!

CYBER-MOBBING

Anonims Fotografias, texts, videos, maletgs

SURVETSCHS E PUSSEIVLADATS

CHAT Prighels Survetschs Chat = Plauderei Discuorer en temps real in cun l auter (analog SMS) Il bia basegna ei in login Anonimitad (neginnum, vegliadetgna, liug, , nr. da telefon, fotografias) Buca far giu cun enzatgi ch ins ha aunc mai viu senza informar ils geniturs Grooming Liung temps Scriver senza patertga (observaders, ortografia) Dar adatg, ins sa mai tgei ch ils visavi fan cun tias informaziuns MSN, Yahoo, ICQ Skype (video, audio, text) WhatsUp (mobile)

BLOG Blog ni Web-LOGbuch Diari perpeten PUBLICAR LEGER Redactur Internet Surfers

TWITTER.COM Blog en temps real Twitter = Gezwitscher Tweet = Update Analog SMS per gruppa d interessents 140 segns Persequitaders retscheivan in tweet (update) dil stan actual PUBLICAR Redactur Internet Persequitaders TWEET

TWITTER.COM Lady Tonight was magical Singapore. Hot sweaty dance hall. I had such an amazing show, thank you for all your love! Xoxo kisses and #gagahugs

FLICKR.COM Remarcas Raquintar dalla veta cun maletgs Crear galerias da maletgs e publicar ellas egl internet Mo lubiu da publicar agens maletgs Sa esser ina buna basa per pedofils

MALETGS Buca publicar maletgs che saudan buca ad ins In maletg sauda a quel che ha fatg el Buca publicar maletgs che savessan esser penibels

YOUTUBE.COM Publicar videos Tuttas activitas (history) vegnan arcunadas tier il login Propostas cun logica

FILE-SHARING Legalitad Scomi da files / giugs / videos etc. egl internet Cun agid da programs Legalitad buca clara En general: Scumandau Scumandau da barschar files per auters (Torrents / Rapidshare) Buca emblidar, la polizia ei era egl internet Internet Casa

TSCHERCA DA PARTENARIS Remarcas Encurir in niev partenari Adatg da cugliuns Scolars: Nr. da telefon 090X caschunan aults cuosts ScolarAs: Adatg da contacts cun auters ev. prender cun enzatgi l emprema gada (pedofils) Igl emprem date en locals enconuschents / publics Buca publicar informaziuns persunalas (adressas, nr. da telefon…)

REITS SOZIALAS

Positiv Negativ Tgirar ils contacts Novs contacts Presentar sesez, uniuns, interess Retscheiver e dar confermas «Gefällt mir» Dar informaziuns privatas ei caussa individuala Mes maletgs, videos etc. san vegnir duvrai/manipulai dad auters Cybermobbing Anonims, violenza

FACEBOOK / NETLOG

FACEBOOK Tgei san ins far… Problems Cumbinaziun da tut Chat, blog, Flickr, Youtube… Actual, tgei marscha nua Concerts, anniversaris Memia biars vesan quei ch ins scriva Tgei schabegia cun datas persunalas Negina influenza Biaras persunas – bia prighels

FACEBOOK - 2 EXEMPELS Like-It Button Fotografias Relaziun tier enzatgei…. sch ins less ni buca Maletgs cun coordinatas da GPS

FACEBOOK Gronds sbagls Profils (contact) aviarts per il public e per google Scriver cura ch ins ei vilaus Publicar informaziuns che buca tuts dessan veser Adatg: Amitgs vesan tgei ch ins fa igl entir di e cura ch ins ha scret tgei… era duront il temps da lavur!

HUMOR NI REALITAD?

FACEBOOK PROFILS Tgei ei aschi prigulus? Nua ei il problem?

INFRASTRUCTURA

Varianta AVarianta B

INFRASTRUCTURA 1 Server Aults prezis per infrastructura Pliras applicaziuns sin il medem server (bancas da datas, files, backup …) 1 caussa, sequential + Sempel d administrar - Grond risico (interrupziuns) Cloud-Architecture Favoreivels prezis Reparter funcziunalitads sin pliras maschinas Parallel, pli sperts (Peta- / Exabytes) + Pli gronda segirtad (interrupziuns) - Pli cumplicau tgi fa exact tgei tgei schabegia tier in sbagl

BANCAS DA DATAS

Model classic Aschuntar ina nr da telefon per Peter? NumPrenumVegliadetgna MüllerPeter55 MüllerMaria50 MüllerEric22 ……

BANCAS DA DATAS Novas structuras Prenum: Peter Num: Müller Vegliadetgna: 55 Tel: 081 xxx xx xx Prenum: Maria Num: Müller Vegliadetgna: 50 Prenum: Eric Num: Müller Vegliadetgna: 22 Hobbies: Skis

BANCAS DA DATAS Crear relaziuns denter ils objects Peter … Maria … Eric … Relaziun: bab Relaziun: fegl Maridau:

BANCAS DA DATAS Traversar Eric Relziun: fegl Peter Pizzeria 3 Nr. post.: 7031 Pizzeria 2 Nr. post.: 7000 Pizzeria 1 Nr. post.:

BANCAS DA DATAS Facebook Eric Relaziun: amitg Novitad … Novitad 2 Novitad 1 Video / Maletg Peter Amitgs Gruppa Skis Relaziun: plai a mi

REGL

Esser dependents munta, ch ins vegn cun atgnas forzas buca da desister dad ina caussa

SIGNALS DA REGL Piarder la controlla Igl affon sa buca reduzir il temps vid il computer, era sch el ei cunszients dallas consequenzas. Dapli temps Igl affon augmenta adina dapli il temps vid il computer/telefonin Sintoms da dischintoxicaziun (Entzugserscheinungen) Igl affon sa buca sedistanziar dil computer / telefonin Augment da conflicts Famiglia, amitgs, scola, plaz da lavur

REGL - PUSSEIVLADATS Agid professiunal Autras pusseivladats?

KNIGGE

KNIGGE PER IGL INTERNET Emprem patertgar, lu smaccar/cliccar Igl internet emblida nuot Quei ch ei buca lubiu ella veta reala, ei era buca lubiu egl internet Seigies mai segirs da quei che stat scret Ir precaut entuorn cun informaziuns persunalas Sch ins ei buca segirs, schar star ei Buca offender enzatgi

KNIGGE PER GENITURS ED AFFONS Scuvierer communablamein igl internet Definar reglas (temps, cuntegn, datas persunalas) ch igl affon accepta era Segirtad per il computer (Anti-Virus, Firewall…, Software-Updates) Tematisar datas persunalas ed il risico da dar vinavon quellas Amicezias online (discuorer avon cun ils geniturs) Analisar la qualitad dad informaziuns Quei ch ins astga far ella veta reala, astgan ins era far egl internet. Quei ch ei scumandau ella veta reala, ei era scumandau egl internet. Buca esser memia critics cun ils affons, persuenter accumpignar els bein

INFORMAZIUNS

WWW

DAMONDAS?

FIN - ENGRAZIEL FETG