مدیریت فرایندهای کسب و کار و معماری سرویس گرا مدیریت فرایندهای کسب و کار و معماری سرویس گرا استانداری اصفهان دکتر فریدون شمس بهار 88

Business Process Management معرفی و تاریخچه Business Process Management

تاريخچه اکوسیستم هاي کسب وکار با توجه به روند تغییرات محیط های کسب وکار، تمرکز اکوسیستم های کسب وکار را می توان به صورت زیر تقسیم نمود: تولید بیشتر (تعداد)، دهه 1960 تولید ارزان (هزینه)، دهه 1970 تولید بهتر (کیفیت) ، دهه 1980 تولید سریعتر (زمان)، دهه 1990 تنوع تولید بیشتر (سرویس)، قرن 21

بزرگترين چالش كسب و كار؛ تغيير! ” ... توانايي و قابليت تغيير در كسب وكارهای مدرن، ارزش و اهميت بيشتري نسبت به اولين و پيشرو بودن، دارد. “ Business Process Management — The Third Wave Howard Smith & Peter Fingar تغییر

پاردايمي است مركب از مفاهيم مديريتي و فناوري اطلاعات مديريت فرآيند كسب وكار- يك تعريف يك روش و سيستمي براي تعريف، مديريت، تحليل و بهينه سازي فعاليت ها "مديريت فرآيندهاي سازماني" در باره اين موضوع بحث مي كند كه كليه فرآيندها و همه راه هايي كه به مشتري ختم مي شود تحت كنترل درآيند. BPM پاردايمي است مركب از مفاهيم مديريتي و فناوري اطلاعات BPMS نوع خاصي از نرم افزار مي باشد كه از تمام چرخه عمر فرآيندهاي كسب وكار پشتيباني مي كند.

مقدمه ای در خصوص BPM مديريت فرآيند تجاري (BPM) در دنياي آکادميک دهه هاي 50 و 60 به عنوان اجراي بهبود در رويکرد مديريت کيفيت شناسايي شد. در دهه 80 مولفان،  Hammer and Champy مديران تجاري را به مديريت فرآيندها ، فرآيند مهندسي مجدد و مديريت گردش کار معطوف داشتند. امروزه  BPM زمينه سازي پيشرفت مستمر است. بسياري از شرکتها به تجربه ياد گرفته اند که BPM يک سرمايه گذاري قوي در رويارويي سريع با نيازهاي تغييرات در نوعي از دنياي پوياي امروزه است. فرآيندهاي موجود در سازمانها داراي اين خصوصيات هستند : پيچيده هستند ، پويا و دائما در حال تغيير هستند ، بصورت نامنظمي گسترش يافته اند و در هر سيستم و نهادي بصورتي متفاوت محلي سازي (customized ) شده اند.

چرخه عمر و اجزای BPM مدلسازی و مستندسازی فرآیندهای کسب و کار طراحی شماتیک فرم های الکترونیکی طراحی شماتیک برنامه های کاربردی هماهنگ اجراي فرآیندهای کسب وکار توسعه فرآیندهای جدید ترکیبی با توسعه مولفه هاي موجود پیاده سازی فرآیندها در سيستم مدلسازی و طراحی توسعه و پیاده سازی تحلیل و بهینه سازی اجرا و مدیریت ردیابی بلادرنگ عملکرد فرآیندهای کسب وکار مدیریت شفاف بر روی عملکرد فرآیندهای کسب وکار بهینه سازی بلادرنگ فرآیندی تعامل مستقیم کاربران نهایی با سیستم تعامل با فرآیندهای هماهنگ شده با سیستم های موجود مدیریت موثر و اعمال کنترل بر روی فرآیندها

مدیریت فرآیندهای کسب وکار + = BPM تئوري هاي مديريتي تكنولو‍ژي هاي مدرن مدیریت کیفیت جامع مهندسی کسب وکار تفکر سیستمی توسعه نرم افزارهای کاربردی یکپارچه سازی سیستم ها معماری سرویس گرا مدیریت گردش کار مدیریت تراکنش های اطلاعاتی

نتایج BPM : مدیریت و اصلاح فرایندها و رضایت مشتری امکان شناسایی و اصلاح فرایندها بهبود فرایندهای ارتباطی بازخورد سریع شناسایی گلوگاه ها بهبود مداوم تسهیل تغییرات و هماهنگی با شرایط جدید ایجاد مبنای تعریف سیاست گذاری ها یکپارچه سازی فرایندها و خدمات تهیه ی گزارش ها و تحلیل های اجرایی و مدیریتی افزایش رضایت مشتری اولویت دهی مؤثر تسریع تصمیم گیری

عينيت بخشيدن به BPM با كمك فناوري اطلاعات ... رویکرد و ساختار افقی داشته باشند (بجای رویکرد عمودی – وظیفه ای) قابیلت تغییر و انعطاف بالائی داشته باشند (به دلیل تغییر مداوم کسب و کار) در سطح کل سازمان به کار گرفته شوند (چون فرایندها به هم وابسته اند)

در پاسخ به اين نياز چهار نسل از سيستم هاي اطلاعاتي تا كنون به وجود امده اند. نسل اول: نرم افزارهاي منفرد نسل دوم: سيستم هاي ERP نسل سوم: سيستمهاي WFM نسل چهارم: سيستمهاي مديريت فرايندهاي كاري (BPMS)

نسل اول: نرم افزارهاي سنتي و قديمي نرم افزارهاي تك كاربره و منفرد(single) مدت زمان زيادي جهت پشتيباني از فرآيندهاي سازماني شركتها به كار گرفته شده اند. تا حدود سال 1990 پشتيباني از فرايندهاي كاري بطور معمول توسط اين برنامه هاي كاربردي انجام مي شد – بصورتيكه امروزه از آنها به عنوان نرم افزارهاي سنتي و قديمي ياد مي شود هنوز تعداد زيادي از شركتها جهت انجام امور اساسي خود از جمله كنترل فرآيند فروش كالاها ، حسابداري و سيستم انجام معاملات از اينگونه نرم افزارها استفاده مي كنند. اين نرم افزارها احتياجات جديد مورد نياز را برآورده نمي سازند، احتياجاتي از قبيل قابليت انعطاف ، تغيير سريع و شفافيت. يك سازمان با تعداد زيادي از اين قبيل نرم افزارها به سادگي قابليت تغيير فرآيندهاي سازماني خود را ندارد فرآيندها نمي توانند از منطق ثابت برنامه هاي پشتيباني كننده عبور كنند و حتي روالهاي كاري اين فرايندها قابليت اصلاح و انعطاف ندارند، چه برسد به اينكه بخواهند منطبق بر نيازهاي خاص و جديد شوند.

نسل دوم: سيستم هاي ERP بعد از دهه 1990 پكيجهاي ERP مانند SAP ، Peoplesoft ، و Oracle Financials به عنوان نرم افزارهاي در سطح مديريت فروش رفتند و به عنوان نرم افزاري كه ميتوانند تعداد زيادي و يا حتي اكثر احتياجات شركتها را برآورده كنند معرفي شدند. سيستم هاي ERP قرار بود قابل اطمينان و كارا ، با قابليت انعطاف ، سريع و شفاف باشند. در واقع نيز اين سيستم ها نسبت به سيستمهاي قديمي با قابليت انعطاف بيشتر و با قابليت انطباق سريع بودند و در ضمن آنها از عهده پيچيدگي و وابستگي فرآيندهاي سازمانها بر آمده بودند. اما طبق گزارشات و نتايج عملي بدست آمده، تعداد كمي از سازمانها و شركتها انتظاراتي را كه از پروژه هايERP داشته اند را بدست آورده اند، حتي بوجود آورندگان سيستمهاي ERP ايجاد نسل جديد اين گونه سيستمهاي را در دستور كار دارند. در عمل سيستمهاي ERP هيچكدام از قابليتهاي وضوح و قابليت انعطاف سريع را برآورده نكردند. مضاف بر اينكه به دليل هزينه زياد پياده سازي سيستم هاي متفاوت نرم افزاري ERP عملكرد آنها در مواجهه با فرآيندهاي كاري متوقف شد.

نسل سوم: سيستمهاي WFM سيستمهاي گردش كاري يكي از راه حلهاي ديگري است كه تاكنون ارائه شده است.اين سيستمها مبتني بر زيستچرخ مستندسازي و عمليات بر اساس فرمهاي اطلاعاتي است بصورت كلي اين سيستمها از فرآيندهاي دفتري، استاتيك و خوش تعريف پشتيباني مي كنند. از آنجايي كه فرآيندها بصورت واضح و آشكار در نرم افزار بيان مي شوند اين نرم افزارها شفافيت و وضوح را برآورده مي سازند اين نرم افزارها قابليت تغيير و بروزرساني سريعي دارند به خاطر اينكه آنها تعاريفي را ايجاد مي كننده كه به راحتي و سرعت قابل تغييرند. محدوديت اصلي كه اينگونه سيستمها دارند عدم يكپارچه سازي است: در ضمينه ارتباط اين نوع سيستمها با يكديگر ضعف وجود دارد. برنامه هاي پياده سازي بر مبناي جريان كار وابسته به كسب و كاري هستند كه براي آن كسب و كار بوجود آمده اند و به راحتي قابل بكارگيري در مورد مشتريان ، تأمين كنندگان و شركاي تجاري ديگر نمي باشند.

ظهور BPMS

نسل سوم: سيستمهاي مديريت فرايندهاي كسب و كار همه راهها در حال منتهي شدن به سيستم مديريت فرآيندهاي سازماني به عنوان هسته سيستم هاي سازماني آينده هستند . نسل جديدي از سيستمها در حال ظهور مي باشند که هدف اصلي آنها هماهنگ کردن فرآيندها با کار ديگران است , شعار اصلي آنها اين است که "جزئي از سيستم يا افراد آنها باشيم". اين سيستم ها كه از سال 2005 به بعد در حال فراگير شدن هستند اكثر مبتني بر تكنولوژي و پروتكل هاي معماري سرويس گرا هستند. دلیل استفاده این سیستم ها از معماری سرویس گرا قابلیت بالای انعطاف پذیری و استفاده مجدد این معماری است که در مباحث مدیریت فرایندهای کاری مورد نیاز است.

گسترده شدن حوزه و تعداد فرایندها چالش های بکارگیری BPMS بحث فناوری و تکنولوژی نوع سازمان و بلوغ آن گسترده شدن حوزه و تعداد فرایندها وابستگی با مفاهیم دیگر مکمل مثل SOA, EAI نظم پذیر نبودن سازمانها و فرهنگ ما متدولوژی و فوت و فن کار

معرفی معماری سرویس گرا

معماري سرويس گرا : نسل جديدي از معماري ها Service Oriented Architectures Web Client Client/ Server Single App. Batch 2010s 1970s 1990s 2000s 1980s

65% بودجه فناوری اطلاعات سازمانها صرف یکپارچگی می شود ... ! 65% بودجه فناوری اطلاعات سازمانها صرف یکپارچگی می شود ... ! Legacy HR Finance ERP New composite applications Integration Layer Process automation B2B Suppliers Customers Strategic partners

تعریف سرویس عملی كه به وسیله یك سرویس دهنده انجام می شود و از نظر سرویس گیرنده ارزشمند است. ممكن است انجام یك درخواست كوچك روی داده مانند دریافت یا ذخیره اطلاعات باشد یا مربوط به انجام كاری پیچیده تر مانند پردازش یك تصویر باشد. در معماری سرویس گرا معمولا سرویس را بصورت خاص تر تعریف می كنند و به نوعی مضمون آن را با شیء و مولفه مرتبط می دانند. واضح است كه ضرورتی برای استفاده از متدولوژی های شیء گرا یا مبتنی بر مولفه جهت معماری سرویس گرا وجود ندارد و اصلا همان گونه كه بارها گفته شده معماری سرویس گرا مستقل از سكو است، اما می توان گفت مفهوم و مضمون "سرویس" شباهت هایی با شیء و مولفه داشته است.

سلسله مراتب مفاهيم و عناصر مرتبط با سرويس تجريد سرويس‌ها دانه بندي مولفه‌ها اشياء

رابطه بین سرویس با شیء و مولفه

تعریف سرویس وب (Web Service) یك سرویس وب، نوعی سیستم نرم افزاری است كه جهت تعامل ماشین با ماشین در سطح شبكه طراحی شده است و دارای یك تعریف(توصیف) قابل پردازش توسط ماشین با نام WSDL است. دیگر سیستم ها بر طبق این توصیف از قبل مهیا شده با سرویس دهنده تعامل خواهند داشت، پیامها توسط پروتكل SOAP (تركیب HTTP با XML ) و یا سایر پروتكل های مربوطه منتقل می شوند.

سرویس های وب (Web Service) نرم افزارهای كاربردی كه تحت وب منتشر شده، شناسائی و مورد فراخوانی قرار می گیرند مستقل از سكو و زبان هستند نوعی از پیاده سازی معماری سرویس گرا می باشند با منطق حرفه در تماس هستند ولی هیچ شخصی مستقیما با آنها ارتباط ندارد خود شمول هستند خود توصیف هستند. یك رهیافت كلیدی برای عینیت بخشیدن به معماری سرویس گرا هستند

نمونه وب سرویس های موجود نمونه وب سرویس های موجود وضعیت آب و هوا تیتر اخبار اطلاعات بانک و بورس تهیه بلیط موتورهای جستجو تبدیل واحدها (فیزیک, شیمی,..) اعلام قیمت اجناس

نمونه های وب سرویس Amazon.com

نمونه های وب سرویس Amazon.com

Service= Business-Driven Platform-Independent Component به طور خلاصه می توان گفت ... Component = Reusable, Portable, Well-Defined, reliable, extendable Modules Service= Business-Driven Platform-Independent Component Web Service = Web-Base Service

خواص معماری سرویس گرا به این شرح است: رهیافتی برای ساخت سیستم های توزیع شده است كه كاركردهای نرم افزاری را در قالب سرویس ارائه می كند. این سرویس ها هم توسط دیگر نرم افزارها قابل فراخوانی هستند و هم برای ساخت سرویس های جدید مورد استفاده قرار می گیرند، این رهیافت برای یكپارچه سازی فناوری ها در محیطی كه انواع مختلفی از سكوهای نرم افزاری و سخت افزاری وجود دارد ایده آل است. خواص معماری سرویس گرا به این شرح است: استفاده از استانداردهای مستقل از فناوری و مورد توافق برای ارائه مولفه های نرم افزاری تحت قالب سرویس معرفی كننده یك روش مشخص و مورد توافق برای تعریف و ارتباط بین مولفه های نرم افزاری مولفه های نرم افزاری منفرد می توانند در ساخت دیگر نرم افزارها استفاده شوند تقویت كننده رهیافت سرهم بندی اجزاء از قبل تعریف شده برای ساخت نرم افزارها به جای توسعه و پیاده سازی آنها می تواند به نرم افزاهای خارج سازمانی نیز مانند انواع داخلی آن متصل شوند.

عناصر تشکيل دهنده معماري سرويس گرا SOA Application frontend Service Service repository Service bus Contract Implementation Interface Business logic Data

Application Application Application Application تاثیر استفاده از معماری سرویس گرا در تسهيل اتصال بين سيستم هاي اطلاعاتي Application Application Application Application App Service Interface

App Service Interface تاثیر استفاده از گذرگاه سرويس در معماری سرویس گرا جهت یکپارچگی سیستم های اطلاعاتی(EAI) Service Interface Service Interface ESB

Orchestration vs. Choreography

نقش هم نواسازی (Orchestration) در معماری سرویس گرا

تفاوت مدل فرایندی با مدل سرویس گرا

نحوه پاسخ به یک درخواست سرویس (اركستريشن) You’re approved! Loan Service 1 <process> <sequence> <receive … /> <invoke </sequence> </process> Loan Service 2 Credit Validation Service Loan Service (Orchestration)

معماری سرویس گرا از نگاه ذینفعان مختلف مدیر ارشد اجرائی(CEO): محصولات یا فرآیندهای جدید به سادگی توسط فناوری اطلاعات اجرا خواهند شد. سیستم های انعطاف پذیر دیگر مانعی بر سر تغییر و تكامل سریع فرآیندها نخواهند بود. مدیر ارشد اطلاعاتی(CIO): رفع معضل بزرگ یكپارچگی مجموعه سیستم های سازمان، یكی از بزرگترین مشكلاتی كه فناوری اطلاعات در سازمانها بزرگ با آن روبرو بوده است. بدین ترتیب پاسخگوئی به نیازهای حرفه نیز بهبود می یابد. مدیر پروژه های تولید و توسعه سیستم های اطلاعاتی : تقسیم پروژه ها به اجزاء كوچكتر كه می توانند مستقل از هم انجام شوند به سادگی محقق می شود. همچنین كنترل پیشرفت هر زیر پروژه نیز مستقلا قابل محاسبه و كنترل خواهد بود. توسعه دهندگان سیستم: در گذشته یكی از سخت ترین و طاقت فرساترین كارها برای تولید كنندگان سیستم های اطلاعاتی انجام یكپارچگی و اتصال با دیگر سیستمها بوده درحالیكه اكنون وب سرویس رهیافت غالب برای تولید سرویس هائی مستقل از فناوری است كه توسط دیگر سرویس های تحت وب قابل فراخوانی هستند.

پروتکل های معماری سرویس گرا (SOAP) Simple Object Access Protocol : ساختاری برای تبادل پیامهای در قالب XML است كه بین سرویس های وب مبادله می شود (WSDL) Web service Description Language : زبانی مبتنی بر XML كه جهت توصیف ویژگی های عملیاتی سرویس های وب استفاده می شود و دارای دو بخش تعریف واسط و پیاده سازی است. (UDDI) Universal Description ,Discovery and Integration: واسطی است برای انتشار و شناسائی سرویس های وب و شامل یك مخزن می شود كه ارائه دهندگان به انتشار و تبلیغ سرویس خود می پردازند تا دیگران بتوانند آن را شناسائی كنند.

مراحل درخواست سرویس Server Service Requester UDDI Directory UDDI SOAP Request WSDL SOAP Response Server

ضرورت و کاربرد معماری سرویس گرا

نیاز به تعامل بین سیستم های اطلاعاتی در یک سازمان CICS gateway ORB Broker Screen scrape EDI/VAN Down- load file C++ Message queue FOCUS APPC CRM2 Message Trans- action Web ERP CRM1 RPC CSV

نیاز به تغییر سیستم های اطلاعاتی در سازمانها یک اصل انکارناپذیر است

نیاز به تعامل پذیری سازمانها در حوزه فناوری اطلاعات دیگر سازمانها شرکاء و ذینفعان مستقیم MOTE RFID Sensors Firewall Firewall سرویس های مبتنی بر فناوری اطلاعات سیستمها و بانکهای اطلاعاتی زیر ساختارها

اهداف اصلی معماری سرویس گرا استاندارد سازی و یکپارچگی سکوها و زیر ساخت های فناوری در درون سازمان بهبود تعامل پذیری بین سازمانی استفاده مجدد و انعطاف پذیری سرویس های اطلاعاتی همراستائی بیشتر فناوری اطلاعات با کسب و کار

استخراج سرویس های خوش تعریف از سیستم های موجود Service Application Landscape SOA Organization

ساخت سیستم های جدید با استفاده از سرویس های خوش تعریف Use / reuse Service Create new applications Service Service Service Service Service Service Service Service Service Service Service Service

وضعیت تجاری بازار معماری سرویس گرا

سئوال : شرکت شما برای معماری سرویس گرا چه برنامه ای دارد؟ ضرورت تجاری SOA Enterprise-wide SOA up 200% Department-wide SOA up 300%، سئوال : شرکت شما برای معماری سرویس گرا چه برنامه ای دارد؟ Don't Know Not Planning to Deploy Evaluation Pilot Projects Department-wide SOA Enterprise-wide SOA 2005 2006 32% 21% 20% 13% 4% 8% 12% 7% 25% 28% 16%

Good architecture means good service design

با تشكر از وقت و حوصله شما عزيزان