ຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ: ການບົ່ງມະຕິຢູ່ໃນຊຸມຊົນ ດຣ.ຈັນປະສົງ ກອງປະຊຸມວິຊາການ ແພດຊ່ຽວຊານເວດຊະສາດຄອບຄົວ, ໂຮງໝໍແຂວງຈຳປາສັກ, 15-19 ຕຸລາ 2012

ຢູ່ທົ່ວຮ່າງກາຍຂອງຄົນເຮົາມີທີ່ຕັ້ງຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຢູ່ໃສແດ່ ຢູ່ທົ່ວຮ່າງກາຍຂອງຄົນເຮົາມີທີ່ຕັ້ງຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຢູ່ໃສແດ່? ກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຕ່າງໆເຫຼົ່ານັ້ນ ມັນລະບາຍໄປບ່ອນໃດແດ່ຂອງຮ່າງກາຍ?

Lymph nodes, in conjunction with the spleen, tonsils, adenoids, and Peyer patches,

ຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ ສາມາດເປັນແບບທົ່ວໄປ… ມະເຮັງ ກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ (Lymphoma)

…ຫຼື ຜິດປົກກະຕິຢູ່ຈຸດໃດໜື່ງ ອັບແຊ (abscess) ຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ ຢູ່ຈຸດຫຼັງຫູ ຍ້ອນຫູກາງອັກເສບ

ເວລາໃດທີ່ທ່ານໝໍຄຳພົບກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຜິດປົກກະຕິ?

ການຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ ຂະໜາດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງແມ່ນມີເສັ້ນຜ່າສູນກາງ < 1 cm ໃນເດັກໃຫຍ່ ຈະມີຂະໜາດໃຫຍ່ກ່ວາຜູ້ໃຫຍ່ເລັກນ້ອຍ ໃນຄົນປົກກະຕິທີ່ແຂງແຮງດີ ກໍ່ສາມາດຄຳພົບກະດັນນ້ຳເຫຼືອງໄດ້ ຄຳພົບກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຢູ່ເຂດແອບແອ້ຂາ (ຍ້ອນກ່ອນໜ້ານີ້ມີການກະທົບຢູ່ເບື້ອງລຸ່ມຂອງບໍລິເວນດັ່ງກ່າວ) ຄຳພົບກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຢູ່ບໍລິເວນຄໍ (ຍ້ອນມີການຊືມເຊື້ອຕ່າງໆຢູ່ບໍລິເວນດັ່ງກ່າວ) ກະດັນນ້ຳເຫຼືອງທີ່ຜິດປົກກະຕິ ເມື່ອມັນມີລັກສະນະແຂງ, Lymph nodes are abnormal if hard, ບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ, ອ່ອນນຸ້ມໆຄ້າຍຄືຢ່າງລົບ, ຕິດແໜ້ນຢູ່ກັບເນື້ອເຍື່ອຕ່າງໆ

ມີສາເຫດຫຍັງແດ່ທີ່ພາໃຫ້ເກີດມີການຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ? ສາເຫດຕົ້ນຕໍແມ່ນຍ້ອນມີການຊືມເຊື້ອ ແລະ ຈະຫາຍດີເປັນປົກກະຕິໄດ້ເອງ ຕ້ອງເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມຄຸ້ນເຄີຍ ວ່າເມື່ອໃດຄວນຈະຊອກຫາເພີ່ມເຕີ່ມເຖີງສາເຫດຕ່າງໆຂອງພະຍາດ.

ສີ່ງທີ່ພົບເລື້ອຍໆ ຫຼັງຈາກການຊັກປະຫວັດ ແລະ ກວດກາຮ່າງກາຍ ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນປົກກະຕິ ອາການ, ແຫຼ່ງສຳຜັດ, ພຶດທີກຳທາງເພດ, ການນຳໃຊ້ຢາຕ່າງໆ ການກວດຮ່າງກາຍ: ທີ່ຕັ້ງຂອງກ້ອນກະດັນ, ຂະໜາດ, ຄວາມສະໝ່ຳສະເໝີ, ການຕິດແໜ້ນ, ຄວາມເຄັ່ງຕື່ງ. ເປັນຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ ແບບຢູ່ສະເພາະຈຸດໃດໜື່ງ ຫຼື ແບບທົ່ວໄປ

ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 1 ເດັກມີອາການເຈັບຄໍ, ໄຂ້, ຄຳພົບກ້ອນກະດັນເຄັ່ງຕື່ງ ຢູ່ຫົວ ແລະ ຄໍ (ດັ່ງຮູບ) ສາເຫດທີ່ພາໃຫ້ມີກ້ອນກະດັນດັ່ງກ່າວແມ່ນຫຍັງ? ເຊື້ອຮູຄໍອັກເສບ Group A strep pharyngitis

ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 2 ຄົນເຈັບເພດຊາຍ, ສູບຢາ, ມີກ້ອນເບົ້າໃນປາກ (ດັ່ງຮູບ) ມະຕິພະຍາດແມ່ນຫຍັງ? ຈະມີຄວາມຜິດຂອງກ້ອນກະດັນຢູ່ບໍລິເວນໃດ? ມະເຮັງຜົ້ງປາກ (Oral cancer) ກະດັນນ້ຳເຫຼືອງກ້ອງຄາງກະໄຕ, ອາດແມ່ນຢູ່ເບື້ອງເລີກໆ ຕິດກັບກະດູກສັນຫຼັງ ສ່ວນຄໍ

ມີຫຍັງຜິດປົກກະຕິໃນຜົ້ງປາກຂອງລາວ? ແມ່ນຫຍັງເປັນສາເຫດທີ່ເຮັດໃຫ້ລາວມີ ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 3 ຄົນເຈັບເພດຍິງ ມາພົບແພດດ້ວຍອາການນ້ຳໜັກຫຼຸດ, ໄຂ້, ແລະ ມີຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ ມີຫຍັງຜິດປົກກະຕິໃນຜົ້ງປາກຂອງລາວ? ແມ່ນຫຍັງເປັນສາເຫດທີ່ເຮັດໃຫ້ລາວມີ ຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ? ມັນແມ່ນຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງແບບຢູ່ຈຸດໃດໜື່ງ ຫຼື ເປັນແບບທົ່ວໄປ? ເປັນເຊື້ອເຫດໃນຜົ້ງປາກ (Oral candidiasis) ເອດ (HIV) ເປັນແບບທົ່ວໄປ (Generalized)

ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 4 ຄົນເຈັບເດັກ ມາພົບແພດດ້ວຍອາການໄຂ້, ເຈັບຄໍ, ຫາຍໃຈຝືດ, ມີສຽງແຫບ, ກ້າມຊີ້ນຕາລ່ອຍ ແມ່ນຫຍັງເປັນສາເຫດຂອງການຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຂອງລາວ(ດັ່ງຮູບ)? ການກວດຮ່າງກາຍພົບຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງດັ່ງໃນຮູບເອີ້ນວ່າຫຍັງ? ພະຍາດຄໍຕິບ (Diphtheria) ເອີ້ນວ່າ: “Bull neck” from lymphadenopathy

ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 5 ການຜິດປົກກະຕິຂອງກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ ດ້ວຍການເປັນກ້ອນຝີຕິດເຊື້ອ staph ຢູ່ກ້ອງຂີ້ແຮ້ ຄວາມຜິດປົກກະຕິ (ດັ່ງຮູບ) ທ່ານໝໍຄິດວ່າ ສາເຫດດັ່ງກ່າວແມ່ນມີການຕິດເຊື້ອທາງຜິດໜັງຈາກບ່ອນໃດ? ແຂນ, ເອີກ ຫຼື ຄໍ Staph abcess

ແມ່ນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງໂຕໃດທີ່ໃຫຍ່ຜິດປົກກະຕິ (ດັ່ງຮູບ)? ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 6 ຄົນເຈັບເພດຍິງ ມາພົບແພດດ້ວຍອາການ ກິນບໍ່ໄດ້, ນ້ຳໜັກຫຼຸດ ແລະ ຮາກເປັນເລືອດ ແມ່ນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງໂຕໃດທີ່ໃຫຍ່ຜິດປົກກະຕິ (ດັ່ງຮູບ)? ທ່ານໝໍຄິດວ່າມະຕິພະຍາດຂອງລາວແມ່ນ;ຍັງ? Left supraclavicular node. (Virchow’s) ມະເຮັງກະເພາະອາຫານ (Gastric cancer) Staph abcess

Causes of lymphadenopathy Examples Bacterial Localized Generalized Strep pharyngitis, skin infection, diphteria Leptospirosis, typhoid fever Mycobacterial Mycobacterium TB, atypical mycobacterium Fungal Cryptococcus, coccidiomycosis Viral HIV, Ebstein-Barr, Herpes simplex, mumps, measles, dengue fever, hepatitis B, rubella, varicella Protozoal Toxoplasmosis Spirochetal Secondary syphilis Lymphoproliferative Lymphoma, leukemia Endocrine Hypothyroidism, Addison’s disease Immunological Drug reactions (phenytoin) Malignancy Metastatic disease Other SLE , sarcoidosis, amyloidosis, rheumatoid arthritis

ທ່ານໝໍຈະເຮັດແນວໃດ ເມື່ອຄຳພົບກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຜິດປົກກະຕິທີ່ບໍ່ສາມາດອະທິບາຍໄດ້?

ກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຜິດປົກກະຕິທີ່ບໍ່ສາມາດອະທິບາຍໄດ້ ຕິດຕາມດ້ວຍການສັງເກດຄົນເຈັບ ໄປໄລຍະໜື່ງ ຖ້າເປັນກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຢູ່ຈຸດໃດໜື່ງ (Local) (ເຊັ່ນ: ກ້ອງຂີ້ແຮ້)ສາມາດນັດຄົນເຈັບມາກວດເພື່ອສັງເກດທຸກ 3-4 ອາທິດ ແຕ່ຕ້ອງຕິດຕາມຄົນເຈັບຢ່າງໃກ້ຊິດ. ຖ້າເປັນກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຢູ່ແບບທົ່ວໄປ (Generalized) ຄວນເຮັດການກວດເລືອດ CBC ແລະ ຖ່າຍລັງສີປອດເບີ່ງ ການກວດທາງຫ້ອງວິເຄາະຕ່າງໆ ແມ່ນອີ່ງຕາມຮ່ອງຮອຍຈາກອາການຕ່າງໆຂອງຄົນເຈັບ ວັນນະໂລກ (TB),ເອດ (HIV,) ພະຍາດໜອງໃນ (syphilis), ANA (auto-immune) ຮູບພາບລັງສີ ປົກກະຕິແລ້ວ ຮູບພາບຖ່າຍລັງສີແມ່ນບໍ່ຊ່ວຍໃນການບົງມະຕິ ກວດ Ultrasound, ກວດ CT ສາມາດບົ່ງບອກຮ່ອງຮອຍຂອງພະຍາດໄດ ແຕ່ບໍ່ສາມາດໃຊ້ແທນ ການຈັດເນື້ອເຍື່ອໄປກວດ (biopsy) ການໃຫ້ຢາຕ້ານເຊື້ອແບບທົດລອງໄປກ່ອນແມ່ນບໍ່ມີປະໂຫຍດ

ເມື່ອໃດຈິ່ງຄວນຕັດສິນໃຈ ເອົາເນື້ອເຍື່ອໄປກວດ (biopsy)?

ເມື່ອໃດທ່ານໝໍຄວນເອົາເນື້ອເຍື່ອໄປກວດ(Biopsy)? ຄົນເຈັບມີໝວດອາການຂອງພະຍາດມະເຮັງ (ໄຂ້, ເຫື່ອອອກຍາມກາງຄືນ, ນ້ຳໜັກຫຼຸດ ຄົນເຈັບ ມີອາຍຸ > 40 ກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ > 2 cm, ຫຼື ມີລັກສະນະແຂງໆ, ບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ເຫັນຄວາມຜິດປົກກະຕິໃນລັງສີປອດ ບໍ່ມີໝວດອາການຂອງການຊືມເຊື້ຶອ ເປັນກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຜິດປົກກະຕິຢູ່ຈຸດເທີງກະດູກໄມ້ຄານ (Supraclavicular location) ກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຜິດປົກກະຕິບໍ່ຫາຍດີເອງ ຫຼັງຈາກນັດຄົນເຈັບມາກວດ ເພື່ອຕິດຕາມດ້ຍການສັງເກດ ໄດ້ > 4 ອາທິດ ມີພຽງ 1% ຂອງຄົນເຈັບທີ່ເຂົ້າມາກວດນຳທ່ານໝໍແພດຊ່ຽວຊານເວດຊະສາດຄອບຄົວ ດ້ວຍອາການກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຜິດປົກກະຕິທີ່ບໍ່ສາມາດອະທິບາຍໄດ້ ຖືກບົ່ງມະຕິວ່າເປັນ ມະເຮັງ

ການເອົາເນື້ອເຍື່ອດ້ວຍວິທີເປີດ ເປັນວິທີທີ່ດີທີ່ສູດໃນການບົ່ງມະຕິ ການເອົາເນື້ອເຍື່ອດ້ວຍການໃຊ້ເຂັມແທງ ອາດເປັນວິທີທີ່ເປັນປະໂຫຍດ

Primary Varicella infection (chicken pox) ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 7 ເດັກຊາຍ ອາຍຸ 15ປີ ເປັນໄຂ້ມາໄດ້ 3 ວັນ, ເປັນຕຸ່ມນ້ຳໃສຕາມຜິວໜັງທົ່ວຕົນໂຕ ແລະ ມີກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງໃຫຍ່ຢູ່ບໍລິເວນງ່ອນດົ້ນ (ດັ່ງຮູບ) ຕຸ່ມອີ່ສຸກອີໃສ Primary Varicella infection (chicken pox)

ມະເຮັງຕ່ອມລູກໝາກ ແລ້ວແຜ່ລາມໄປບ່ອນອື້ນໆ (Metastatic prostate cancer) ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 8 ຄົນເຈັບເພດຊາຍ ອາຍຸ 60 ປີ ມາພົບແພດດ້ວຍອາການຍ່ຽວຍາກຕະຫຼອດ 1ປີ ທີ່ຜ່ານມາ ກວດກາພົບການໄຄ່ບວມບໍລິເວນແອບແອ້ຂາ ເຊີ່ງເປັນມາໄດ້ 3 ເດືອນແລ້ວ Prostate Cancer metastatic to groin ມະເຮັງຕ່ອມລູກໝາກ ແລ້ວແຜ່ລາມໄປບ່ອນອື້ນໆ (Metastatic prostate cancer)

ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 9 ຜູ້ຊາຍ, ເປັນໄຂ້ມາໄດ້ 2 ເດືອນ, ໄອ, ເຈັບປວດຂໍ່ກະດູກ, ແລະ ມີບາດແຜຕາມຜິວໜັງຫຼາຍບ່ອນ (ດັ່ງຮູບ) Prostate Cancer metastatic to groin Chronic melioidosis

ມະເຮັງຕ່ອມນ້ຳເຫຼືອງ (Hodgkin’s lymphoma) ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 10 ເດັກຊາຍ ອາຍຸ 12ປີ ຮູ້ສືກບໍ່ສະບາຍ ແລະ ມີໄຂ້ມາໄດ້ 2 ເດືອນ, ນ້ຳໜັກຫຼຸດ 5 ກິໂລ ແລະ ມີອາການຄັນທົ່ວຕົນໂຕ Hodgkin’s lymphoma ມະເຮັງຕ່ອມນ້ຳເຫຼືອງ (Hodgkin’s lymphoma)

ພະຍາດວັນນະໂລກຕ່ອມກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຢູ່ຄ ກໍລະນີຄົນເຈັບ # 11 ເດັກຊາຍ ມາພົບແພດດ້ວຍອາການ ເປັນກ້ອນກະດັນໃຫຍ່ ແຕ່ບໍ່ເຈັບ ຢູ່ບໍ່ລິເວນຄໍ ແລະ ຜິວໜັງບໍລິເວນນັ້ນເປັນສີກ່ຳຊ້ຳ (ດັ່ງຮູບ) ພະຍາດ ຝີເຢັນ (cold abscess)ດັ່ງກ່າວ ແມ່ນເກີດຈາກຕິດເຊື້ອພະຍາດທີ່ບໍ່ຄ່ອຍພົບຊະນິດໜື່ງ, ຊື່ພະຍາດຝີ ແລະ ຊື່ເຊື້ອພະຍາດດັ່ງກ່າວນັ້ນແມ່ນຫຍັງ? ພະຍາດວັນນະໂລກຕ່ອມກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຢູ່ຄ (Tuberculous cervical lymphadenitis) ຊືມເຊື້ອຈາກເຊື້ອ Mycobacterium scrofulaceum

ສະຫຼຸບ ຕ່ອມກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຜິດປົກກະຕິສ່ວນຫຼາຍ ແມ່ນເກີດຈາກການຕິດເຊື້ອ ແລະ ສາມາດຫາຍດີເອງໄດ້ ຕ້ອງຮູ້ວ່າ ເມື່ອໃດຄວນຊອກຫາສາເຫດທີ່ຮຸ່ນແຮງຂອງພະຍາດເພີ່ມເຕີ່ມອີກ ຈາກການເຫັນຄວາມຜິດປົກກະຕິຂອງຕ່ອມກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ ອາໃສການຊັກປະຫວັດ, ກວດກາຮ່າງກາຍ ແລະ ຕຳແໜ່ງຂອງຕ່ອມກະດັນນ້ຳເຫຼືອງ ເພື່ອຊ່ວຍໃນການບົ່ງມະຕິພະຍາດ ຕິດຕາມຄົນເຈັບທີ່ກວດພົບກະດັນນ້ຳເຫຼືອງທີ່ບໍ່ສາມາດອະທະບາຍໄດ້

ການຜິດປົກກະຕິຂອງຕ່ອມກະດັນນຳຢາງເ:ຫຼືອງ History, Physical, Lab ຊັກປະຫວັດ, ກວດກາຮ່າງກາຍ, ກວດວິເຄາະ Localized Lympha- denopathy ກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງຢູ່ຈຸດໄດໜື່ງ Generalized Lympha denopathy ກ້ອນກະດັນນ້ຳເຫຼືອງທົ່ວໄປ Infection ຊືມເຊື້ອ Hematologic Malignancy ມະເຮັງເລືອດ Metastases ການແຜ່ລາມຂອງມະເຮັງ ການຊືມເຊື້ຶອ Connective Tissue Disoders ພະຍາດທາງຈີວະອ່ອນ Infection of Lymph Node (Adenitis) ຕ່ອມກະດັນອັກເສບ Reaction to Regional ¡¾­¡½êö®ªº® ¡¾­§ô´À§œºµøÈ ¢º®À¢©Ã©­‡¤ Bacterial TB Viral Eg. Cervical Adenopathy from Otitis Media Lymphoma ìò´Â³´¾ Leukemia ìò¸£óÀ´¨ Gastric cancer To supraclavicular node Syphillis Protozoa ¯ª§ö¸ Toxoplasmosis ªËº¡Â¦¯ù¾©Â´§ò© Eg. EBV, Rubella CMV, HIV SLE, RA TB- Tuberculosis EBV- Ebstein Barr Virus CMV- Cytomegalovirus SLE- Systemic Lupus Erythematosis RA- Rheumatoid Arthritis HIV- Humman Immunodeficiency Virus Lymphadenopathy ການຜິດປົກກະຕິຂອງຕ່ອມກະດັນນຳຢາງເ:ຫຼືອງ