Presentation is loading. Please wait.

Presentation is loading. Please wait.

Njaaux Hmuangv Doic Nyei Jauv.

Similar presentations


Presentation on theme: "Njaaux Hmuangv Doic Nyei Jauv."— Presentation transcript:

1 Njaaux Hmuangv Doic Nyei Jauv.
Family Lessons © Zeuz, Gueix-Zunh

2 Tin-Hungh Paaiv Mbuo Zoux Nyei Gong
Hmuangv Doic Nyei Maengc Family Life Tin-Hungh Paaiv Mbuo Zoux Nyei Gong 1. Hmuangv Doic Nyei Gong-Ginc 2. Systems Perspective of Parenting 3. 4. Dorng Hungh Jaa Nyei Leiz 5. Dorng Jaa Nyei Jauv 6. Psychology Caux Ging-Sou Njaaux Nyei Jauv

3 Da’yietv Ginc Tin-Hungh Paaiv Mbuo Zoux Nyei Gong
Loz-hnoi Tin-Hungh mbuox I^saa^laa^en mienh oix zuqc njaaux ninh mbuo nyei fu’jueiv gan Tin-Hungh nyei leiz wuov zanc Tin-Hungh ganh hnangv naaiv nor gorngv,“O I^saa^laa^en Mienh aac, muangx longx oc. Meih mbuo nyei Ziouv, Tin-Hungh, se nduqc dauh Ziouv hnangv. Oix zuqc longc nzengc hnyouv, longc nzengc za’eix, longc nzengc qaqv hnamv Ziouv, meih mbuo nyei Tin-Hungh. Yie ih hnoi jiu bun meih mbuo naaiv deix leiz oix zuqc longc hnyouv jangx jienv. Oix zuqc jienh njaaux meih mbuo nyei fu’jueiv hiuv duqv naaiv deix leiz. Maiv gunv yiem biauv fai yiem ndaam jauv zangc, bueix njiec fai jiez sin, zungv oix zuqc zorqv naaiv deix leiz kou jienv meih jangx-hoc. Yaac oix zuqc fiev jienv meih mbuo nyei biauv nyei gaengh caa caux meih mbuo nyei laatc gaengh (Nzamc Leiz-Latc 6:4-7).

4 Yiem naaiv douc Ging-Sou njaaux mbuo zoux die zoux
Maa nyei mienh oix zuqc njaaux mbuo nyei fu’jueiv taux Tin-Hungh nyei leiz, bun ninh mbuo hlo daaih haih gan longx Tin-Hungh. Ei naaiv deix Ging-Sou nyei waac nor, Njaaux fu’jueiv nyei jauv se maaih buo nyungc jauv: (1) Mbuo oix zuqc njaaux fu’jueiv hnamv Tin-Hungh muangx Tin-Hungh nyei waac. (2) Mbuo oix Zuqc njaaux fu’jueiv gan Tin-Hungh nyei leiz. (3) Mbuo oix zuqc njaaux fu’jueiv maiv dungx la’kuqv Tin-Hungh.

5 Mv daan mbuoqc naaiv hnangv, maaih ziex norm
dorngx Ging-Sou gorngv zoux die zoux maa nyei mienh oix zuqc ei Ziouv Yesu nyei leiz dorh longx ganh nyei fu’jueiv, yaac njaaux ninh mbuo muangx waac (E^fe^so 6:4). Zoux die zoux maa nyei mienh yaac maiv dungx Cuoqv fu’jueiv, fai zoux bun fu’jueiv hnyouv namx (Ko^lo^si 3:21).

6 Zoux die zoux maa nyei mienh yaac maiv dungx cuoqv
fu’jueiv, fai zoux bun fu’jueiv hnyouv namx (Ko^lo^si 3:21). Tin-Hungh paaiv mbuo zoux gong dorh jiu baang dorh hmuangv doic yangh fai gan Tin-Hungh nyei leiz, se gorngv mbuo maiv zoux mbuo nyei gong nor, mbuo ziouc maaih sic yiem mbuo nyei jiu baang hmuangv doic aqv. Yiem zoux biev mienh nyei leiz wuov douh Ging-Sou nyei waac gorngv, haiv dauh maiv haih goux ganh nyei hmuangv doic longx nor ninh mv puix duqv zoux bieiv dorh Tin-Hungh nyei jiu bang (1 Ti^mo^tai 3:4-5, 12).

7 Hnangv naaiv, mbuo hiuv duqv gorngv njaaux fu’jueiv,
dorh fu’jueiv nyei jauv gengh longx jienv haic yiem mbuo nyei maengc. Se gorngv mbuo hnamv Tin-Hungh nyei, yaac maaih hnyouv oix fuh sux Tin-Hungh nyei mv baac, mbuo nyei fu’jueiv maiv benx nor, mbuo yaac mv puix zoux Tin-Hungh nyei gong. Mbuo fuh sux Tin-Hungh fai zoux Tin-Hungh nyei gong se da’yietv nyungc njaaux mbuo ganh nyei fu’jueiv muangx waac gan longx Tin- Hungh nyei leiz, ziux goux ganh nyei hmuangv doic (1 T^mo^tai 5:8).

8 Giduc mienh nyei biauv zong hmuangv doic se laanh
oix zuqc hnamv laanh. Weic zuqc mbuo lomh nzoih zoux Tin-Hungh hnamv haic nyei naamh nyuoz oix zuqc zuotc ninh nyei nyungc zoux. Mbuo zoux nyei nyungc-nyungc sic oix zuqc hnamv mienh hnangv Giduc hnamv mbuo nor (E^fe^so 5:1-2). Giduc mienh nyei hmuangx doic oix zuqc dongh diuc hnyouv yaac oix zuqc horpc fim dongh eix laanh mbuoqc laanh weic zuqc mbuo lomh nzoih taaih Giduc Yesu nyei mienh (E^fe^so 5:21).

9 I. NJAAUX FU’JUEIV NYEI YIETC NYEIC JAUV
(1) Fu’jueiv se oix zuqc bangh faix njaaux, njaaux ninh mbuo yangh horpc nyei jauv, zuov ninh mbuo hlo daaih ziouc maiv haih la’kuqv ninh mbuo yangh nyei jauv. (Congh Mengh 22:6) (2) Maiv dungx simv jienv maiv hatc njaaux meih mbuo nyei fu’jueiv yiem faix nyei ziangh hoc.(Congh Mengh Sou 23:13-14). (3) Hatc njaaux meih nyei dorn, dongh corc maaih lamh hnamv nyei ziangh hoc (Congh Mengh Sou19:18). (4) Hatc njaaux meih nyei dorn, nor ninh ziouc oix bun meih maaih baengh orn (Congh Mengh Sou 29:17). (5) Haiv dauh mienh hnamv ninh nyei dorn nor, ninh fai fim nyei hatc njaaux ninh (Congh Mengh Sou 13:24). (6) Longc biaa hatc njaaux meih nyei dorn–jueiv se haih zunc cuotv hngongx nyei jauv (Congh Mengh Sou 22:15).

10 II. ZOUX DIE ZOUX MAA MIENH NYEI GONG-GINC JAUV
(1) Zoux diex maac nyei mienh oix zuqc ei Ziouv Yesu nyei leiz dorh longx ganh nyei fu’jueiv yaac njaaux ninh mbuo muangx waac (E^fe^so 6:4). (2) Zoux die zoux maa nyei mienh maiv dungx cuoqv fu’jienv qiex jiez (Ko^lo^si 3:21). (3) Se gorngv mbuo maiv bangh faix njaaux fu’jueiv nor, fu’jueiv hlo daaih maiv benx mbuo ganh oix zuqc ndaam-dorng ninh mbuo zoux nyei sic(I Samuel 3:11-14). (4) Zoux die zoux maa nyei mienh oix zuqc ndorm muangz jienv njaaux mbuo nyei fu’jueiv,Tin-Hungh gorngv, “Oix zuqc jienh njaaux meih mbuo nyei fu’jueiv hiuv duqv naaiv deix leiz. Maiv gunv yiem biauv fai yiem jauv zangc, bueix njiec fai jiez sin, zungv oix zuqc buih jienv yiem.”(Deut. 6:7). (5) Mbuo Giduc Mienh njaaux fu’jueiv nyei jauv se oix zuqc ei Ziouv Yesu nyei leiz njaaux. Njaaux Tin-Hungh nyei bun ninh mbuo hiuv, dorh ninh mbuo mingh lorz Tin-Hungh nyei jauv. (6) Njaaux fu’jueiv nyei jauv se oix zuqc maaih biauv zong nyei leiz gunv njaaux fu’jueiv, fu’jueiv cingx daaih haih muangx, haih ei jienv zoux. (7) Se gorngv mbuo oix fu’jueiv muangx mbuo nyei waac, mbuo oix zuqc longc ziangh hoc caux ninh mbuo. (8) Njaaux fu’jueiv nyei jauv se, mbuo maiv haih ei loz-hnoi mbuo yiem Dong_Naamh AA nyei jauv njaaux.

11 III. FU’JUEIV MAIV MUANGX WAAC NYEI JAUV
(1) Domh mienh mv maaih biauv zong nyei leiz gunv njaaux fu’jueiv nyei jauv. (2) Domh mienh maiv liuc leiz ziux goux fu’jueiv . (3) Domh mienh maiv longc ziangh hoc caux fu’jueiv jiu tong. (4) Domh mienh maiv njaaux fu’jueiv. (5) Domh mienh ganh maiv maaih horpc fim nyei jauv. (6) Domh mienh sueih fu’jueiv ei ninh nyei hnyouv zoux. (7) Domh mienh maiv gunv njaaux fu’jueiv . (8) Domh mienh zoux kuv nyungc zeiv bun fu’jueiv zuotc. (9) Fu’jueiv yiem zuqc mienh waaic mienh nyei dorngx.

12 (3) Domh mienh oix zuqc ndorn muonz daux gaux weic fu’jueiv.
IV. HMUANGV DOIC OIX ZUQC MAAIH BIUX MENGH HNAMV NYEI JAUV (1) Se gorngv domh mienh oix fu’jueiv muangx waac, domh mienh oix zuqc maaih biux mengh hnamv nyei jauv bun fu’jueiv. (2) Domh mienh oix zuqc longc Ziangh hoc caux fu’juei jiu tong, yaac zoux doic. (3) Domh mienh oix zuqc ndorn muonz daux gaux weic fu’jueiv. (4) Die caux maa ganh yaac oix zuqc maaih biux mengh hnamv nyei jauv zoux nyungc zeiv bun fu’jueiv hiuv.

13 V. FU’JUEIV EI JIENV NINH MBUO YIEM NYEI DORNGX HLO DAAIH
Se gorngv fu’jueiv yiem laanh hnamv laanh nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc hnamv mienh. Se gorngv fu’jueiv yiem laanh nzorng laaih nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc nzorng mienh. Se gorngv fu’jueiv yiem maaih baengh orn nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc baengh nyei yiem. Se gorngv fu’jueiv yiem ceux lunc nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc ceux lunc. Se gorngv fu’jueiv yiem longc noic nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc longc noic.

14 (06) Se gorngv fu’jueiv yiem qiex beqv nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc zoux qiex beqv.
(07) Se gorngv fu’jueiv yiem laanh taaih laanh nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc taaih dieh dauh. (08) Se gorngv fu’jueiv yiem gorngv doqc mienh nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc gorngv doqc mienh. (09) Se gorngv fu’jueiv yiem baengh fim nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc zoux baengh fim. (10) Se gorngv fu’jueiv yiem hnamv Tin-Hungh nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc hnamv Tin-Hungh (11) Se gorngv fu’jueiv yiem laanh mbuoqc laanh nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc mbuoqc domh mienh.

15 (12) Se gorngv fu’jueiv yiem laanh ceng laanh nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc ceng dieh dauh.
(13) Se gorngv fu’jueiv yiem nzaeng jaax nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc nzaeng jaax. (14) Se gorngv fu’jueiv yiem laanh a’hneiv laanh nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc a’hneiv dieh dauh. (15) Se gorngv fu’jueiv yiem laqc ngopv nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc laqc ngopv. (16) Se gorngv fu’jueiv yiem hnamv Yesu nyei dorngx, ninh mbuo ziouc hoqc hnamv Yesu

16 Da’nyeic Ginc Hmuangv Doic Nyei Gong-Ginc
A. Hmuangv Doic Nyei Gong E^fe^so 5:21-6:4 (1) Nqox oix zuqc hnamv ganh nyei auv hnangv Giduc hnamv Jiu-baang nor. (2) Auv oix zuqc mbuoqc ganh nyei nqox hnangv jiu-bang mbuoqc Giduc nor. (3) Fu’jueiv oix zuqc muangx diex maac nyei waac. (4) Diex maac maiv dungx cuoqv fu’jueiv qiex jiexz. Oix zuqc ei Ziouv Yesu nyei leiz dorh longx fu’jueiv, njaaux ninh mbuo muangx waac.

17 B. Hnangv Haiv Nor Njaaux Fu’Jueiv
(1) Fu’jueiv oix zuqc bangh faix nyei ziangh hoc njaaux, zuov ninh hlo daaih ninh ziouc maiv leih nqoi mbuo njaaux nyei waac(Congh Mengh Sou 22:6). (2) Dongh mbuo hiuv nyei, caux buatc jiex nyei oix zuqc njaaux mbuo nyei fu’jueiv (Joel 1:1-3). C. Physical Discipline - Mborqv Njaaux Buonh Sin Nyei Jauv (1) Fu’jueiv yiem i hnyaangx mingh lorz juqv hnyaangx nyei ziangh hoc, oix zuqc maaih hatc njaaux caux mborqv njaaux yiem buonh sin nyei jauv. (2) Oix zuqc maaih longc waac njaaux, yaac oix zuqc maaih mborqv njaaux nyei jauv.

18 D. Intellectual Teaching -Longc Waac Njaaux Nyei Jauv
(1) Fu’jueiv yiem juqv hnyaangx mingh lorz ziepc hnyaangx nyei ziangh hoc, oix zuqc longc waac hatc njaaux ninh mbuo gauh camv mborqv njaaux nyei jauv. (2) Oix zuqc maaih longc waac njaaux yaac maaih zorqv zuiz nyei jauv. E. Material & Counseling-Longc Qiemx Zuqc & Orn Hnyouv Jauv (1) Fu’jueiv yiem ziepc hnyaangx mingh lorz ziepc hmz hnyaangx nyei ziangh hoc, oix longc dongh ninh mbuo qiemx zuqc nyei jauv njaaux. (2) Se gorngv ninh mbuo muangx waac nor, ninh mbuo qiemx zuqc longc haaix nyungc mbuo ziouc oix zuqc bun ninh mbuo.

19 (1) Fu’jueiv yiem ziepc hmz hnyaangx mingh lorz nyic ziepc hnyaangx
F. Relational & Counseling - Longc Jiu Tong & Orn Hnyouv Nyei Waac (1) Fu’jueiv yiem ziepc hmz hnyaangx mingh lorz nyic ziepc hnyaangx nyei ziangh hoc, oix zuqc longc ziangh hoc caux ninh mbuo jiu tong, orn ninh mbuo nyei hnyouv. (2) Oix zuqc njaaux ninh mbuo hiuv duqv deic-bung doz-leiz caux leiz- fingx jauv. G. Domh Mienh Cuoqv Fai Zoux Dorngc Fu’Jueiiv Nyei Jauv (1) Lengc jeiv bun ninh mbuo nyei ga’naaiv, mbuo maiv oix (Lacking interest in things that are special to them). (2) Bungx ndortv mbuo laengz nyei waac (Breaking our promised). (3) Daanh dongh lengc jeiv bun ninh mbuo nyei ga’naaiv (Criticized special thing for them).

20 (4) Bieqc hnyouv dorngc fu’jueiv nyei eix caux oix nyei jauv (Misunderstanding their motives).
(5) Gorngv waac mv faix fim (Speaking carelessly). (6) Daanh ninh mbuo nyei mouz deic jauv (Criticizing their plan or goal). (7) Zoux bun yie haiz, hnangv jangx ninh mbuo yietc liuz mv zoux dorngc jiex nor (Giving me the feeling that they never had make mistakes). (8) Mv maaih suonc hnyouv haiv zanc gorngv taux yie zoux dorngc nyei sic (Not being gentle when pointing out my problems). (9) Daanh caux mv bieqc hnyouv dongh yie qiemx zuqc tengx caux orn hnyouv nyei ziangh hoc (Criticizing me and not understanding when I need support and encourage).

21 (10) Yietc liuz yaac maiv gorngv jiex mbuox yie “Yie hnamv
meih”. Yietc liuz yaac maiv qaam jiex yie (Never telling me “I love you.” Never showing me physical affection). (11) Maiv longc ziangh hoc caux yie (Never spending time alone with me). (12) Yietc liuz yaac maiv haiz mbuox jiex gorngv, “Laengz zingh meih tengx yie.” (Never telling me “thank you for you helped).” (13) Maiv muangx yie gorngv haaix nyungc (Not listen to me in anything). (14) Maiv a’hneiv yie zoux nyei haaix nyungc (Not appreciated anything that I do).

22 (15) Dongh yie qiemx zuqc nyei jauv, buatc maiv longc jienv bun ninh mbuo (Tings I needs, it seems not important to them). (16) Zanc-zanc dorh dongh yie zoux dorngc jiex daaih nyei jauv daaih gorngv (Always bringing up my old mistakes from the past to deal with present). (17) Daanh yie zoux nyei jauv bun yie nyei a’nziaauc doic fai ganh dauh mienh muangx (Criticizing the things that I had done to my friend or other people). (18) Ngopv fai hemx yie bun yie nyei a’nziaauc doic fai mienh muangx (Nagging me to my friend or other people).

23 H. Hnangv Haaix Nor Haih Noic Duqv Fu’Jueiv Nyei Eix Nqoi
(1) Da’yietv oix zuqc zoux hnyouv suonc nyei, yaac maiv dungx qiex jiez siepv. Dongh haiv nyungc ninh oix jiex nyei, oix zuqc maaiz bun ninh, yaac oix zuqc longc ziagh hoc camv nyei caux ninh jiu tong (Being gentleness, and softness, not to be angery at him/her. Spend time alone with him or her, and the thing he or she like buy it for him or her). (2) Da’nyeic se oix zuqc bieqc hnyouv taux ninh mun nyei jauv caux ninh hnamv taux mbuo zoux mun ninh nyei jauv hnangv haaix nor. (Second step is to increase our understanding of the pain he feels and he has interpreted our offensive behavior).

24 (3) Da’faam nyungc se laengz mbuo zoux dorngc nyei jauv, weic zuqc mbuo zoux nyei jauv bun ninh mun hnyouv mingh (The third step is admitting that we were wrong, because what we did was offensive to him). (4) Da’feix nyungc se mbuo oix zuqc hlorpv faix qaam ninh. Se gorngv mbuo hlorpv fai qaam ninh nor, ninh hiuv duqv gorngv mbuo corc hnamv ninh nyei. Liuz ninh ziouc eix nqoi bun mbuo aqv (The fourth step is attempting to touch the offended person. If we touch or hold him, then he knows that we still love him, then his spirit will open to us).

25 (5) Da’hmz nyungc se mbuo oix zuqc tov zuiz ninh, dongh mbuo zoux dorngc, zoux mun ninh nyei hnyouv nyei jauv, tov ninh guangc bun mbuo. Se gorngv, mbuo hnangv naaiv nor zoux nor. Ninh nyei ga’qiex ziouc haih fiu, se gorngv mbuo nyiemc mbuo zoux dorngc ninh nyei jauv caux yaac tov ninh guangc mbuo zoux dorngc ninh nyei jauv nor, ninh ndongc haaix zungv oix zoux horpc. (The fifth or final step to open someone’s spirit is to seek forgiviness from the one we had offended. We confess the wrong doing we had offended and ask for the forgiveness, it will truly restore our relationship again).

26 (6) Njaaux fu’jueiv nyei jauv se maaih deix ziangh hoc mbuo oix zuqc maaih mborqv njaaux nyei jauv nyei. Mborqv njaaux fu’jueiv nyei jauv se mv zeiz gorngv mbuo mv hnamv fu’jueiv aeqv mbuo mborqv njaaux ninh mbuo. Se weic zuqc ninh mbuo mv muangx waac mbuo cing daaih oix zuqc mborqv njaaux. Yiem Ging-Sou yaac maaih ziex norm dorngx gorngv taux mborqv njaaux fu’jueiv nyei jauv. Nyungc zeiv se hnangv yiem Singx Nzung Sou Tin-Hungh gorngv, “Yie ziouc longc biaav dingc ninh mbuo baamz nyei zuiz, longc biaav-bin mborqv weic ninh mbuo zoux dorngc nyei sic (Singx Nzung 89:32). Ging-Sou gorngv taux mborqv njaaux fu’jueiv nyei jauv se maaih hnangv naaiv:

27 I. Hnangv Haaix Nor Gunv Njaaux Fu’jueiv yiem T.V. Radio, Internet.
A. Home Work T.V And Internet (1) What chance O do you watch?___________________________________ (2) What kind show do you watch?__________________________________ (3) What did you see?_____________________________________________ (4) What kind lesion did you learn?__________________________________ (5) Why is good?_________________________________________________ (6) Why is not good?______________________________________________ B. HOME WORK FROM RADIO MUSIC CD OR TAP (1) What did you listen to?_________________________________________ (2) Is that good for you?__________________________________________ (3) Why is good?_________________________________________________ (4) Why is not good?______________________________________________ (5) If not good why do you listen to?_________________________________ (6) What is good for you?__________________________________________

28 Dongh Naamh AA Nyei Leiz-Fingx Jauv
1. Fu’jueiv se benx domh mienh nyei jaa-dingh. Children are extensions of parents 2. Hmuangv doic dingc bun fu’jueiv.The family makes decisions for the children 3. Gorx, dorc, oix zuqc ziux goux faix nyei wuov deix. Older brother and sister have to take care of the younger. 4. Fu’jueiv horpc zuqc caux domh mienh hmuangv doic yiem. Children should Remain with parents and family. 5. Fu’jueiv-faix maiv qiemx zuqc hnamv taux haaix nyungc jauv. Young children do not have well formed feelings or individual needs. 6. Fu’jueiv maiv qiemx zuqc domh mienh oix zuqc zanc-zanc ceng ninh mbuo zoux gong nyei. Young hildren do not need to praise every time when they are doing something done. 7. Fu’jueiv maiv horpc zuqc zoux qiex beqv, qiex jiez. Children should not express anger, frustration.

29 Fai Bung Mienh Nyei Leiz-Fingx Jauv
1. Fu’jueiv se benx gorc-zeuz mienh. Children are individuals. 2. Fu’jueiv ganh maaih leiz ginv. The child is given choices. 3. Dauh dauh fu’jueiv oix ziux goux liuc leiz ninh ganh. Each child is responsible for his or her own. 4. Fu’jueiv horpc zuqc hoqc hiuv ninh mbuo ganh yiem nyei jauv. Children should learn know how to live independence from parents. 5. Fu’jueiv horpc zuqc hiuv duqv taux ganh nyei jauv caux hnamv nyei sic. Young children have well formed feelings and personalities. 6. Fu’jueiv horpc zuqc ceng nyei, se gorngv ninh mbuo zoux ziangx gong. Children need to praise, if they have. Done some thing good. 7. Fu’jueiv horpc zuqc bun ninh mbuo qiex jiez duqv nyei, bun ninh bungx cuotv ninh mbuo qiex jiez nyei jauv mingh, ninh mbuo nyei ga’qiex cingx haih fiu. It’s okay for children to express their anger. It is better to vent anger and frustration than let it sit inside the heart.

30 J. Njaaux Fu’Jueiv Nyei Jauv
Njaaux fu’jueiv nyei jauv se oix zuqc maaih biauv zong nyei leiz nyei. Die Maa, oix zuqc liepc leiz daaih njaaux fu’jueiv ei jienv zoux. A. Liepc Leiz Nyei Jauv Se Oix Zuqc: (1) Maaih paaiv-mengh (clear): (a) Haaix norm ziangh hoc, zoux haaix nyungc lo haaix. (b) Specific time, activities etc. (2) Domh mienh oix zuqc longc leiz daaih baengh nyei (be fair): (a) Oix zuqc ei fu’jueiv nyei hnyaangx jeiv mingh, cingx haih zoux duqv. (b) Age-appropriate, attainable. (3) Oix zuqc jienv jienv longc, fai ei jienv mbuo liepc daaih nyei leiz zoux (be consisten): (a) Yietc zungv biauv zong fu’jueiv dauh dauh oix zuqc ei jienv zoux: maiv dungx hnoi-hnoi tiuv. (b) Apply it to all children. Do not change from day to day.

31 B. Fu’Jueiv Zoux Cuotv Daaih Nyei Jauv Se Maaih I Nyungc:
(1) Se gorngv ninh mbuo zoux duqv longx nor, mbuo oix zuqc ceng ninh mbuo. If they are doing goods in positive strokes, we ought to praise them. (2) Se gorngv ninh mbuo zoux longx nyei sic nor yaac oix zuqc ceng ninh mbuo. If they are doing in positive consequences give praise. (3) Fu’jueiv zoux daaih nyei jauv domh mienh maiv oix: (a) Mingh ceux fai mingh sau buangh zuqc sic – Natural consequences. (b) Logical consequences. (c) Zorqv ziangh hoc cuotv maiv bun ninh mbuo zoux haiv nyungc Time-out.

32 Da’faam Ginc Systems Perspective of Parenting
A. THREE KIND PARENTS = BUO SETV DOMH MIENH 1. Authoritarian Parents = Longc Lingc Nyei Domh Mienh: Naaiv nyungc mienh, se kungx longc hatc maaz gunv fu’jueiv hnangv, se gorngv fu’jueiv maiv muangx fai maiv ei nor ziouc mborqv aqv. Njaaux fu’jueiv nyei jauv maiv maaih, gauh camv jiex se hemx mborqv fu’jueiv hnangv. Naaiv nyungc mienh nyei fu’jueiv gauh camv jiex se caux ninh mbuo maiv horpc. Fu’jueiv faix nyei ziangh hoc nor mv haih zoux haaix nyungc sueih ninh mbuo mborqv hemx, zuov hlo deix ninh mbuo hiuv duqv deic-bung jauv nor, ninh mbuo biaux, mv zei nor aeqv caux ninh mbuo doix dekc. Naaiv mienh laaix fu’jueiv nyei jauv maaih deix oix zuqc bieqc loh lo haaix. Naaiv nyungc mienh maaih deix fu’jueiv caux ninh mbuo zoux win wangv.

33 2. Authoritative Parents = Gunv Njaaux Nyei Domh Mienh:
Naaiv nyungc mienh, se gorngv fu’jueiv maiv muangx waac nor, ninh mborqv, mborqv liuz aengx njaaux longx bun fu’jueiv. Naaiv nyungc mienh nyei fu’jueiv gauh muangx waac, yaac gauh ziangh horngh jiex yietc zungv. 3. Permissive Parents = Bungx Nqoi Nyei Domh Mienh Naaiv nyungc mienh hnamv fu’jueiv nyei, mv baac maiv njaaux fu’jueiv. Ninh mbuo sueih binc fu’jueiv oix zoux haaix nyungc yaac duqv, maiv gunv maiv njaaux, fu’jueiv ndongc haaix ceux yaac maiv mborqv maiv hemx, sueih binc fu’jueiv ceux hnangv. Naaiv nyungc mienh nyei fu’jueiv, maiv muangx waac, ceux yaac ceux, m’normh yaac hoz yaac maiv benx yietc deix.

34 4. Domh Mienh Gunv Njaaux Fu’Jueiv Nyei Jauv:
Domh mienh gunv njaaux fu’jueiv nyei jauv se oix zuqc ei fu’jueiv Nyei hnyaangx jei fai hnyaangx-gaeng mingh. Se gorngv fu’jueiv faix nyei ziangh hoc nor, mbuo oix zuqc gauh goux longx ninh mbuo, gunv njaaux nyei jauv yaac oix zuqc gauh camv. Zuov ninh mbuo hlo jienv faaux fai hlo jienv mingh nyei ziangh hoc mbuo gunv njaaux nyei jauv zoqc jienv njiec, gunv zoux gunv bungx fong ninh mbuo. Gunv njaaux fu’jueiv nyei jauv se hnangv naaiv nor mingh, ei dorh fu’jueiv nyei leiz.

35 5. HOW TO TALK TO CHILDREN’S PROBLEMS
Hnangv Haiv Nor Caux Fu’Jueiv Gorngv Taux Ninnh Mbuo Zoux Nyei Sic A. TIMING: (1) Lorz ziangh hoc buangh fu’jueiv. Find the time to meet with children. (2) Oix caux fu’jueiv gorngv waac nyei ziangh hoc, oix zuqc jangx taux mbuo ganh ndaangc, mbuo corc haiz qiex jiez nyei fai? Se gorngv haiz qiex jiez jienv nor maiv dungh mingh caux ninh mbuo gorngv waac, nziex meih haiz caux ninh mbuo nzaeng jaax fai meih gorngv nyei waac ninh mbuo maiv zipv. Before you want to talk to your children, you should think first about yourself. “AM I CALM WHEN I TALK TO MY CHILD?” (3) Jaa-ndaangc meih oix caux fu’jueiv gorngv waac nyei ziangh, meih oix zuqc mbenc ziangx, meih oix hnangv haiv nor gorngv, caux meih oix longc haiv nyungc waac, fai haiv nyungc jauv njaaux ninh fai caux ninh gorngv. Before you want to talk to your child, develop yourself a plan or an outline, or organized your thought.

36 B. DORNGX PLACE: (1) Njaaux fu’jueiv nyei ziangh hoc, oix zuqc lorz dorngx horpc nyei, sekv-sekv wuov. Ginv norm dorngx lengh nyei caux ninh mbuo zueiz jienv gorngv. Choose a private place, Neutral Location (where will I talk to my child?). (2) Oix zuqc hnamv taux mbuo oix caux fu’jueiv buangh gorngv waac nyei dorngx maaih haiv nyungc ga’naaiv haih daaih nyauv zuqc mbuo. Think about the place that you want to meet with your child is there any thing that minimize interruptions your conversation. (3) Oix zuqc mbenc ziangx muangx fu’jueiv oix mbuox meih nyei jauv fai mbungh jienv fu’jueiv oix mbuox meih nyei jauv hnangv haaix nor. Be prepare yourself for listen to your children’s answer. Prepare for the worst. Ask yourself (AM I ready for anything they tell me?).

37 C. DOMH MIENH CAUX FU’JUEIV GORNGV WAAC NYEI JAUV
I. FU’JUEIV ZOUX DORNGC NYEI JAUV: (1) Mingh haiv ndau maiv mbuox bun domh mienh hiuv. (2) Mingh jiex ndaangc dingc daaih nyei ziangh hoc (curfew). (3) Caux doic mingh saau mv nzuonx. (4) Zoux bun domh mienh nzauh, mv haih bueix m’njormh. (5) Daangx mingh horqc dorngh fai maiv mingh doqc sou. II. DOMH MIENH QIEX JIEZ FU’JUEIV NYEI JAUV: (1) Fu’jueiv mingh haiv ndau maiv mbuox domh mienh. (2) Domh mienh nzauh bueix m’njormh. (3) Fu’jueiv maiv ei biauv zong liepc daaih nyei leiz. (4) Gorngv haiv nyungc yaac maiv muangx. (5) Caux doic mingh saau. (6) Zoux bun domh nzauh benx baengc.

38 III. FOR AN EXAMPLE: A. Senario: Parent’s Feeling The Problem The Effect On Parent (1) Meix Wueih fear, anger, anxiety. Curfew violation unable to slept. (2) Tom fear, worry, anger. Absent from school take time off B. YOUR HOMEWORK = MEIH NYEI BIAUV GONG: (1) Fu’jueiv zoux dorngc nyei jauv:_______________________________ (2) Domh mienh nyei hnyouv haiz hnangv haiv or:__________________ (3) Fu’jueiv zoux dorngc haaix nyungc jauv?:______________________ (4) Laaix fu’jueiv zoux nyei sic domh mienh zuqc buangh nyei jauv: _____________________________________________________________

39 IV. Biux Mengh Hnamv Bun Fu’Jueiv
Njaaux fu’jueiv nyei jauv domh mienh oix zuqc maaih biux mengh hnamv bun fu’jueiv. Se gorngv fu’jueiv maiv hiuv duqv domh mienh hnamv ninh mbuo nor, ninh mbuo maiv muangx domh mienh njaaux ninh mbuo, gorngv ninh mbuo aqv. Biux mengh hnamv bun fu’jueiv, se maiv zeiz gorngv fu’jueiv oix longc haaix nyungc ziouc bun aqv. (1) Biux mengh hnamv bun fu’jueiv nyei jauv se longc jueiv haic. Showing love and affection to children is most important concept. (2) Domh mienh oix zuqc hnoi-hnoi gorngv jienv mbuox fu’jueiv, “Yie hnamv meih.” Parents must tell their children they are loved every day. (3) Fu’jueiv hlo jienv mingh gauh aqc duqv biux mengh hnamv bun ninh mbuo. Children older they get the more difficult it often becomes to convey love and show affection. (4) Maiv muangx waac nyei fu’jueiv qiemx zuqc domh mienh biux mengh hnamv bun ninh mbuo gauh camv. Strong-willed and out of control children need display of love and affection more frequently.

40 (5) Maiv gunv fu’jueiv zoux eix-leiz daaih mbuo maiv oix, mv baac domh mienh oix zuqc hnoi-hnoi gorngv mbuox ninh mbuo “Yie hnamv meih.” No matter how difficulties with open displays of love and affection, but nevertheless parents must tell their children how much they are loved every day. (6) Hnamv nyei jauv se zoux gorn-ndoqv bun domh mienh haih tiuv fu’jueiv zoux nyei eix-leiz. Love is the foundation from which parents can influence children’s behavior. (7) Mv maaih haiv nyungc jauv bun domh mienh mv haih biux mengh hnamv caux hatc njaaux fu’jueiv maiv duqv. There is no reason why parents cannot be loving and nurturing while providing structure and discipline at the same time.

41 A. Fu’jueiv Maiv Muangx Waac Nyei Jauv Se Hnangv Naaiv:
(1) Domh maiv daux gaux weic ganh nyei fu’jueiv. (2) Domh mienh maiv biux mengh hnamv nyei jauv bun fu’jueiv. (3) Domh mienh maiv longc ziangh hoc caux fu’jueiv jiu tong. (4) Domh mienh mv maaih biauv zong nyei leiz gunv njaaux fu’jueiv nyei jauv. (5) Domh mienh maiv liuc leiz ziux goux fu’jueiv nyei jauv. (6) Die caux maa ganh mv maaih horpc fim nyei jauv. (7) Domh mienh bun fu’jueiv maaih sueih youh nyei jauv camv haic. (8) Domh mienh maiv gunv njaaux fu’jueiv. (9) Die caux maa mv maaih biux mengh hnamv nyei jauv bun fu’jueiv. (10) Die caux maa maiv zoux kuv nyungc zeiv bun fu’jueiv zuotc. (11) Fu’jueiv yiem zuqc mienh waaic mienh nyei dorngx, fai caux zuqc mienh waaic mienh.

42 C. Hatc Njaaux Fu’Jueiv Nyei Jauv
B. Se Gorngv Mbuo Oix Fu’Jueiv Muangx Mbuo Nyei Waac Nor: (1) Mbuo oix zuqc maiv dingh liouh nyei daux gaux weic mbuo nyei fu’jueiv mbuo. (2) Mbuo yaac oix zuqc maaih biux mengh hnamv nyei jauv bun ninh mbuo. (3) Mbuo yaac oix zuqc longc ziangh hoc caux ninh mbuo jiu tong, zoux doic. (4) Mbuo yaac oix zuqc maaih biauv zong nyei leiz gunv njaaux fu’jueiv nyei jauv. (5) Die caux maa ganh yaac oix zuqc maaih biux mengh hnamv nyei jauv zoux nyungc zeiv bun fu’jueiv. C. Hatc Njaaux Fu’Jueiv Nyei Jauv Hatc njaaux fu’jueiv nyei ziangh hoc, maiv dungx bun qiex jiez nyei jauv gunv zuqc meih. Se gorngv meih qiex jiez jiex ndaangc nor, nziex meih haih mborqv fu’jueiv mun jiex ndaangc, yaac zuqc mingh nyangh muonh siemv zuiz, fai hungh jaa haih zorqv meih nyei fu’jueiv mv bei. Hatc njaaux fu’jueiv nyei jauv se ziux fu’jueiv nyei hnyaangx-jeiv fai hnyaangx gaeng njaaux.Hatc njaaux fu’jueiv se oix zuqc maaih leiz bun fu’jueiv ei jienv zoux. Liepc leiz njaaux fu’jueiv nyei jauv se: (1) Oix zuqc maaih paaiv-mengh. (2) Oix zuqc maaih baengh fim. (3) Oix zuqc zanc-zanc ei jienv longc, ei jienv zoux.

43 D. Weic Haiv Diuc Domh Mienh Caux Fu’Jueiv Nzaeng Jaax?
(1) Weic zuqc leiz-fingx nyei jauv mv fih hnangv. Because the cultural gap. (2) Weic douh doic jauv maiv fih hnangv. Because the generation gap. (3) Weic leiz-fingx jauv tiuv. Because the changing of cultural. (4) Weic yiem-lamh dorngx tiuv. Because place change. (5) Weic zuqc lungh ndiev tiuv. Because the society changing. E. Buo Setv Domh Mienh Njaaux Fu’Jueiv Nyei Jauv 1. AUTOCRATIC PARENTS: Naaiv nyungc domh mienh gorngv haaix nyungc, fu’jueiv oix zuqc ei nzengc. Fu’jueiv maiv maaih leiz gorngv taux ninh mbuo oix nyei caux maiv oix nyei jauv. Parents make all decisions (“Do as I say, because I am your parent!”). Children are not given permission to express their opinions.

44 2. PERMISSIVE PARENTS: Naaiv nyungc domh mienh gamh nziex fu’jueiv qiex
jiex ninh mbuo, maiv oix gorngv daaih bun fu’jueiv butv qiex, fai nouz ninh mbuo. Parents who are generally afraid to take a stand because they do not want to upset their children and make them angy at the parent. (In this case, children take control parent and make decisions). 3. DEMOCRATIC PARENTS: Naaiv nyungc domh mienh bun qangx fu’jueiv caux ninh mbuo maaih caangh laangh. Mv baac domh mienh mangc gaax fu’jueiv gorngv daaih nyei jauv se longc duqv, zoux duqv nyei fai, ninh mbuo tengx jienv fu’jueiv caangh laangh dingc, haiv nyungc horpc zuqc zoux, haiv nyungc maiv horpc zuqc zoux. Naaiv nyungc domh mienh nyei fu’jueiv gauh muangx waac, yaac gauh nitv domh mienh. This kind parents allowed children to make a decision and speak out (with limits) and choices are made together by both parents and children. In this case parents advise children what is good, and what is bad decision, they watching over their children.

45 F. Ceng Caux Njaaux Fu’Jueiv Nyei Jauv
Fu’jueiv qiemx zuqc maaih domh mienh ceng, orn hnyouv ninh mbuo. Se gorngv buatc fu’jueiv zoux duqv longx nyei dorngx, domh mienh oix zuqc ceng ninh mbuo. Se gorngv buatc ninh mbuo zoux daaih maiv horpc, fai zoux maiv mingh nor, domh mienh oix zuqc njaaux, oix zuqc orn hnyouv bun ninh mbuo. Bun ninh mbuo hiuv duqv gorngv domh mienh hnamv ninh mbuo nyei, buatc ninh mbuo zoux nyei gong nyei. Ceng, orn hnyouv, caux bun zingh nyeic fu’jueiv nyei jauv se tengx fu’jueiv maaih hnyouv-qaqv jienh doqc sou. Tengx ninh mbuo hiuv duqv gorngv ninh mbuo se maaih banh zeic, yaac sienx gorngv domh hnamv ninh mbuo nyei. Children are needed to praise by parents. Praise,encouragement, and rewards are critical to develop positive self-esteem of children.

46 Longc jienv nyei jauv se oix zuqc zorc fu’jueiv zoux dorngc nyei
dorngx, caux yaac oix zuqc hiuv duqv bun zingh nyeic fu’jueiv, dongh ninh mbuo zoux duqv longx nyei jauv. It is important to correct child’s behavior, and also to reward a children for positive behavior. Fu’jueiv yiem horqc dorngh zoux longx duqv mienh ceng ninh mbuo, mv baac nzuonx biauv daaih mv maaih mienh ceng ninh mbuo, corc daux nzuonx kungx haiz domh mienh hemx ninh mbuo hnangv. Hnangv naaiv, ninh mbuo cingx daaih maiv oix yiem biauv. Children in school have praise, honor, encourage, for who they are and for what they have accomplished. If that same encouragement and praise is not offered in the home, they wonder why and may seek such attention elwhere.

47 G. Ceng Fu’Jueiv Nyei Jauv
(1) Tengx ninh mbuo maaih hnyouv-qaqv kauv hoqc nyei jauv. (2) Tengx ninh mbuo jienh oix zoux gong. (3) Tengx ninh mbuo hiuv duqv domh mienh hnamv ninh mbuo nyei. (4) Tengx ninh mbuo a’hneiv caux domh mienh jiu tong. (5) Tengx ninh mbuo muangx domh mienh gorngv nyei waac.

48 H. Bun Zingh Nyeic Fu’Jueiv Nyei Jauv
(1) Ceng ninh mbuo. Praise them. (2) Bun zingh nyeic fu’jueiv nyei jauv se dongh fu’jueiv oix longc, caux oix zoux nyei jauv. Mv baac maiv zeiz dongh waaic nyei, maiv benx nyei jauv wuov nyungc. Allow them to do what thy like to do, but not the bad things. (3) Caux fu’jueiv caangh laangh taux dongh ninh mbuo oix zoux nyei jauv. Work together with children towards a goal that they want to accomplishing it. (4) Oix zuqc caux fu’jueiv caangh laangh mangc gaax ninh mbuo oix longc haiv nyungc, oix zuqc hnangv haiv nor zoux cing haih duqv. Se gorngv ninh mbuo maiv ei jienv zoux nor, ninh mbuo ziouc maiv duqv aqv. Se gorngv ninh mbuo maiv duqv se ninh mbuo ganh nyei dorngc.

49 I. Domh Mienh Oix Zuqc Njaaux Fu’Jueiv Hoqc Hiuv Nyei Jauv
(1) Maiv zeiz dongh mbuo oix longc nyei ga’naaiv nyungc-nyungc haih duqv nzengc (2) Oix zuqc hoqc zaanv nyaanh, hoqc longc nyaanh horpc nyei jauv. (3) Domh mienh maiv zeiz haih caux fu’jueiv yietc liuz yiem. (4) Fu’jueiv oix zuqc hoqc hiuv duqv hnangv haiv nor gunv goux ninh mbuo ganh. (5) Fu’jueiv maiv haih yietc liuz bangc domh mienh fai tengx ninh mbuo nyei mienh. (6) Njaaux ninh mbuo hiuv duqv, zoux longx duqv longx, zoux waaic duqv waaic. (7) Longc jienv haic oix zuqc bun fu’jueiv hiuv duqv, domh mienh maiv zeiz yietc liuz caux ninh mbuo yiem, tengx ninh mbuo. (8) Njaaux bun fu’jueiv hiuv duqv, ninh mbuo ganh oix zuqc ndaam-dorng ninh mbuo zoux nyei jauv, maiv gunv zoux longx fai zoux waaic nyei jauv.

50 6. Jiu Tong Nyei Jauv = Communication
A. Muangx nyei mv baac maiv haiz = Listening but not hearing (1) Active listening. Maaih hnyouv oix muangx waac nyei mienh: wuov nyungc mienh se longc sin, longc m’zing, longc nzuih muangx gorngv waac wuov dauh mienh. (2) Respect for each other. Oix zuqc taaih ginx mienh gorngv nyei waac: taaih ginx mienh gorngv nyei waac, se mienh gorngv waac nyei ziangh hoc, mbuo oix zuqc muangx mienh gorngv, fai zuov mienh gorngv ziangx mingh, mbuo cingx daaih gorngv mbuo nyei buonc.

51 B. Jiu tong jauv longc waac caux sin zoux nyei eix-leiz.
(1) Nzunc baav fu’jueiv oix bun mbuo domh mienh hiuv taux ninh mbuo nyei hnyouv hnamv nyei jauv, mv baac maiv maaih waac porv mengh. (2) Se gorngv mbuo gengh mbuo muangx mienh gorngv nor, dongh mienh gorngv nyei waac mbuo haih jangx duqv nyei. Mbuo haih mbuox mienh gorngv, ninh gorngv taux haaix nyungc jauv nyei. (3) Ei jienv mienh waac gorngv nyei waac gorngv. Reflective listening. (4) Ei jienv fu’jueiv gorngv mbuox mbuo nyei waac gorngv bun fu’jueiv se tengx ninh mbuo haih sienx haih bungx hnyouv mbuo domh mienh. Ninh mbuo sienx mbuo domh mienh gengh maaih hnyouv oix tengx ninh mbuo, goux ninh mbuo,hnangv naaiv ninh mbuo maaih haiv nyungc yaac oix gorngv mbuox, yaac oix caux mbuo ninh fatv.

52 (5) Njaaux fu’jueiv nyei jauv se oix zuqc jiex gorn longc “Yie” wuov
joux waac ndaangc. Maiv dungx longc “Meih” wuov joux waac. Se gorngv mbuo jiex gorn caux fu’jueiv gorngv meih nor, ninh mbuo haiz mbuo hemx ninh mbuo hnangv, ninh mbuo ziouc maiv oix muangx Mbuo gorngv nyei waac aqv. (6) Se gorngv mbuo caux fu’jueiv gorngv waac nyei ziangh hoc, mbuo longc “Yie” wuov joux waac nor, se bun fu’jueiv hiuv duqv mbuo nyei hnyouv hnamv, oix nyei, caux maiv oix nyei jauv. Fu’jueiv muangx haiz maiv nangc mun hnyouv, ninh mbuo gauh oix nqoi hnyouv caux mbuo gorngv waac.

53 C. Nyungc Zeiv Se Hnangv Naaiv
Haiv zanc “Yie” haiz mienh gorngv meih caux doic mborqv jaax yie gengh haiz gamh nziex haic. Yie maiv oix meih hnangv naaiv nor zoux. Yie haiz hnyouv maiv longx yietc deix. Yie nzauh heix lauh deix meih maiv haih duqv doqv sou aqv. Yie haiz meih nyei fin-saeng gorngv meih maiv mingh doqc sou duqv i norm leiz-baaix aqv, yie gengh hnyouv maiv longx yietc deix. Yie nzauh haic meih, hlo daaih mv haih lorz mv duqv gong zoux, lorz mv duqv nyanc. Meih maiv dungx hnangv naaic zoux bun yie nzauh. Dieh hnoi yie nzauh camv nor yie butv m’nqorngv famv nyei baengc. Se gorngv meih hnamv yie nyei nor meih maiv duqv zoux bun yie nzauh mingh aqv.

54 D. Longc Yie Jiex Gorn Gorngv Nyei Waac Se Gorngv Taux:
(1) Fu’jueiv zoux nyei eix-leiz. (2) Mbuo nyei hnyouv haiz nyei jauv. (3) Maaih haaix nyungc sic cuotv daaih nyei jauv. (4) Se gorngv mbuo hnangv naaiv nor gorngv, hnangv naaiv nor njaaux nor haiz tiuv fu’jueiv nyei hnyouv.

55 Tov fiev meih hoqc jiex daaih nyei jauv oc.
Haiv zanc__________buatc_________ mborqv jaax____________________haiz __________haic_______maiv dungx zoux bun ______nzauh. Se gorngv__________ __________nzauh______nor________haih______m’nqorngv-famv nyei _________. (2) Yie haiz gamh nziex haic wec zuqc _____________haiz ____________________ __________meih Caux doic________________, yaac ________ ________________. (3) Weic zuqc meih fai dieh dauh haih zuqc_________________________________ ___________________________________________________________________. (4) Yie hnamv meih _____________cingx daaih oix goux longx________ ________. ____________________oix bun meih buangh zuqc kouv nyei jauv. Se gorngv meih hnamv_____________nyei nor aeqv, meih oix zuqc muangx yie gorngv nyei waac.

56 7. Mienh Hopv Diuv Caux Buov In Nyei Jauv
A. Weic Haiv Diuc Mienh Oix Hopv Diuv Caux Buov In Nyei Jauv? (1) Weic oix duqv mengh dauh mengh hoc nyei jauv. (2) Weic oix duqv mienh caux ninh mbuo zoux doic. (3) Weic maiv oix bun mienh gorngv mbuo maiv maaih banh zeic nyei mienh. (4) Weic oix maaih njien-youh naauc ngitc nyei jauv. (5) Weic oix seix mangc gaax hnangv haaix nor. (6) Weic oix biaux ndutv gamh nziex nyei jauv, bun ganh daamv hlo. (7) Weic oix biaux ndutv nyauv hnyouv hnyouv nyei sic, fai nzauh nyei jauv. B. Weic Tengx Buonh Sin: (1) Maaih qaqv camv. (2) Teng zoux sin fong kuv yiem. (3) Longc tengx zoux jaev nyei jauv. (4) Weic oix longc mengh dauh (You too cool).

57 C. Weic Tengx Orn Hnyouv. D. Hopv Diuv Nyei Mienh
(1) Tengx la’kuqv nzauh nyei jauv. (2) Tengx la’kuqv hnyouv mun nyei jauv. (3) Tengx la’kuqv gamh nziez nyei jauv. (4) Tengx la’kuqv la’nyauv nyei sic. D. Hopv Diuv Nyei Mienh (1) Qiex zueih diuv. (2) Gorngv waac maiv zien. (3) Yangh jauv maiv dingc (4) Zoux sic ganh nyungc.

58 E. Buov In-Mbiaatc Nyei Jauv
(1) Zueih in-mbiaatc yiem lui-houx fai qiex. (2) Buatc maaih in-mbiaatc nyei saiv fai in-mbiaatc ganx. (3) Fu’jienv nyei gen fai suangx zueih in-mbiaatc. F. Buov In Nyei Jauv (1) Zoux nyei eix-leiz ganh nyungc. (2) Kaqv naen ndortv. (3) Maiv oix gorngv waac camv. (4) Mv maaih noic zoux haaix nyungc.

59 G. Hnangv Haiv Nor Haih Nqaeqv Maiv Bun Fu’Jueiv Buov In Hopv Diuv.
(1) Njaaux ninh mbuo hiuv duqv taux buov in hopv diuv nyei jauv se zoux hoic ninh mbuo ganh nyei buonh sin caux mienh seix nyei jauv. (2) Njaaux ninh mbuo gorngv, “No” liuz oix zuqc biaux nqoi, yaac maiv dungx caux buov in caux hopv diuv nyei mienh zoux doic aqv. (3) Domh mienh oix zuqc lorz ziangh hoc daaih caux ninh mbuo nziaauc. (4) Lorz jauv bun ninh nziaauc yiem longx nyei dorngx. (5) Zoux nyungc zeiv bun fu’jueiv. (6) Lorz ziangh hoc caux ninh mbuo jiu tong. (7) Se gorngv njaaux longx maiv muangx nor, oix zuqc maaih zorqv zuiz, dingc zuiz nyei jauv.

60 H. Fu’Jueiv Caux Doic Nziaauc Domh Mienh Oix Zuqc Hiuv Nyei Jauv
(1) Caux haiv dauh/ With who:_____________________________________. (2) Mingh haaix/ Where is going to:________________________________. (3) Yiem haaix/ Where:__________________________________________. (4) Zoux haaix nyungc/ Do What:__________________________________. (5) Haaix norm ziangh hoc/ When:_________________________________. (6) Weic haiv diuc/Why:__________________________________________. (7) Hnangv haaix nor/How:_______________________________________.

61 Maaih mienh longc ziangh hoc 30 hnyaangx zaah mangc taux
fu’jueiv maiv muangx waac nyei jauv, ninh mbuo gorngv gauh camv jiex fu’jueiv maiv muangx waac nyei jauv se maaih hnangv naaiv: (1) Domh mienh mv maaih biauv zong nyei leiz gunv njaaux fu’jueiv. (2) Domh mienh maiv liuc leiz ziux goux fu’jueiv. (3) Domh mienh maiv njaaux fu’jueiv. (4) Domh mienh ganh maiv maaih horpc fim dongh eix nyei jauv. (5) Domh mienh maiv longc ziangh hoc caux fu’jueiv jiu tong. (6) Domh mienh sueih fu’jueiv ei ninh mbuo nyei hnyouv zoux. (7) Domh mienh maiv gunv njaaux fu’jueiv. (8) Domh mienh maiv zoux longx nyei nyungc zeiv bun fu’jueiv zuotc. (8) Domh mienh maiv maaih longx nyei nyungc zeiv bun fu’jueiv. (9) Fu’jueiv yiem zuqc mienh waaic mienh nyei dorngx.

62 I. Fu’Jueiv Bieqc Nqaengh Fai Benx Nqaengh Nyei Jauv
(1) Oix maaih doic caux ninh mbuo nziaauc. (2) Weic domh mienh maiv caux ninh mbuo jiu tong. (3) Weic maiv oix nqaengh gorngv doqc fai zoux doqc bun ninh mbuo. (4) Weic oix maaih mienh ceng ninhh mbo, fai duqv mienh ceng ninh mbuo. (5) Weic gamh nziez nqaengh mborqv ninh mbuo. J. Hnamv Oix Benx Nqaengh Fai Bieqc Nqaengh Nyei Fu’Jueiv (1) Yiem 5th – 7th grade nyei fu’jueiv. (2) Benx nqaengh nyei fu’jueiv se haiz ganh mv maaih banh zueic doqc sou. (3) Yioux doqc nyei jauv, sou-nzangc aqc bun ninh mbuo, oix caux doic nziaauc. (4) Oix duqv mienh ceng ninh mbuo, mv baac mv maaih banh zueic zoux haiv nyungc. (5) Kaatc horngc, yioux zoux homework nyei jauv. (6) Buatc nqaengh benx jauv bun ninh mbuo haih duqv maaih qaqv, maaih mengh daauh.

63 K. Benx Nqaengh Nyei Fu’Jueiv
(1) Maiv muangx domh mienh njaaux nyei waac. (2) Mangc piex domh mienh njaaux ninh mbuo nyei waac. (3) Cuotv liuz ninh mbuo nyei doic nqaengh nyei waac maiv muangx haiv dauh. (4) Fungx ninh nyei maengc bun nqaengh. (5) Ninh mbuo funx nqaengh benx ganh nyei hmuangv doic. (6) Ninh mbuo sienx gorngv nqaengh se maaih gorn doqv wuonv haic. (7) Ninh mbuo sienx nqaengh haih tengx duqv ninh mbuo. (8) Benx nqaengh nyei fu’jueiv jiex gorn longc nzuqc longc congx lo haaix. (9) Oix duqv dongh nqaengh longc nyei ga’naaiv benx ninh mbuo nyei buonc.

64 caux hmuangv doic nyei la’nyauv jauv.
Yiem naaiv mingh mbuo oix mangc taux deix dongh mienh hoqc fai zaah taux cai-doic caux hmuangv doic nyei la’nyauv jauv. From now on we going to see some overview of research studies on marriages and family problems.

65 Da’feix Ginc Dorngc Hungh Jaa Leiz Nyei Jauv
California Spouse And Child Abuse Laws (Senate Bill 787) California Nyei Leiz Nqaeqv Maiv Bun Zoux Doqc Cai-Doix Caux Fu’Jueiv Nyei Jauv (Senate Bill 787). A. Zoux Doqc Bun Cai-Doix Nyei Jauv Se Maaih Hnangv Naaiv: (1) Norm-norm 18 puon ziangh hoc(18 second) yiem naaiv Meiv Guoqv Deic-bung maaih m’sieqv dorn zuqc nqox fai jaah zeih nqox mborqv.A woman is beaten every 18 seconds in this country by her husband or boy friend or someone she knows. (2) Dongh mborqv auv, mborqv nqox nyei jauv se maaih deix zoux bun sin zangc caux hnyouv zangc waaic. Se gorngv maiv maaih haiv dauh mingh tengx caeqv nor, maaih deix zungv zuqc mborqv daic. In most domestic violence cases, the abuse becomes more serve, resulting in more serve injuries or even death, if no help or intervention is sought out.

66 (3) Mborqv mienh, zoux ciouv nyei jauv se hoqc daaih zoux nyei sic
(3) Mborqv mienh, zoux ciouv nyei jauv se hoqc daaih zoux nyei sic. Dongh wuov deix fu’jueiv duqv buatc fai duqv maaih hmuangv doic mborqv jaax yiem ninh mbuo nyei biauv nor ninh mbuo nzengc-nzengc yaac horqc fai zuotc jienv hnangv naaic zoux yiem ninh mbuo nyei cai-doix mbu’ndongx nyei ziangh hoc. Violence is a learned because behavior many children who witness or experience violence in their families are more likely to enter into violent relationships if they are not provided any help or intervention. (4) Maaih jauv haih tengx duqv mborqv auv mborqv nqox nyei mienh nyei. Mingh lorz orn hnyouv nyei mienh tengx caangh laangh. Orn hnyouv nyei mienh naaic dauh haih tengx njaaux taux hnangv haaix nor zoux haih gunv duqv ganh nyei buonh sin caux ga’qiex nyei jauv njiec, ninh haih lorz jauv daaih tengx meih bun ga’qiex fiu aeqv maiv zuqc mborqv mienh. Abusers can be helped; through counseling, abusers can be taught how to control their anger and respond in more positive ways other than through violence

67 (5) Maaih dauh mienh auv nor duqv i hnyaangx jiex daaih aqv, ninh
zuqc ninh nyei nqox mborqv ninh duqv i buo nzunc aqv. Mv baac ninh corc hnamv haic ninh nyei nqox. Dongh ninh nyei nqox qiex jiex nyei ziangh hoc, ninh gengh gamh nziex haic ninh nyei nqox. Ninh oix ninh nyei nqox dingh maiv mborqv ninh, mv baac ninh gamh nziex maiv lorz mienh daaih tengx ninh. Ninh gamh nziex maiv guangc nqox weic zuqc maiv oix bun ninh nyei die maa mienh muoz zuqc nyaiv. Ninh oix zuqc hnangv haaix nor zoux? A Mienh woman has been beaten by her husband several times for the past two years. She loves her husband, but she is afraid of him when he gets angry. She wants her husband to stop beating her, but she is afraid to seek help. She is also afraid to leave him because it would bring shameful to their families. What should she do?

68 You Can Call: (1) The Police: 911 or (510) 233-1214
(2) National Domestic Violence Hotline: (3) Women Refuge: (510) (4) A Safe Place: (510) (5) The Peniel Mission (Men’s shelter) (510)

69 B. Zoux Doqc Bun Fu’Jueiv Nyei Jauv Se Maaih Hnangv Naaiv
(1) Zoux doqc bun fu’jueiv nyei sin: cuotv liuz maiv zeix ca’bouc zoux zuqc mun nor da’faanh zoux bun fu’jueiv nyei sin mun hnangv, mborqv, ngatc,ndiqv, zorqv dorh mingh ziemx wuom-mbueix, mborqv gu’kuotv butv mbiuz, mborqv buoz- zaux nauv, fai dongh haaix nyungc zoux liuz bun fu’jueiv butv mbiuz fai maaih naanx fai maaih hanh nor se dorngc California child abuse nyei leiz aqv. Physical Abuse: a physical injury that takes place other than by accident(e.g., hitting or beating, shaking, holding in scalding water, spanking that leaves marks, breaking bones through punishment, etc). (2) Zioux, zoux bun fu’jueiv nyei hnyouv waaic: Longc waac-zaanc, waac-laih- hopv hemx fu’jueiv. Baac-baac zioux weic oix bun fu’jueiv maiv lamh kaux dorngx, bun fu’jueiv sienx gorngv ninh se maiv maaih banh zeic, maiv maaih jaah zinh nyei mienh. Cursed, make the child’s emotional abuse: Willful cruelty or unjustified punishment (e.g. Name calling, destroying self-esteem with threats or put-downs, etc).

70 (3) Caa hienx fu’jueiv nyei jauv: Naaiv se piun fai muoqv fu’jueiv nyei
nyorx, fai fu’jueiv nyei qamz gorn, fai longc ga’naaiv baqv fu’jueiv nyei qamz gorn fai lamh mbueiz dorngx. Sexual abuse: The touching, fondling, or penetrating of a child’s private body parts, or the I nvolvement of children in adult sexual activity. (4) Maiv gunv maiv taanx fu’jueiv: Maiv bun lai-hnaangx gaux nyanc, maiv bun lui-houx gaux zuqv, maiv maaih biauv bun fu’jueiv yiem, maiv maaih mienh goux mangc fu’jueiv fai liuc leiz fu’jueiv nyei buonh sin qiemx zuqc nyei jauv. Domh mienh maiv liuc leiz ziux goux fu’jueiv, fu’jueiv maiv maiv maaih ga’naaiv nyanc bun ninh haih hlo. Neglect: Inadequate food, clothing, shelter, supervision or medical care of children, failure to provide the basic needs of a child’s need.

71 (5) Maiv bun fu’jueiv haih hlo: Maiv bun
dongh fu’jueiv qiemx zuqc nyanc nyei lai hnaangx tengx ninh mbuo haih hlo. Bun fu’jueiv ngorc. Naaiv deix leiz liepc daaih tengx fu’jueiv weic zuqc fu’jueiv maiv haih tengx duqv ninh mbuo ganh. Failure to thrive: Not adequately providing for the nutritional and developmental growth of child (i.e. under-developed, deprived, etc.). These laws are designed to protect all children from harm who ca not protect themselves.

72 C. Domh Mienh Oix Zuqc Njaaux Fu’Jueiv Nyei Jauv
(1) Njaaux ninh mbuo maiv dungx caux maiv hiuv duqv nyei mienh gorngv waac. Maiv dungx gan, maiv dungx caux, maiv muangx maiv buatc jiex caux maiv hiuv duqv nyei mienh. Teaching them not to speak, follow, or listen to Strangers people. (2) Njaaux ninh mbuo hnangv haaix nor haih siepv-siepv nyei lorz mienh tengx. (Eix-Leiz Se: Njiex qaqv heuc fai nauc mbui nyei taux mienh haiz ninh ziouc daaih mangc, daaih tengx aqv). Teaching them how to call for immediate help if they sense danger (i.e Scream or yell loudly). (3) Se gorngv ninh mbuo buangh zuqc naaiv nyungc mienh zoux haaix Nyungc bun ninh mbuo nor, mbuox fu’jueiv oix zuqc ganv mbuox bun domh mienh hiuv, mbuox hmuangv doic nyei mienh, fai mbuo dongh goux ninh mbuo nyei mienh fai ninh mbuo hiuv duqv nyei mienh, dongh haih tengx ninh mbuo wuov deix hiuv. Encouraging them to tell their parents, another family members, or a trusted adult of any unusual situations they may encounter.

73 D. Ca’Lengc Zoux Dorngc Leiz Nyei Jauv:
(1) Buonv congx, maiv gunv yiem haaix norm ziangh hoc, buonv faaux lungh yaac fih hnangv, cuotv liuz buonv yiem horpc leiz fai seix mbaeqc nyei dorngx. (2) Dorh congx-nangv fai longc congx-nangv maiv maaih nqoi-nzuih sou. (3) Nzuix-nyaanh hmuangx bun zingx fouv nyei gong-mienh fai jien-zaah baeng. (4) Jiouh lorz dorng-baeng muangz weic saeng-hienx nyei jauv liuz bun nyaanh fai laengz bun mienh saeng hienx meih longc nyaanh fai longc maaih jaax-zinh nyei ga’naaiv se hnangv cie fai haaix nyungc ga’naaiv yaac zeiz. (5) Maaiz fai, longc fai, buov in fai,longc ndie, dorngc leiz nyei ga’naaiv se hnangv gan qaa (marijuana) gan sin fai maaic. (6) Wuaaz, fiev fai zoux bun domh zuangx fai lengc jeiv nyei jaa-dorngx waaic.

74 (7) Gaeqv ndiangx, saau lomc buonv orv, zorqv mbiauz, gaeqv jou, fai gaeqv lai
yiem dongh hungh jaa jien-fouv maiv nqoi-nzuih nyei dorngx fai dieh dauh mienh nyei ndau. (8) Zoux doqc bun saeng-kuv, fai daix saeng-kuv(juv,norqc yiem meih nyei biauv-hlen) (yard) zoux lai nyanc, fai longc zoux da’nyeic diuc, maiv gunv yiem ganh nyei ndau-beih, cuotv liuz doz-leiz gorngv zoux maiv dorngc nyei dorngx. (9) Dox cie-youh (oil) guangc meih nyei biauv-hlen, fai dox njiec meih nyei jaiv- buoz ongx fai wuom-zuonx. 10) Zoux saeng-eix nyei jauv, yiem jauv zangc maaic ga’naaiv maiv maaih hungh jaa nyei nqoi-nzuih sou, fai maiv cuotv nzou-zinh bun hungh jaa (tax) nor, se gorngv hungh jaa, jien-fouv hiuv nor ninh mbuo ziouc zorqv meih benx zuiz aqv.

75 Da’hmz Ginc Dorng Jaa Nyei Jauv
A. Cai-Doix Nyei Leiz-Fingx Dorng jaa nyei jauv se Tin-Hungh orn daaih, loz-hnoi Tin-Hungh zeix lungh zeix ndau, zeix Aa^ndam wuov zanc Tin-Hungh yaac gorngv, “Nduqc laanh mienh ganh yiem hnangv se maiv horpc. Yie aengx oix zeix dauh daaih puix ninh, caux ninh zoux doic tengx ninh.” (Tin Deic Douh 2:18). Tin-Hungh bun Aa^ndam bueix m’njormh ndo nyei, ziouc zorqv diuh Aa^ndam nyei la’saengx mbungv cuotv daaih. Tin-Hungh aengx zoux benx dauh m’sieqv dorn daaih bun Aa^ndam longc zoux auv, Tin-Hungh dorh mingh taux Aa^ndam wuov, Aa^ndam ziouc gorngv, “Dongh naaiv aqv. Mbungv yaac yie nyei mbungv benx daaih. Orv yaac yie nyei orv benx daaih. Oix zuqc tengx ninh cuotv mbuox heuc m'sieqv dorn, weic zuqc ninh yiem m'jangc dorn cuotv daaih.” Weic naaiv m'jangc dorn dorng jaa, leih ninh nyei diex maac, caux jienv ninh nyei auv benx yietc dauh mi'aqv. Naaiv dauh m'jangc dorn caux ninh nyei auv laengh gaengv nyei yiem mv baac laanh maiv nyaiv laanh.(Tin Deic Douh 2:23-25). Cai-doix se Tin-Hungh gapv daaih, dorng jaa nyei jauv se Tin-Hungh liepc .

76 daaih, loz hnoi Tin-Hungh ganh tengx mbuo baamh mienh orn jaa daaih
daaih, loz hnoi Tin-Hungh ganh tengx mbuo baamh mienh orn jaa daaih. Weic naaiv, Tin-Hungh maiv iqv congh mbuo baamh mienh haiv dauh leih cai-doix. Tin- Hungh gorngv, “Yie nouz haic leih cai-doix nyei jauv, yaac nzorng haic mienh zeix ganh nyei auv.” Nernh Jiex nyei Ziouv hnangv naaiv nor gorngv. Weic naaiv meih mbuo oix zuqc faix fim gunv jienv meih ganh nyei hnyouv. Maiv dungx maiv ziepc zuoqc nyei zoux (Maa^laa^ki 2:16). Ziouv Yesu yaac fih hnangv nyei njaaux gorngv, maiv dungx leih auv leih nqox. Ninh gorngv, leih auv leih nqox nyei jauv se laaix mienh nyei hnyouv hlo, mauv hienx auv, hienx nqox nyei jauv cingx daaih leih hnangv. Yesu gorngv, “Haaix dauh leih ninh nyei auv oix zuqc fiev zeiv leih cai sou bun jienv ninh. Mv baac ih zanc yie mbuox meih mbuo, haaix dauh leih ninh nyei auv yaac maiv zeiz laaix ninh nyei auv hienx nqox, wuov dauh auv aengx longc ganh dauh zoux nqox, wuov dauh auv ziouc hienx nqox mi'aqv. Ninh nyei loz-nqox hoic ninh zoux hienx nqox nyei mienh. Haaix dauh longc wuov dauh auv-leih yaac hienx auv aqv” (Matv^taai 5:31-32).

77 Yesu yaac aengx gorngv, se gorngv haaix dauh longc mienh nyei auv-leih se ninh
yaac benx hienx auv nyei mienh aqv, haiv dauh leih ninh nyei auv se hoic ninh nyei auv benx hienx nqox nyei mienh. Giduc Mienh maiv horpc zuqc leih auv leih nqox nyei jauv (Matv^taai 19:1-10; Maako 10:1-12), Baulo fin-saeng yaac fih hnangv nyei njaaux mienh, maiv dungx leih auv leih nqox (1 Ko^lin^to 7:10-11). Ging-Sou gorngv, heuc i hmuangv laanh oix zuqc nyunc ei laanh, laanh maiv dungx zoux Zaanc laanh (1 Ko^lin^to 7:1-5). Se gorngv mbuo laanh zoux zaanc laanh yaac Laanh maiv nyunc ei laanh nor, mbuo ziouc zuqc Saa^dan nduov mbuo baamz zuiz aqv. Auv nqox gu’nyuoz Tin-Hungh funx se benx cing-nzeng nyei, mv baac Tin-Hungh oix siemv dongh hienx auv hienx nqox nyei mienh (Hipv^lu 13:4). Weic zuqc hienx auv hienx nqox nyei jauv se maiv zeiz Tin-Hungh nyei za’eix.

78 B. Nqox Nyei Leiz-Fingx Dongh Tin-Hungh zeix Haa^waa wuov zanc, Tin-Hungh zoux bun Aa^ndam m’njormh mingh ziouc zorqv diuh Aa^ndam nyei la’saengx mbungv cuotv daaih, Tin-Hungh ziouc aengx zoux benx dauh m’sieqv dorn daaih, aengx dorh naaic dauh m’sieqv dorn mingh jiu bun Aa^ndam. Aa^ndam ziouc gorngv, “Dongh naaiv aqv. Mbungv yaac yie nyei bungv benx daaih. Orv yaac yie nyei orv benx daaih, oix zuqc tengx ninh cuotv mbuox heuc m’sieqv dorn.”( Tin-Deic Douh 2:23) Yiem naaic daaih, m’jangc dorn zipv duqv auv daaih, ziouc maaih hnamv auv nyei hnyouv, weic zuqc auv se nqox nyei la’saengx mbungv benx daaih, m’sieqv dorn se yiem m’jangc dorn nyei buonh sin cuotv daaih. Weic naaiv, auv oix zuqc taaih ganh nyei nqox, yaac oix zuqc mbuoqc ganh Nyei nqox. Hnangv Ging-Sou gorngv nor,

79 “Meih mbuo zoux auv nyei mienh aah! Meih mbuo oix zuqc
mbuoqc ganh nyei nqox hnangv meih mbuo mbuoqc Ziouv Yesu wuov nor. Weic zuqc nqox zoux auv nyei m'nqorngv hnangv Giduc zoux jiu-baang nyei m'nqorngv wuov nor. Jiu-baang zoux Giduc nyei sin, Giduc yaac zoux jiu-baang nyei Njoux Ziouv. Jiu- baang hnangv haaix nor mbuoqc Giduc, auv yaac oix zuqc hnangv wuov nor yiem maanc sic mbuoqc ninh nyei nqox.” (E^fe^so 5:22-24). Ging-Sou yaac fih hnangv nyei borqv jienv gorngv, “Zoux auv nyei mienh aah! Oix zuqc mbuoqc ganh nyei nqox. Hnangv naaiv zoux se puix sienx Yesu nyei mienh.” (Ko^lo^si 3:18).

80 Maiv daan mbuoqc naaiv hnangv, Ging-Sou yaac aengx gorngv, “Meih
mbuo zoux auv nyei mienh yaac fih hnangv nyei oix zuqc mbuoqc ganh nyei nqox. Hnangv naaic, haaix dauh nqox maiv gaengh sienx Tin-Hungh nyei doz, ninh nyei auv zoux nyei sic ziouc bun ninh oix sienx, liemh maiv zuqc kuinx yietc joux. Weic zuqc nqox buatc yiem auv zoux nyei nyungc-nyungc sic taaih nqox yaac cing-nzengc nyei. Meih mbuo zorng nzueic maiv dungx kungx zorng beih zangc, gitv mba'biei-mbinz, zorng jiem zorng nyaanh, zuqv ciouh dunc nyei lui-houx. Daaux nzuonx oix zuqc zorng gu'nyuoz hnyouv, se oix zuqc hnyouv suonc hnyouv ndaauv. Naaiv se zorng nzueic yaac yietc liuz maiv haih zitc. Ei Tin-Hungh mangc yaac jaaix haic. Zinh ndaangc gan longx Tin-Hungh, sienx kaux ninh wuov deix m'sieqv dorn hnangv naaiv nor zorng nzueic. Ninh mbuo mbuoqc ganh nyei nqox gunv, hnangv Saalaa muangx Apc^laa^ham nor, heuc Apc^laa^ham zoux ninh nyei ziouv. Se gorngv meih mbuo zoux horpc yaac maiv gamh nziex haaix nyungc, meih mbuo ziouc zoux ninh nyei sieqv.” (1 Bide 3:1-6).

81 Nqox nyei leiz-fingx se, se gorngv haaix dauh nqox ziangh horngh, zoux kuv sic,
goux longx auv-jueiv hmuangv doic nyei mienh wuov deix, auv oix zuqc taaih ganh nyei nqox, yaac oix zuqc mbuoqc ninh. Mbuoqc nqox taaih nqox nyei jauv se, maiv zeiz gorngv nqox heuc mbuo mingh maaiz diuv, maaiz yangh in, fai heuc mbuo mingh hienx nqox, fai zoux haaix nyungc waaic nyei jauv, mbuo yaac oix zuqc muangx, oix zuqc mbuoqc ninh. Mbuoqc nqox nyei jauv se dongh nqox dorh mbuo hmuangv doic yangh horpc nyei jauv, fai njaaux mbuo mingh horpc nyei jauv hnangv. Zorqv nyungc zeiv, se gorngv mbuo benx sienx Yesu nyei mienh, taux leiz-baaix hnoi, mbuo oix zuqc mingh zoux leiz-baaix aqv, mv baac mbuo nyei nqox oix mbuo mingh maaiz in bun ninh buov, maaiz diuv bun ninh hopv, fai oix mbuo caux ninh mingh ndouv zinh, maiv bun mbuo mingh zoux leiz-baaix, yiem naaiv nyungc jauv nor, mbuo maiv haih taaih ninh, yaac maiv haih mbuoqc ninh.

82 C. Auv Nyei Leiz-Fingx Auv nyei leiz-fingx se nqox oix zuqc hnamv auv, yaac oix zuqc zoux longx bun auv, laengc jeiv nyei mbuo Giduc Mienh horpc zuqc laanh zoux longx bun laanh, laanh horpc zuqc hnamv laanh, maiv gunv maiv zeiz auv nqox mbuo zungv horpc zuqc laanh hnamv laanh. Mv baac mbuo corc maaih deix Yesu mienh yaac mborqv auv mborqv nqox nyei, mbuo maiv ei Tin-Hungh njaaux nyei waac zoux. Weic naaiv cingx daaih maaih ziex nyungc waaic sic cuotv yiem mbuo Giduc Mienh nyei hmuangv zong gu’nyuoz. Se gorngv mbuo maaih Tin-Hungh nyei waac njaaux mbuo, mbuo corc maiv oix zoux horpc nyei jauv wuov nyungc, maaih haaix nyungc aengx haih tengx mbuo zoux longx duqv? Cuotv liuz Tin-Hungh nyei waac mbuo zungv maiv muangx wuov nyungc, aengx maaih haaix nyungc waac bun mbuo faaux duqv muangx? Mbuo Giduc Mienh horpc zuqc laanh zoux longx bun laanh, hnangv Tin-Hungh nyei waac njaaux mbuo zoux nor. Ging-Sou duqv njaaux gorngv dongh zoux nqox nyei dauh dauh mienh. “Fih hnangv nyei oix zuqc hnamv ganh nyei auv hnangv hnamv ganh nor. Haaix dauh hnamv ganh nyei auv ziouc hnamv ninh ganh aqv” (E^fe^so 5:28).

83 Mbuo dauh dauh mienh yaac maiv mborqv jiex ganh nyei buonh sin, mv
baac kungx oix goux longx nyei hnangv, se gorngv mbuo nyei buonh sin maaih dorngx mun nor, mbuo ziouc oix longc hnyouv nyei lorz ndie daaih zorc, weic oix bun longx siepv. Yaac fih hnangv nyei, Ging-Sou njaaux mbuo gorngv, nqox oix zuqc hnamv ganh nyei auv, yaac oix zuqc goux longx ninh, maiv dungx hemx ninh, mborqv ninh, zioux ninh, weic zuqc auv se benx buonc mbuo ganh nyei sin, Giduc mienh cin- maanc maiv dungx mborqv auv, maiv dungx daix auv. Dongh hnamv auv nyei mienh, duqv zinh nyaanh nyei ziangh hoc, caux maaih nyanc, maaih hopv, maaih longc nyei haaix nyungc ga’naaiv, ziouc oix zuqc bun nqox longc, liemh fu’jueiv hmuangv doic dauh dauh yaac fih hnangv nyei oix zuqc goux ninh mbuo.

84 Aengx maaih waac gorngv, “Zoux nqox nyei mienh aah
Aengx maaih waac gorngv, “Zoux nqox nyei mienh aah! Oix zuqc hnamv ganh nyei auv hnangv Giduc hnamv jiu-baang, yaac weic jiu-baang siev ninh ganh nyei maengc.” (E^fe^so 5:25). Hnangv naaic se gorngv auv qiemx zuqc longc haaix nyungc, nqox yaac horpc zuqc siev jienv qaqv, guangc jienv ziangh hoc mingh lorz bun auv, dongh ninh qiemx zuqc longc nyei ga’naaiv. Nqox se horpc zuqc zoux gong yungz hmuangv doic, yaac maiv dungx korh fiqv zoux gong lorz nyanc nyei ziangh hoc nyei qaqv. Weic oix zuqc hnamv taux hmuangv doic qiemx zuqc nyei jauv, zoux nqox, fai zoux die nyei mienh oix zuqc ziux goux ganh nyei hmuangv doic, yaac hnamv ninh mbuo. Se gorngv nqox hnamv auv, hnangv Giduc hnamv Jiu-Baang nor, wuov buonc mienh ziouc maaih orn-lorqc aqv, yietc dingc maiv buangh hiuang-orqv nyei sic, kungx maaih njien-youh baengh orn nyei jauv hnangv. Ging-Sou yaac gorngv, nqox se zoux m’nqorngv, m’nqorngv nyei eix-leiz se oix zuqc maaih hnyouv guaax taux hmuangv doic auv-jueiv, hnangv haaix nor, qiemx zuqc haaix nyungc, yaac oix zuqc liuc leiz ziux goux hmuangv doic qiemx zuqc nyei jauv, nyanc hopv jauv fai ndorm zinh nziouv hmuangx nzaic zingh nyei nyungc-nyungc jauv. Zoux nqox fai zoux die nyei mienh oix zuqc liuc leiz ziux goux ganh nyei hmuangv doic.

85 E^fe^so 5:25-33 gorngv, “Zoux nqox nyei mienh aah
E^fe^so 5:25-33 gorngv, “Zoux nqox nyei mienh aah! Oix zuqc hnamv ganh nyei auv hnangv Giduc hnamv jiu-baang, yaac weic jiu-baang siev ninh Nyei Maengc weic bun jiu-baang cing-nzengc daaih. Ninh longc wuom yaac longc ninh nyei doz nzaaux jiu-baang weic zorqv jiu-baang fungx bun ninh ganh, benx njang-laangc nyei jiu-baang, maiv laih hlopv, maiv nyauc, maiv waaic fangx, mv baac cing-nzengc nyei, maiv lamh daanh dorngx nyei jiu-baang. Fih hnangv nyei, nqox oix zuqc hnamv ganh nyei auv hnangv hnamv ganh nyei sin nor. Haaix dauh hnamv ganh nyei auv ziouc hnamv ninh ganh aqv. Maiv maaih haaix dauh nzorng ganh nyei sin, zungv uix longx yaac goux jienv hnangv Giduc goux jiu-baang wuov nor. Weic zuqc mbuo dauh dauh zoux Giduc nyei sin nyei yietc nyungc. Hnangv Ging-Sou fiev jienv gorngv naaiv joux waac, “Weic naaiv m'jangc dorn dorng jaa, leih ninh nyei diex maac, caux jienv ninh nyei auv benx yietc dauh mi'aqv.” Yiem naaiv deix waac gu'nyuoz maaih diuh hlo haic nyei zien leiz ih zanc mbiaangx yaangh cuotv daaih aqv. Ei yie ganh mengh baeqc nor, naaiv deix waac gorngv zuqc Giduc caux jiu-baang. Mv baac naaiv deix waac yaac gorngv zuqc meih mbuo. Meih mbuo dauh dauh zoux nqox nyei mienh oix zuqc hnamv ganh nyei auv hnangv hnamv ganh nor. Auv yaac oix zuqc taaih ganh nyei nqox.

86 Yiem Ko^lo^si 3:19 “Zoux nqox nyei mienh aah
Yiem Ko^lo^si 3:19 “Zoux nqox nyei mienh aah! Oix zuqc hnamv ganh nyei auv, yaac maiv dungx zoux doqc ninh mbuo.” Yiem 1 Bide 3: 7 “Meih mbuo zoux nqox nyei mienh yaac oix zuqc fih hnangv nyei hiuv duqv korh lienh ganh nyei auv, weic zuqc m'sieqv dorn gauh mau m'jangc dorn. Yaac oix zuqc taaih auv weic zuqc ninh mbuo caux meih mbuo fih hnangv nyei duqv Tin-Hungh ceix bun nyei en, se duqv nzipc yietc liuz nyei maengc. Oix zuqc hnangv naaiv nor zoux weic maiv bun haaix nyungc laanh meih mbuo daux gaux nyei waac.” Yiem 1 Ti^mo^tai 5:8 “Se gorngv haaix dauh maiv goux ganh nyei cien-ceqv, lengc jeiv goux ganh nyei hmuangv doic, wuov dauh se ngaengc zien doz aqv. Ninh zungv gauh waaic jiex maiv sienx Yesu nyei mienh.” Liuc leiz ziux goux hmuangv doic auv-jueiv se benx jienv haic nyei gong, maiv gunv mbuo benx haaix nyungc mienh, zoux mienh gox dorh jiu-baang fai benx jiu-baang nyei mienh yaac fih hnangv nyei, mbuo m’daaih zoux beiv zeiv dorh hmuangv doic, mbuo yaac oix zuqc maaih kuv nyungc zeiv fai longx nyei nyungc zeiv bun mbuo nyei fu’jueiv, hmuangv doic.

87 1 Ti^mo^tai 3:1-6 “Naaiv joux waac se za'gengh zien nyei
1 Ti^mo^tai 3:1-6 “Naaiv joux waac se za'gengh zien nyei. “Haaix dauh maaih hnyouv oix zoux jiu-baang nyei mienh gox, wuov dauh oix zoux nyei se longx haic nyei gong.” 2 Jiu-baang nyei mienh gox oix zuqc zoux maiv maaih dorngx daanh nyei mienh, longc nduqc dauh auv, haih zanv ganh, gunv duqv ganh, zoux dorh leiz nyei mienh, maaih hnyouv zipv kaeqv, yaac haih njaaux mienh. 3 Ninh maiv hengx hopv diuv, maiv zoux ciouv mborqv mienh, hnyouv suonc nyei, maiv oix caux mienh nzaeng jaax, yaac maiv mauv nyaanh. 4 Oix zuqc haih gunv duqv longx ganh nyei hmuangv doic, njaaux ganh nyei fu'jueiv taaih ninh, muangx ninh nyei waac. 5 Haaix dauh mienh maiv haih gunv duqv ganh nyei hmuangv doic ninh hnangv haaix nor haih goux Tin-Hungh nyei jiu-baang? 6 Siang-sienx nyei mienh maiv horpc zuqc zoux jiu-baang nyei mienh gox. Nzauh heix ninh haih ceng-hlo ziouc zuqc dingc zuiz hnangv mienv nyei hungh zuqc dingc zuiz wuov nor.

88 1 Ti^mo^tai 3: “Zoux mienh gox nyei mienh oix zuqc dongh jiu-baang ga'nyiec nyei mienh funx mengh hoc longx nyei mienh, ninh ziouc maiv zuqc mienh daanh yaac maiv zuqc mienv nyei hungh zaeng koux hlopv ninh. 8 Jiu-baang nyei borng-buoz mienh fih hnangv nyei oix zuqc maaih mengh dauh longx nyei, gorngv nyei waac haih kaux duqv wuonv nyei, maiv hengx hopv diuv, yaac maiv mauv baeqc zoih. 9 Ninh mbuo oix zuqc sienx wuonv Tin-Hungh bun mbiaangx yaangh cuotv daaih nyei doz, bun ganh nyei hnyouv maiv lamh guaix ganh. 10 Haaix dauh oix zoux borng-buoz mienh oix zuqc seix ninh mbuo ndaangc. Buatc ninh mbuo maiv maaih dorngx daanh nor, gunv paaiv ninh mbuo zoux naaiv nyungc gong aqv. 11 Ninh mbuo nyei auv yaac fih hnangv nyei oix zuqc maaih mengh dauh longx, maiv gorngv waac-huv, haih zanv duqv ganh, yiem maanc sic yaac zoux hnyouv zingx nyei mienh. 12 Borng-buoz mienh oix zuqc longc nduqc dauh auv hnangv, yaac haih gunv duqv longx ganh nyei fu'jueiv caux biauv zong mienh. 13 Ninh mbuo zoux duqv gong longx ziouc duqv mienh taaih yaac yietc zei sienx longx, bungx laangc nyei zunh Giduc Yesu nyei doz.”

89 E^fe^so 6:4 “Zoux die nyei mienh aah
E^fe^so 6:4 “Zoux die nyei mienh aah! Maiv dungx cuoqv meih mbuo nyei fu'jueiv qiex jiez. Oix zuqc ei Ziouv Yesu nyei leiz dorh longx fu'jueiv, njaaux ninh mbuo muangx waac.” Ko^lo^si 3:21 “ Zoux die nyei mienh aah! Maiv dungx cuoqv meih mbuo nyei fu’jueiv. Nzauh heix ninh mbuo nyei hnyouv namx.” Ging-Sou aengx njaaux gorngv, “Meih mbuo zoux nqox nyei mienh yaac oix zuqc fih hnangv nyei hiuv duqv korh lienh ganh nyei auv, weic zuqc m’sieqv dorn gauh mau m’juangc dorn. Yaac oix zuqc taaih auv, weic zuqc ninh caux meih mbuo fih hnangv nyei duqv Tin-Hungh ceix bun nyei en, se duqv nzipc yietc liuz nyei maengc. Oix zuqc hnangv naaiv nor zoux weic maiv bun haaix nyungc laanh meih mbuo nyei daux gaux waac” (1 Bide 3:7).

90 Oix zuqc hiuv duqv korh lienh auv nyei eix-leiz, se oix zuqc bieqc hnyouv auv nyei jauv, weic zuqc m’sieqv dorn nyei buonh sin se gauh mau m’jangc dorn, weic naaiv Tin-Hungh cingx daaih njaaux taux zoux nqox nyei mienh oix zuqc hnamv ganh nyei auv. Ziux naaiv joux waac njaaux nor, nqox gengh oix zuqc hnamv ganh nyei auv, yaac oix zuqc ziux goux ninh, weic zuqc ninh maiv ndongc m’jangc dorn henv. Nqox maiv horpc zuqc aapv auv zoux hniev haic jiex ndaangc qaqv nyei gong, mangc haaix nyungc gong hniev maiv dungx hoic auv zoux, haaix nyungc gong heng yaac hungh hec nor, cingx daaih bun auv zoux wuov nyungc gong. Se gorngv gong aqc, gong hniev nyei dorngx nor, nqox ganh oix zuqc mingh zoux, maiv gunv nqox gauh maaih lingc, fai maaih leiz jiex ndaangc auv yaac baac, nqox maiv horpc zuqc hoic auv fai aapv auv zoux hniev nyei gong. Weic zuqc Tin-Hungh maiv duqv zeix m’sieqv dorn daaih tengx m’jangc dorn zoux nouh, Tin-Hungh zeix m’sieqv dorn daaih weic tengx m’jangc dorn caux mbienz m’jangc dorn hnangv, m’sieqv dorn fai auv se benx mbuo nyei mbienz-doic mienh hnangv, se maiv zeiz zoux mbuo nyei bou fai zoux mbuo nyei nouh. Dongh Tin-Hungh oix zeix Haa^waa wuov zanc, Tin-Hungh hnangv naaiv nor gorngv,

91 “Nduqc laanh mienh ganh yiem hnangv se maiv horpc
“Nduqc laanh mienh ganh yiem hnangv se maiv horpc. Yie aengx oix zeix dauh daaih puix ninh, caux ninh zoux doic tengx ninh.” (Tin-Deic Douh 2:18), “Ziouv Tin-Hungh ziouc bun wuov dauh mienh bueix m'njormh ndo nyei. M'njormh wuov zanc, ninh zorqv diuh wuov dauh mienh nyei la'saengx mbungv aengx bun orv ziangh ndipc mi'aqv. Ziouv Tin-Hungh longc yiem m'jangc dorn zorqv cuotv wuov diuh la'saengx mbungv zoux benx dauh m'sieqv dorn, aengx dorh daaih taux m'jangc dorn wuov. Wuov dauh m'jangc dorn ziouc gorngv, “Dongh naaiv aqv. Mbungv yaac yie nyei mbungv benx daaih. Orv yaac yie nyei orv benx daaih. Oix zuqc tengx ninh cuotv mbuox heuc m'sieqv dorn, weic zuqc ninh yiem m'jangc dorn cuotv daaih.” Weic naaiv m'jangc dorn dorng jaa, leih ninh nyei diex maac, caux jienv ninh nyei auv benx yietc dauh mi'aqv. Naaiv dauh m'jangc dorn caux ninh nyei auv laengh gaengv nyei yiem mv baac laanh maiv nyaiv laanh.” (Tin-Deic Douh 2:21-25).

92 Tin-Hungh yaac maiv longc m’jangc dorn nyei zaux-bienv mbungv fai camv-zuih mbungv zeix m’sieqv dorn, mv baac Tin-Hungh longc m’jangc dorn nyei la’saengx mbungv zeix m’sieqv dorn daaih. Naaiv bun cing m’sieqv dorn caux m’jangc dorn se fih mbaengc nyei, yaac weic benx m’jangc dorn nyei mbatc-nziu-gorn, se weic bun m’jangc dorn hnamv, se maiv zeix weic tengx m’jangc dorn zoux nouh. Weic naaiv, “Meih mbuo zoux nqox nyei mienh yaac oix zuqc fih hnangv nyei hiuv duqv korh lienh ganh nyei auv, weic zuqc m'sieqv dorn gauh mau m'jangc dorn. Yaac oix zuqc taaih auv weic zuqc ninh mbuo caux meih mbuo fih hnangv nyei duqv Tin-Hungh ceix bun nyei en, se duqv nzipc yietc liuz nyei maengc. Oix zuqc hnangv naaiv nor zoux weic maiv bun haaix nyungc laanh meih mbuo daux gaux nyei waac.” (1 Bide 3:7).

93 Ei jienv naaiv douc Ging-Sou njaaux nyei waac, se gorngv mbuo zoux nqox nyei mienh maiv zoux longx bun mbuo nyei auv nor, zuov mbuo qiemx zuqc Tin-Hungh tengx mbuo nyei ziangh hoc, mbuo tov Tin-Hungh, Tin-Hungh yaac maiv muangx mbuo nyei daux gaux waac aqv, se gorngv mbuo oix longc Tin-Hungh tengx mbuo, fai oix duqv Tin-Hungh dau mbuo nyei daux gaux waac nor, mbuo oix zuqc hiuv duqv korh lienh mbuo nyei auv, Tin-Hungh cingx daaih korh lienh mbuo zipv mbuo nyei daux gaux waac. Korh lienh auv nyei jauv se beiv hnangv loz-hnoi mbuo Iu-Mienh yiem mbong zangc yangh jauv mingh zoux gong nor, maaih ziex nzunc mbuo m’jangc dorn maaih deix kungx-buoz baeqc-zaux nyei mingh hnangv, yietc nyungc yaac maiv tengx mbuo nyei auv dorh, camv-zoqc bun ninh ganh nyiex hnangv.

94 Mbuo Iu-Mienh loz-hnoi yiem mbong zangc nyei ziangh hoc, maiv hiuv duqv Tin-Hungh wuov zanc, mingh liangx, mingh ndeic zoux gong nzuonx, m’sieqv dorn maaih deix zorqv gu’nguaaz daaih nyiex jienv nza’hmien maengx, aengx zorqv zaangh, fai normh ziu daaih nyiex jienv nqa’haav maengx nzuonx, mv baac nqox maiv gunv maiv tengx yietc nyungc auv, maiv gunv auv ndongc haaix kouv yaac baac, nqox maiv maaih hnyouv hnamv taux gorngv oix zuqc korh lienh auv. Maiv daan mbuoqc naaiv hnangv, corc maaih gu’nguaaz yoc hopv nyox, aengx maaih jaa-dingh nyungc-nyungc gong yaac oix zuqc zoux, dongh naaiv deix gong yaac hniev haic aqv, mv baac nqox corc maiv guen maiv sic nyei yiem hnangv.

95 Zoux nqox nyei mienh horpc zuqc hiuv duqv korh lienh ganh nyei auv, yaac hnamv auv, dongh auv zoux maiv hingh, zoux maiv duqv nyei dorngx, nqox horpc zuqc tengx jienv zoux, nqox zoux m’nqorngv nyei mienh oix zuqc haih hnamv. Aengx maaih nyungc longc jienv nyei gong, zoux nqox nyei mienh horpc zuqc hiuv, se gorngv lorz duqv zinh nyaanh nyei ziangh hoc, maiv dungx dorh mingh zaaux henh mbienx jauv, yaac maiv dungx kungx longc weic ganh nyei nza’hmien-buonc hnangv. Nqox oix zuqc hiuv duqv auv caux fu’jueiv nqiemx zuqc longc nyei jauv, se gorngv haaix zanc lorz duqv zinh nyaanh daaih nor, oix zuqc bun zoux buo gouv daaih longc, da’yietv gouv mbuo oix zuqc bun nzuonx Tin-Hungh, da’yietc gouv mbuo longc weic maaiz nyanc maaiz hopv caux goux jorm naamx nyei jauv, da’faam gouv mbuo longc weic maaiz hmuangv doic nyei lui houx lo haaix.

96 Naaiv se gorngv taux mbuo Giduc Mienh nyei jaa-dingh jauv, caux leiz-fingx jauv, se gorngv mbuo ei jienv Tin-Hungh njaaux mbuo nyei waac zoux nor, mbuo ziouc oix maaih kuv-jaa-dingh, kuv hmuangv doic, Tin-Hungh yaac oix ceix fuqv bun mbuo. Aengx maaih nyungc longc jienv nyei jauv, se gorngv haaix zanc nqox lorz duqv zinh nyaanh daaih nyei ziangh hoc, se maiv horpc zuqc kungx dorh mingh maaiz ganh nyei ga’naaiv longc nzengc, auv caux fu’jueiv yietc nyungc yaac maiv duqv, hnangv naaiv zoux se maiv horpc. Weic zuqc meih mbuo i hmuangv se benx yietc norm sin, meih mbuo i dauh yaac zoux cai-doic, haaix zanc, haaix dauh zipv duqv zinh nyaanh fai zornc duqv zinh nyaanh yaac horpc zuqc bun nqoi bun yuonh mingh. Maaih mienh zoux kuv mangc nyei jauv, fai oix mingh haaix ndau nziaauc, horpc zuqc lomh nzoih mingh, maiv dungx kungx nqox ganh mingh fai auv ganh mingh hnangv, se gorngv maaih fu’jueiv nyei mienh oix zuqc dorh jienv fu’jueiv mingh, maiv dungx guangc jienv fu’jueiv ganh yiem biauv hnangv. Hnangv naaiv, se gorngv duqv mingh haaix, yaac oix zuqc lomh nzoih mingh, maaih haaix nyungc kuv mangc, lomh nzoih duqv buatc, maaih haaix nyungc njien-youh lomh nzoih njien-youh a’hneiv, se gorngv buangh zuqc nzauh nyei jauv fai naanc zingh nyei jauv yaac oix zuqc lomh nzoih ndaam-dorng.

97 Mv baac nqox oix zuqc zipv gauh camv auv, weic zuqc m’jangc dorn se zoux m’nqorngv, yaac zoux biauv-ziouv, maaih haaix nyungc sic oix zuqc nqox ndaam-dorng gauh camv. Ging-Sou gorngv, maiv hnamv auv maiv taaih auv nyei mienh, daux gaux nyei waac Tin-Hungh maiv zipv maiv muangx, weic zuqc Tin-Hungh buatc nqox maiv hnamv auv. Zeiz nyei, weic zuqc Tin-Hungh zeix m’sieqv dorn daaih, bun qaqv bun lingc gauh zoqc deix m’jangc dorn, bun m’sieqv dorn yiem m’jangc dorn nyei lingc ga’ndiev, weic naaiv Tin-Hungh cingx daaih gorngv mbuox zoux nqox nyei mienh, m’jangc dorn, oix zuqc hnamv auv, korh lienh auv, taaih auv, zoux longx bun auv (E^fe^so 5:25; Ko^lo^si 3:19; 1 Bide 3:7), cih maanc maiv dungx la’kuqv Tin-Hungh mbuox mbuo nyei waac.

98 D. Dorng Jaa Nyei Leiz-Fingx
Haaix dauh duqv auv ziangh horngh se longx haic aqv, ninh se duqv zipv Tin-Hungh ceix bun nyei fuqv (Congh Mengh Sou 18:22), Baulo fin-saeng duqv fiev fienx daaih bun Ti^mo^tai gorngv, “Weic naaiv yie oix lunx wuov deix auv-guaav aengx longc nqox, yungz fu’jueiv, zaangv longx jaa, bun mbuo nyei win-wangv maiv maaih dorngx daanh (1 Ti^mo^tai 5:14). Ei naaiv deix Ging-Sou njaaux nyei waac, mbuo hiuv duqv dorng jaa nyei jauv gengh horpc Ziouv nyei eix nyei. Weic zuqc dorng jaa nyei jauv se Tin-Hungh ganh mbenc daaih (Tin-Deic Douh 2:18), Tin-Hungh oix bun mbuo dorng jaa zoux mienh seix, yaac zaangv longx jaa-dingh se horpc Ziouv nyei za’eix nyei, mv baac se gorngv dorng jaa daaih yaac maiv zaangv jaa-dingh, aengx mingh ceux buang-liouh sic nor, Tin-Hungh oix dingc zuiz (Hipv^lu 13:4).

99 Dorng jaa nyei dauh dauh mienh , nqox caux auv oix zuqc maaih horpc fim dongh eix nyei juangc yiem juangc nyanc, laanh oix zuqc bieqc hnyouv laanh, nqox oix zuqc bieqc hnyouv auv (1 Bide 3:7), naaiv nyungc jauv se gengh horpc haic, weic zuqc Tin-Hungh zeix mbuo baamh mienh daaih, yaac maaih m’jangc m’sieqv, bun mbuo haih maaih auv maaih nqox gapv jienv benx cai-doix, se benx longx haic nyei jauv, maiv daan mbuoqc naaiv hnangv, Tin-Hungh corc aengx buang waac mbuo baamh mienh gorngv, “Oix zuqc ziangh naamh yungz nyouz hiaangx daaih buangv lungh ndiev gunv nzengc nyungc-nyungc Tin-Hungh zeix daaih nyei ga’naaiv.” (Tin-Deic Douh 1:26-28).

100 Dorng jaa nyei jauv se oix zuqc maaih gitv huon ndaangc, cingx haih funx benx cai-doix, ei mbuo Giduc Mienh nyei leiz-fingx, se gorngv haaix dauh maiv gitv huon gapv benx cai-doix, hienx ndaangc nor, se maiv horpc aqv, yaac dorngc Tin-Hungh nyei cing-nzengc leiz mi’aqv. Se gorngv haaix dauh dorn caux sieqv buangh zuqc doic yaac naamh congh nyouz nyunc oix dorng jaa nor, oix zuqc mingh mbuox jiu-baang fin-saeng fai jiu-baang mienh gox tengx gitv huon mbenc hnaangx gapv benx cai-doix ndaangc, liuz cingx daaih maaih leiz juangc coux bueix. Tin-Hungh maiv iqv congh mbuo haaix dauh baamh mienh ceux buang-liouh nyei jauv, fai nziaauc sieqv, nziaauc dorn, hienx auv, hienx nqox nyei jauv (Hipv^lu 13:4).

101 Weic zaangv cing-nzengc nyei jauv, cingx daaih mbuo dauh dauh oix zuqc dorng jaa yaac oix zuqc maaih ganh nyei auv, ganh nyei nqox, dorng jaa nyei dauh dauh mienh oix zuqc zunv hnyouv, yaac ziepc zuoqv hnyouv bun ganh nyei cai-doix, laanh yaac oix zuqc nyunc ei laanh. Ging-Sou njaaux taux zaangv cing-nzengc nyei jauv se hnangv naaiv, “Mv baac weic zuqc maaih hienx nyei sic camv, dauh dauh m'jangc dorn cingx daaih oix zuqc maaih ninh ganh nyei auv. Dauh dauh m'sieqv dorn oix zuqc maaih ninh ganh nyei nqox. Maiv dungx laanh zaanc laanh. Nqox oix zuqc nyunc ei ninh nyei auv, auv yaac oix zuqc nyunc ei ninh nyei nqox. Weic zuqc auv ganh maiv maaih leiz gunv ganh nyei sin, se ninh nyei nqox gunv. Fih hnangv nyei, nqox ganh yaac maiv maaih leiz gunv ganh nyei sin, se ninh nyei auv gunv.

102 Maiv dungx laanh zaanc laanh maiv juangc coux bueix, cuotv liuz i hmuangv dongh hnyouv dingc maiv juangc bueix i ziex hnoi weic longc ziangh hoc daux gaux. Jiex liuz naaiv deix ziangh hoc oix zuqc aengx juangc coux bueix. Nzauh heix ganh gunv maiv duqv ganh ziouc zuqc Saadaan nduov meih baamz zuiz” (1 Ko^lin^to 7:2-5). Weic maiv oix bun maaih hienx auv hienx nqox nyei sic, Ging-Sou cingx daaih gorngv heuc dorng jaa nyei mienh dauh dauh laanh oix zuqc nyunc ei laanh, “Nqox oix zuqc nyunc ei ninh nyei auv, auv yaac oix zuqc nyunc ei ninh nyei nqox. Weic zuqc auv ganh maiv maaih leiz gunv ganh nyei sin, se ninh nyei nqox gunv. Fih hnangv nyei, nqox ganh yaac maiv maaih leiz gunv ganh nyei sin, se ninh nyei auv gunv. Maiv dungx laanh zaanc laanh maiv juangc coux bueix, cuotv liuz i hmuangv dongh hnyouv dingc maiv juangc bueix i ziex hnoi weic longc ziangh hoc daux gaux. Jiex liuz naaiv deix ziangh hoc oix zuqc aengx juangc coux bueix. Nzauh heix ganh gunv maiv duqv ganh ziouc zuqc Saadaan nduov meih baamz zuiz” (1 Ko^lin^to 7:3-5). Naaiv gengh zien nyei, se gorngv haaix dauh dorng jaa nyei mienh maiv ei jienv naaiv deix njaaux nyei waac zoux nor, wuov dauh ziouc maaih sic cuotv yiem ninh nyei cai-doix aqv.

103 E. Ndaauh Sorng Gitv Nyeic Nyei Jauv
Dorng jaa se maiv zeiz zoux a’nziaauc, oix longc yoc longc, oix guangc yoc guangc, zoux cai-doic nyei jauv, se dingc ziangx daaih juangc yiem weic yietc liuz yietc seix taux daic cingx bun nqoi doic, m’sieqv dorn zoux jienv auv, ziouc maaih diuh leiz gunv jienv, oix zuqc mbuoqc nqox (E^fe^so 5:22), nqox yaac oix zuqc hnamv ganh nyei auv (E^fe^so 5:25), weic zuqc mbuo lomh nzoih taaih Giduc nyei mienh (E^fe^so 5:21). Dorng jaa nyei dauh dauh mienh se maaih dorng jaa nyei leiz gunv jienv mbuo nyei, se gorngv haaix dauh dorng liuz jaa aengx mingh ceux buang-liouh nyei sic, wuov dauh ziouc dorngc dorng jaa nyei leiz, yaac zuqc ndaam mengh benx hienx auv hienx nqoi nyei mienh, mv daan mbuoqc naaiv hnangv, nqa’haav yaac zuqc Tin-Hungh dingc zuiz (Hipv^lu 13:4).

104 Hnangv naaiv, se gorngv nqox auv corc ziangh jienv nyei ziangh hoc, mbuo maiv maaih leiz aengx mingh lorz ganh dauh, mv baac se gorngv nqox fai auv daic mingh nor, mbuo ziouc maiv zuqc dorng jaa nyei leiz gunv mbuo aqv, mbuo oix longc haaix dauh zoux auv, zoux nqox yaac duqv, mv baac oix zuqc longc lomh nzoih sienx Giduc nyei mienh hnangv, Ging-Sou yaac hnangv naaiv nor gorngv, “Se gorngv nqox corc ziangh jienv nyei ziangh hoc, auv maaih dorng jaa nyei leiz ndoh jienv. Mv baac nqox daic mi'aqv nor, auv maiv zuqc dorng jaa nyei leiz ndoh aqv. Sueih binc longc haaix dauh zoux nqox yaac duqv, da'faanh sienx Ziouv Yesu nyei mienh hnangv. Mv baac ei yie mangc, se gorngv ninh maiv longc nqox nor, ninh gauh maaih njien-youh. Yie yaac hnamv daaih yie maaih Tin-Hungh nyei Singx Lingh. (1 Ko^lin^to 7:39-40).

105 Ei jienv naaiv deix Ging-Sou nyei waac nor, se gorngv nqox daic mi’aqv nor, naaic dauh m’sieqv dorn ziouc maiv zuqc dorng jaa nyei leiz gunv ninh aqv, ninh se aengx benx danh sin mienh mi’aqv, naaic dauh auv-guaav ziouc benx bungx nqox nyei mienh mi’aqv, hnangv naaic, se gorngv ninh oix caux haaix dauh m’jangc dorn dorng jaa gitv huon yaac duqv, daanh faanh sienx Yesu nyei mienh hnangv. Sienx Yesu nyei m’sieqv dorn horpc zuqc longc sienx Yesu nyei m’jangc dorn hnangv, sienx Yesu nyei m’juangc dorn yaac fih hnangv nyei, oix longc auv, oix zuqc lorz sienx Yesu nyei m’sieqv dorn longc, Giduc Mienh maiv horpc longc maiv sienx nyei mienh, fai caux maiv sienx nyei mienh dorng jaa. Ging-Sou gorngv, “Sienx nyei mienh caux maiv sienx nyei mienh maiv dungx jiu doic. Kuv sic caux waaic sic, hnangv haaix nor haih jiu tong? Njang caux hmuangx hnangv haaix nor haih juangc yiem? Giduc caux Mbe^li^an hnangv haaix nor haih da’goih? Sienx nyei mienh caux maiv sienx nyei mienx maaih haaix nyungc juangc jienv nyei buonc? Tin-Hungh nyei singx dinc caux miuc-mienv hnangv haaix nor haih doix dongh? Weic zuqc yie mbuo zoux ziangh jienv nyei Tin-Hungh nyei singx dinc” ( 2 Ko^lin^to 6:14-16).

106 Hnangv naaiv, maaih yietc nyungc jauv bun mbuo hiuv duqv taux hnangv haaix nor zoux duqv horpc Tin-Hungh nyei hnyouv, se sienx Yesu nyei mienh ndaauh sorng gitv puix nyei jauv, fai lorz cai-doix nyei jauv, se oix zuqc lorz lomh nzoih sienx Yesu nyei mienh, longc lomh nzoih sienx Yesu nyei mienh se benx yietc nyungc jauv zoux horpc Tin-Hungh nyei hnyouv. Se gorngv haaix dauh hnamv taux oix dorng jaa, ninh oix ndaauh sorng gitv nyeic, dorn fai sieqv, ninh ganh oix zuqc daux gaux jouh Tin-Hungh bun ninh haih lorz duqv dongh horpc Tin-Hungh nyei za’eix nyei mienh.

107 Se gorngv maaih haaix dauh hoh saeng sieqv dorn i dauh oix dorng jaa gitv huon zoux cing-jaa, mv baac yaac maiv hiuv duqv zoux horpc Tin-Hungh nyei hnyouv nor, gamh nziex ninh mbuo yiem seix zaangc maiv haih zipv maiv duqv Tin-Hungh nyei fuqv. Maiv dungx bun haaix dauh dorn fai sieqv caux doix bueix fai juangc jienv yiem ndaangc, dongh maiv gaengh gitv huon nyei ziangh hoc, yaac maiv dungx hnamv caux doic yiem ndaangc seix mangc gaax, haih caux doic duqv fai maiv duqv. Zoux naaiv nyungc sic, se dorngc nziaauc dorn, nziaauc sieqv nyei leiz mi’aqv. Tin-Hungh funx naaiv nyungc sic se benx zuiz. Sienx Yesu nyei mienh oix zuqc zaangv cing-nzengc nyei jauv yiem mbuo ndaauh sorng gitv nyeic nyei ziangh hoc, maiv dungx ei mbuo nyei hnyouv hienx ndaangc nqa’haav cingx daaih longc, hnangv naaiv nor zoux se maiv horpc, Ging-Sou gorngv, “Tin-Hungh nyei eix se hnangv naaiv. Ninh oix meih mbuo zoux cing-nzengc, simv nqoi nziaauc sieqv nziaauc dorn nyei sic”(1 Te^saa^lo^ni^gaa 4:3).

108 Sienx Yesu nyei mienh ndaauh sorng, fai lorz cai-doix, se weic hnamv benx cing-nzengc nyei jauv, dorng jaa zoux mienh seix yiem naaiv seix zaangc, maiv zeiz gorngv dorh daaih seix mangc ndaangc. Mbuo oix zuqc bungx hnyouv bun Tin-Hungh, yiem naaiv seix zaangc ndaauh sorng gitv nyeic nyei jauv se gengh longc jienv haic, oix zuqc daux gaux tov Tin-Hungh tengx mbuo mbenc cai-doix, lorz cai-doix horpc nyei, tov bun yietc liuz kungx buangh longx nyei jauv hnangv, yaac tengx mbuo haih duqv zoux horpc Tin-Hungh. Sieqv-dorn hoh saeng haih duqv benx cai-doix se Tin-Hungh ganh tengx dingc daaih ginv daaih, bun ninh mbuo zoux cai-doix, ninh mbuo hnamv nyei jauv, caux zoux nyei sic, dongh diuc hnyouv, fai maiv dongh Tin-Hungh yaac hiuv nyei lorqc. Mv baac Tin-Hungh yaac maiv nqoi nzuih bun ninh mbuo weic seix ndaangc, nqa’haav cingx daaih gitv huon, seix mangc nyei sic, eix-leiz se maiv bungx hnyouv, fai maiv sienx Tin-Hungh Ninh mbenc ziangx bun mbuo nyei jauv, caux Ninh ceix en nyei fuqv. Yiem Tin-Hungh wuov daaih, se yietc zungv longx nyei, dunh yunh nyei hnangv, weic zuqc Tin-Hungh zoux Ziouv yaac zeix maanc muotc cuotv, Tin-Hungh yaac oix bun longx jiex nyei ga’naaiv mbuo, se gorngv mbuo tov Ninh, yaac bungx hnyouv bun Ninh tengx mbuo liuc leiz mbuo nyei jauv nor.

109 Ging-Sou hnangv naaiv gorngv, “Biauv caux jaa-dingh ga’naaiv se domh mienh mbenc daaih bun, mv baac auv guai, auv ziangh horngh se Tin-Hungh ceix bun mbuo.” (Congh Mengh Sou 19:14). Haaix dauh lorz duqv auv, yaac lorz duqv longx nyei ga’naaiv, Tin-Hungh yaac ceix fuqv bun ninh ( Congh Mengh Sou 18:22). Yiem naaiv deix Ging-Sou nyei waac mbuox mbuo, auv ziangh horngh nyei se Tin-Hungh ceix bun nyei fuqv, fai benx Tin-Hungh nyei fuqv, se gorngv haaix dauh hoh saeng oix duqv auv ziangh horngh, fai oix longc auv ziangh horngh, ninh oix zuqc zoux horpc Tin-Hungh, yiem seix zangc, ninh oix zuqc zaangv cing-nzengc nyei jauv, yaac muangx Tin-Hungh nyei waac, tov Tin-Hungh tengx ninh lorz, ninh ziouc oix duqv auv zinagh horngh. M’sieqv dorn yaac fih hnangv nyei, se gorngv oix duqv nqox ziangh horngh nor, ganh oix zuqc muangx Tin-Hungh nyei waac, yaac goux longx ganh nyei buonh sin, maiv dungx zoux laanc zinc, fai zoux ganh zaanc.

110 Dorng jaa nyei jauv se dingc ziangx hnyouv juangc yiem taux daic nyei hnoi, m’sieqv dorn zoux jienv auv, se maaih yietc diuh zoux auv nyei leiz gunv jienv, se oix zuqc mbuoqc nqox, mv baac se kungx dongh nqox ziangh jienv nyei ziangh hoc hnangv (E^fe^so 5:22; Ko^lo^si 3:18), se gorngv nqox daic mi’aqv nor, auv ziouc maiv zuqc dorng jaa nyei leiz gunv aqv (Lomaa 7:1-6). Hnangv naaiv, se gorngv nqox daic mi’aqv, auv oix longc haaix dauh zoux nqox yaac duqv, danh fanh longc lomh nzoih sienx Yesu nyei mienh hnangv, yiem 1 Ko^lin^to 7:39 Baulo fin-saeng hnangv naaiv nor njaaux. “Se gorngv nqox corc ziangh jienv nyei ziangh hoc, auv maaih dorng jaa nyei leiz ndoh jienv. Mv baac nqox daic mi’aqv nor, auv maiv zuqc dorng jaa nyei leiz ndoh aqv. Sueih binc longc haaix dauh zoux nqox yaac duqv, da’faanh sienx Ziouv Yesu nyei mienh hnangv.”

111 Sienx Yesu nyei m’sieqv dorn, horpc zuqc longc sienx Yesu nyei m’jangc dorn hnangv. Sienx Yesu nyei m’jangc dorn, yaac horpc zuqc lorz sienx Yesu nyei m’sieqv dorn daaih zoux cai-doix. Baulo fin-saeng gorngv, “Sienx nyei mienh caux maiv sienx nyei mienh maiv dungx jiu doic. Kuv sic caux waaic sic, hnangv haaix nor haih jiu tong? Njang caux hmuangx hnangv haaix nor haih juangc yiem? Giduc caux Mbe^li^an hnangv haaix nor haih da’goih? Sienx nyei mienh caux maiv sienx nyei mienh maaih haaix nyungc juangc jienv nyei buonc? Tin-Hungh nyei singx dinc caux miuc-mienv hnangv haaix nor haih doix dongh? Weic zuqc yie mbuo zoux ziangh jienv nyei Tin-Hungh nyei singx dinc.”(2 Ko^lin^to 6:14-16). Hnangv naaiv, mbuo oix zuqc bieqc hnyouv gorngv, sienx Yesu nyei mienh ndaauh sorng gitv nyeic (fai lorz cai-doix) nyei jauv se oix zuqc lorz lomh nzoih sienx Tin-Hungh nyei mienh hnangv. Se gorngv mbuo oix zoux horpc Tin-Hungh nyei hnyouv nor, mbuo kungx oix zuqc longc lomh nzoih sienx kaux Tin-Hungh nyei mienh, auv nqox yaac laanh oix zuqc mbuoqc laanh.

112 Se gorngv mbuo sienx Yesu nyei mienh, maaih haaix dauh dorn fai sieqv oix ndaauh sorng gitv nyeic nor, ninh ganh oix zuqc daux gaux tov Tin-Hungh tengx ninh haih lorz duqv horpc Tin-Hungh nyei za’eix. Se gorngv haaix dauh sienx Yesu nyei mienh, dorn sieqv oix dorng jaa mv baac, maiv hiuv duqv zoux horpc fai maiv oix zoux horpc Tin-Hungh nyei hnyouv nor, ninh mbuo dorng jaa daaih yaac maiv haih duqv zipv Tin-Hungh nyei fuqv. Maiv dungx bun dorn caux sieqv juangc jienv yiem ndaangc, fai caux doic juangc jienv yiem ndaangc seix mangc gaax, haih caux duqv doic njiec fai maiv duqv, hnangv naaiv nor zoux se maiv horpc, naaiv se dorngc nziaauc sieqv nziaauc dorn nyei leiz mi’aqv. Zoux naaiv nyungc sic se Tin-Hungh maiv a’hneiv aqv, nqa’haav dorng-jaa gitv huon liuz yaac maiv haih duqv zipv Tin-Hungh nyei en aqv. Sienx Yesu mienh ndaauh sorng gitv nyeic, se weic hnamv benx cing-nzengc mienh, zoux mienh seix yiem naaiv seix zaangc, maiv zeiz gorngv mbuo dorh daaih seix mangc ndaangc, mbuo oix zuqc bungx hnyouv Tin-Hungh.

113 F. Tin-Hungh Liepc Dorng Jaa Nyei Jauv:
Da’yietv nyungc se Tin-Hungh oix maaih mienh hiaangx daaih buangv nzengc lungh ndiev. (Tin-Deic Douh 1:26-28). Da’nyeic nyungc se kungx Aa^ndaam ganh yiem hnangv Tin-Hungh buatc maiv horpc, weic zuqc mv maaih mienh tengx Aa^ndaam. Tin-Hungh tengx Aa^ndaam orn jaa weic oix bun maaih mienh tengx ninh, mbienz ninh, caux ninh zoux doic (Tin-Deic Douh 2: = Genesis 2:18-25). Weic naaiv Tin-Hungh gapv daaih nyei cai-doix mienh maiv dungx aengx caeqv doic (Matv^taai 19:4-6; Maako 10:6-9 ). G. Tin-Hungh Gapv Daaih Nyei Cai-Doix: Yesu dau, “Meih mbuo maiv doqc jiex naaiv douc Ging-Sou fai? ‘Zinh ndaangc Tin-Hungh zeix lungh zeix ndau wuov zanc, ninh zeix mienh daaih benx m’jangc m’sieqv.” Tin-Hungh yaac gorngv, ‘Weic naaiv m’jangc dorn dorng jaa, leih ninh nyei diex maac, caux jienv ninh nyei auv benx yietc dauh mi’aqv. Ninh mbuo ziouc maiv zeiz i dauh aqv. Benx yietc dauh hnangv. Hnangv naaic, Tin-Hungh gapv daaih nyei cai-doix, mienh maiv dungx caeqv nqoi.” (Matv^taai 19:4-6).

114 2. Leih Cai-Doix Nyei Sic Se Hnangv Naaiv:
1. Tin-Hungh Maiv Iv Congh Mienh Leih Cai-Doix (Maa^laa^ki 2:14-16): a. Tin-Hungh nzorng haic mienh leih cai nyei jauv 16ys. b. Tin-Hungh gapv daaih nyei cai-doix mienh maiv dungx caeqv nqoi (Matv^taai 19:6; 1 Ko^lin^to 7:10-11). 2. Leih Cai-Doix Nyei Sic Se Hnangv Naaiv: a. Ceux buang-liouh jauv (sic). b. I hmuangv laanh maiv hnamv laanh nyei jauv. c. Nzaeng zinh nyaanh nyei jauv. d. Weic fu’jueiv caux hmuangv doic nyei jauv maaih sic. 3. Dorng Jaa Nyei Leiz: a. Hnamv oix zuqc liuc leiz ziux goux (Love takes responsibility to care for). b. Hnamv oix zuqc liuc leiz taan bun njiec (Love takes responsibility to provide for). c. Hnamv oix zuqc maaih taaih ginx nyei jauv (Love shows respect). d. Hnamv oix zuqc maaih ziepc zuoqv hnyouv (Love is honorable).

115 4. Nqox Nyei Gong: 5. Auv Nyei Gong: a. Zoux beiv dorh hmuangv doic.
b. Ziux goux hmuangv doic. c. Oix zuqc nzie hmuangv doic. d. Nqox oix zuqc hnamv ganh nyei auv. 5. Auv Nyei Gong: a. Auv se nqox nyei borng-buoz mienh (Wife is husband's helper). b. Auv se nqox nyei mbienz-doic mienh (Wife is husband's companionship). c. Auv oix zuqc mbuoqc nqox (Wife is submits to husband). d. Auv oix zuqc taaih nqox (Wife must respect her husband).

116 H. Auv Nqox Oix Zuqc Laanh Hnamv Laanh:
Mienh naaic Yesu. “Haaix diuh leiz-latc gauh longc jienv jiex?”Yesu dau. “Hnamv Tin-Hungh yaac hnamv mienh se gauh jienv jiex. Maiv maaih haaix diuh leiz-latc gauh longc jienv jiex naaiv deix i diuh leiz.” Matv^taai 22: Ninh ziouc naaic gaax Yesu. “Fin-saeng aac, yietc zungv Leiz-Latc, haaix diuh gauh longc jienv jiex?” Yesu dau,“Oix zuqc longc nzengc hnyouv, longc nzengc za’eix, longc nzengc cong-mengh hnamv Ziouv, meih nyei Tin-Hungh.” Naaiv se hlo jiex, gauh longc jienv jiex nyei leiz aqv. Da’nyeic diuh yaac fih hnangv nyei, “Oix zuqc hnamv mienh hnangv hnamv ganh nor.” Mose nyei Leiz-Latc caux zuangx Douh Waac Mienh njaaux nyei yietc zungv longc naaiv deix i diuh leiz zoux gorn.” Yesu aengx gorngv, “Meih mbuo oix mienh hnangv haaix nor zoux bun meih mbuo, meih mbuo yaac oix zuqc hnangv wuov nor zoux bun mienh.” (Lugaa 6:31).

117 Laanh hnamv laanh nyei jauv yiem Gikc Waac se maaih buo joux waac longc jienv haic. Da’yietv joux waac se gorngv, “Eros” naaiv joux waac nyei eix-leiz se gorngv taux cai-doix nyei hnamv. Naaiv nyungc hnamv se laanh hnamv laanh, laanh mbuoqc laanh, laanh yaac nyunc ei laanh (1 Ko^lin^to 7:1-5). Yiem Gikc waac, “Eros” eix-leiz se dongh bun mienh nyei hnyouv hnamv taux oix dorng jaa, fai maaih hnyouv hnamv oix dorng jaa nyei jauv, se maaih hnyouv hnamv taux oix zoux auv, zoux nqox nyei jauv, fai hnamv oix maaih fu’jueiv nyei jauv. Naaiv nyungc jauv se Tin-Hungh bun mbuo daaih weic douc buonv haih hiaangx daaih buangv lungh ndiev (Tin-Deic Douh 1:27-28).

118 Se gorngv Tin-Hungh mv bun naaiv nyungc hnamv mbuo nor, mbuo baamh mienh maiv haih hiaangx daaih buangh lungh ndiev. Cai-doic nyei hnamv se ganh nyungc, maiv hnangv hnamv fu’jueiv, hnamv mienh, hnamv muoz-doic nyei jauv. Ging-sou yaac gorngv, cai-doix oix zuqc laanh hnamv laanh, laanh oix zuqc nyunc ei laanh. Se gorngv, laanh maiv nyunc ei laanh nor, ziouc maaih maiv cing-nzengc nyei sic cuotv aqv (1 Ko^lin^to 7:3-5). Yiem naaiv nyungc jauv Ziouv Yesu gorngv, mienh maiv maaih leiz, leih auv, leih nqox. Mienh leih auv, leih nqox se laaix maaih hienx nyei jauv. Hnangv naaiv, se gorngv haiv dauh leih auv, leih nqox se zoux bun dongh yiem njiec wuov dauh maiv cing-nzengc, weic zuqc ninh nyei nqox zoux hoic ninh benx hienx nqox nyei mienh (Matv^taai 5:31-32).

119 Cai-doix laanh hnamv laanh se longc jienv haic
Cai-doix laanh hnamv laanh se longc jienv haic. Se gorngv fu’jueiv buatc diex maac laanh hnamv laanh nor, muoz doic yaac oix laanh hnamv laanh fih hnangv nyei. Ninh nyei hnyouv yaac nqaai, hiuv duqv diex maac laanh hnamv laanh, yaac oix hnamv ninh mbuo fu’jueiv. Se gorngv fu’jueiv buatc domh mienh, diex maac kungx nzaengc jaax, mborqv jaax hnangv nor, fu’jueiv yaac oix zuotc jienv, ei jienv diex maac nyei nyungc zeiv nzaengc jaax, mborqv jaax. Yiem 1 Ko^lin^to 7:3-5 gorngv, “Maiv dungx laanh zaanc laanh. Nqox oix zuqc nyunc ei ninh nyei auv, auv yaac oix zuqc nyunc ei ninh nyei nqox. Weic zuqc auv ganh maiv maaih leiz gunv ganh nyei sin, se ninh nyei nqox gunv. Fih hnangv nyei, nqox ganh yaac maiv maaih leiz gunv ganh nyei sin, se ninh nyei auv gunv. Maiv dungx laanh zaanc laanh maiv juangc coux bueix, cuotv liuz I hmuangv dongh hnyouv dingc maiv juangc bueix I ziex hnoi weic longc ziangh hoc daux gaux. Jiex liuz naaiv deix ziangh hoc oix zuqc aengx juangc coux bueix. Nzauh heix ganh gunv maiv duqv ganh ziouc zuqc Saadaan nduov meih baamz zuiz.”

120 Da’nyeic joux Gikc waac gorngv hnamv, se heuc “Phileo” ninh nyei eix-leiz se dongh mbuo hnamv hmuangv doic, hnamv mienh, hnamv muoz wuov nyungc hnamv. Naaiv nyungc hnamv ninh mbuo heuc muoz doic nyei hnamv. Hnangv mbuo hnamv mienh muoz cien-ceqv nyei jauv, mbuo mienh gorngv gorx-youz doic nyei hnamv. Naaiv nyungc hnamv se laanh korh lienh laanh, laanh hnamv laanh, laanh tengx laanh nyei jauv. Da’faam joux hnamv yiem Gikc waac se, heuc “Agape” eix-leiz se hnangv Tin-Hungh hnamv mbuo baamh mienh wuov nyungc hnamv. Naaiv nyungc hnamv Tin-Hungh oix mbuo dauh dauh mienh maaih naaiv nyungc hnamv. Naaiv nyungc hnamv se mbuo maiv douh duqv mienh nyei haaix nyungc ga’naaiv. Naaiv nyungc hnamv se maaih hnyouv korh lienh mienh,mienh mv hnamv mbuo mv baac mbuo yaac hnamv mienh fih hnangv nyei. Naaiv nyungc hnamv se

121 yiem Ging-sou (1 Ko^lin^to 13:4-8; Yo^han 3:16; Yo^han 15:12-13; Yo^han 13:34-35; 1 Yo^han 4:7-12). Ziouv Yesu gorngv heuc laanh hnamv laanh wuov nyungc hnamv se dongh naaiv “Agape” nyei hnamv. Naaiv nyungc hnamv se maiv douh ganh duqv longx, maiv ceng-hlo, maiv zoux maux, maiv mueic jieqv mienh nyei haaix nyungc. Naaiv nyungc hnamv se maaih hnyouv korh lienh mienh, maaih hnyouv oix zoux longx bun mienh, maaih hnyouv oix tengx mienh. Se gorngv mbuo nyei cai-doix maaih naaiv nyungc “agape” nyei hnamv nor mbuo maaih horpc fim dongh eix nyei jauv camv faaux. Mbuo yaac mv maaih la’nyauv nyei jauv camv.

122 Se hnangv yiem 1 Ko^lin^to 13:4-8, Baulo fin-saeng gorngv nor,
se gorngv mbuo hnamv mienh nor: 1. Mbuo ziouc zoux duqv hnyouv ndaauv bun mienh. 2. Mbuo yaac zoux longx bun mienh. 3. Mbuo yaac maiv mueic jieqv mienh nyei ga’naaiv. 4. Mbuo yaac maiv ceng-hlo. 5. Mbuo yaac maiv zoux maux. 6. Mbuo yaac maiv zoux maiv zieqv leiz nyei jauv. 7. Mbuo yaac maiv douh ganh duqv longx. 8. Mbuo yaac maiv qiex jiez siepv. 9. Mbuo yaac maiv jangx mienh zoux dorngc nyei sic. 10. Mbuo yaac maiv a’hneiv waaic nyei sic. 11. Mbuo ziouc diev duqv nyungc-nyungc sic. 12. Mbuo yaac zanc-zanc maaih noic.

123 I. Ging-Sou Njaaux Taux Cai-Doix Horh Norh Nyei Jauv:
Ging-Sou zanc-zanc njaaux taux cai-doix horh norh horh kix nyei jauv. Ging-Sou gorngv, se gorngv auv hnamv nqox nor oix zuqc mbuoqc nqox, yaac taaih nqox, yaac muangx nqox, yaac zoux cing-nzaengc bun nqox. Ging-Sou njaaux taux nqox gorngv, se gorngv nqox hnamv auv oix zuqc korh lienh auv, oix zuqc taaih auv, oix zuqc zoux longx bun auv. Ging-Sou yaac gorngv waac-beiv, se gorngv nqox hnamv auv oix zuqc hnangv Giduc hnamv Jiu Baang nor. Auv hnamv nqox yaac oix zuqc hnangv Jiu Baang hnamv Gidic nor, mbuoqc ganh nyei nqox. (E^fe^so 5:21-31; Ko^lo^si 3:19-20). “Meih mbuo oix zuqc laanh mbuoqc laanh, laanh hnamv laanh weic zuqc meih mbuo lomh nzoih taaih Giduc nyei mienh.” (E^fe^so 5:21). Congh Mengh Sou 14:1 gorngv, “Congh mengh nyei m’sieqv dorn ceix ninh nyei biauv faaux. Hngongx nyei m’sieqv dorn, se longc ninh ganh nyei buoz caeqv ninh ganh nyei biauv waaic.” Cai-doix horpc fim nyei jauv se longc jienv haic bun mbuo Giduc mienh nyei biauv zong. Da’ yietv nyungc longc jienv nyei jauv se, se gorngv mbuo cai-doix mv horpc fim nor, mbuo daux gaux Tin-Hungh mv zipv mbuo nyei waac (1 Bide 3:7).

124 Yesu gorngv, se gorngv mbuo maaih hnyouv oix fongc horc ga’naaiv bun Tin-Hungh, mv baac mbuo nyei hnyouv corc nouz jienv, nzorng jienv mienh nyei nor, Tin-Hungh mv zipv mbuo nyei ga’naaiv aqv. Mbuo oix zuqc mingh caux wuov dauh zoux horpc ndaangc cingx daaih haih fongc horc ga’naaiv bun Tin-Hungh (Matv^taai 5:21-24). Da’nyeic nyungc longc jienv nyei jauv se, se gorngv mbuo domh mienh haiv zanc yaac mborqv jaax, nzaeng jaax nor, mbuo nyei fu’jueiv yaac oix zuotc jienv mborqv jaax nzaeng jaax. Mbuo njaaux ninh mbuo zoux longx nyei jauv, ninh mbuo yaac mv muangx mbuo. Weic naaiv mbuo zoux die, zoux maa nyei mienh oix zuqc horc fim dongh eix dongh diuc hnyouv laanh oix zuqc zoux longx bun laanh, laanh yaac oix zuqc hnamv laanh.

125 Weic zuqc mbuo yietc zungv se zoux Tin-Hungh hnamv haic nyei naamh nyuoz oix zuqc zuotc ninh nyei nyungc zoux. Yiem mbuo zoux nyei nyungc-nyungc sic oix zuqc hnamv mienh hnangv Giduc hnamv mbuo nor, weic mbuo siev maengc, hnangv zorqv ndaang nyei ga’naaiv fongc fongc ziec bun Tin-Hungh nor.” (E^fe^so 5:1-2). Hnangv naaiv, “Muo oix zuqc laanh mbuoqc laanh weic zuqc mbuo lomh nzoih taaih Giduc nyei mienh. Zoux auv nyei mienh oix zuqc mbuoqc ganh nyei nqox hnangv mbuoqc Ziouv Yesu wuov nor. Zoux nqox nyei mienh yaac oix zuqc hnamv ganh nyei auv hnangv Giduc hnamv jiu-baang wuov nor. (E^fe^so 5:21-22,25).

126 Da’faam nyungc longc jienv nyei jauv yiem cai-doix gu’nyuoz se oix zuqc maaih hnyouv nyiemc ganh zoux fai. “Oix zuqc zanc-zanc nyiemc ganh zoux faix, longc suonc hnyouv, longc noic, zoux hnyouv ndaauv, laanh hnamv laanh. Oix zuqc longc hnyouv laanh caux laanh baengh orn nyei yiem weic beu jienv Singx Lingh ceix bun nyei horpc fim dongh eix nyei hnyouv.” (E^fe^so 4:2-3).“Oix zuqc guangc nqoi ganh nyei loz-maengc, dongh zinh ndaangc mbuo mv gaengh sienx Tin-Hungh wuov nyungc maengc. Wuov nyungc loz-maengc se kungx nduov mbuo ei ganh nyei hnyouv nyunc zoux, manc-manc ziouc waaic nzengc mi ‘ aqv. (E^fe^so 4:22). Weic naaiv, “Maiv dungx bun mbuo nyei nzuih gorngv cuotv maiv benx nyei waac. Oix zuqc gorngv haih tengx mienh nyei waac hnangv, dongh haih ceix mienh puix ninh mbuo qiemx zuqc nyei wuov nyungc waac, bun muangx nyei mienh duqv longx. Yaac maiv dungx bun Tin-Hungh nyei Singx Lingh nzauh. Tin-Hungh bun Singx Lingh mbuo, se hnangv nqaapv jienv yienx nor, zuov Tin-Hungh zuoqc mbuo nzuonx nyei hnoi-nyieqc taux.

127 Oix zuqc guangc im nyei hnyouv, maiv dungx nouz mienh, maiv dungx qiex jiez, maiv dungx nauz-nauc nyei nzaeng jaax, maiv dungx gorngv doqc mienh. Yaac oix zuqc guangc nzengc nyungc-nyungc nzorng mienh nyei sic. Daaux nzuonx, laanh oix zuqc zoux longx bun laanh, laanh korh lienh laanh, yaac oix zuqc guangc laanh zoux dorngc laanh nyei sic hnangv Tin-Hungh longc Giduc guangc mbuo nyei zuiz wuov nor.” (E^fe^so 4:29-32). Da’feix nyungc cai-doix horpc fim nyei jauv se oix zuqc maaih guangc zuiz nyei jauv, laanh oix zuqc guangc bun laanh dongh mbuo zoux dorngc nyei jauv. Maiv gunv mienh baac-baac zoux fai capv-bouc zoux dorngc nyei jauv.

128 Se gorngv mbuo gorngv guangc mienh zoux dorngc nyei jauv, mbuo duqv laengz liuz fai dingc liuz, laengz guangc nor, mbuo gengh oix zuqc guangc. Guangc zuiz bun mienh nyei jauv se mv zeiz nzuih gorngv hnangv, mv baac oix zuqc za’gengh zoux. Se gorngv mbuo guangc mienh nyei zuiz nor, jiex liuz maaih haaix nyungc mbuo mv aengx paan daaih gorngv aqv. Mbuo mienh mv maaih horpc fim se laaix mbuo mv maaih guangc zuiz nyei jauv. Maiv gunv i hmuangv gu’nyuoz fai caux deic-bung mienh yaac fih hnangv nyei. Maaih deix ziangh hoc mienh zoux dorngc mbuo nyei jauv jiex daaih duqv nyic ziepc, faah ziepc hnyaangx aqv mv baac aengx mingh ndaam porng wetv daaih wuov gorngv, hnangv naaiv se mv zeiz Tin-Hungh nyei mienh. Ziouv Yesu gorngv, “Se gorngv mienh dorngc meih mbuo, meih mbuo yaac guangc bun ninh mbuo nor, meih mbuo nyei tin-dorngh Diex yaac guangc meih mbuo nyei zuiz. Mv baac mienh dorngc meih mbuo, meih mbuo yaac maiv guangc nor, meih mbuo nyei Zangc Diex yaac maiv guangc meih mbuo nyei zuiz.” (Matv^taai 6:14-15).

129 Guangc zuiz nyei jauv se mv zeiz gorngv guangc nzunc aeqv gaux aqv
Guangc zuiz nyei jauv se mv zeiz gorngv guangc nzunc aeqv gaux aqv. Se yietc seix mienh oix zuqc guangc. Bide aengx daaih naaic gaax Yesu. “Ziouv aac, se gorngv yie nyei gorx-youz zanc-zanc dorngc yie, yie oix zuqc guangc mbu’ziex nzunc bun ninh? Siec nzunc gaux aqv?”Yesu dau, “Yie maiv zeiz gorngv guangc siec nzunc hnangv. Oix zuqc guangc siec nzunc nyei cietv ziepc. Weic zuqc Tin-Hngh zoux Ziouv gunv mienh se hnangv naaiv. Maaih dauh hungh diex oix caux ninh nyei bou funx zaeqv. Funx jienv zaeqv wuov zanc, mienh dorh dauh bou bieqc daaih. Wuov dauh bou qiemx hungh diex ziex baeqv waanc norm zinh, yaac maiv maaih nyaanh jaauv. Hungh diex ziouc heuc mienh dorh wuov dauh bou mingh maaic bun mienh zoux nouh. Liemh ninh nyei auv-jueiv caux ninh maaih nyei yietc zungv ga’naaiv dorh mingh maaic nzengc daaih jaauv sung zaeqv. “Wuov dauh bou ziouc gueic njiec hungh diex nyei nza’hmien njiec qaqv tov. Tov ziouv sie yie, zuov yie lorz duqv daaih, yie gengh oix zuqc jaauv taux sung nzengc.’ Hungh diex korh lienh haic wuov dauh bou ziouc guangc nzengc ninh nyei zaeqv, bungx ninh nzuonx mi’aqv. Naaic dauh bou cuotv mingh yaac buangh zuqc dauh zoux bou doic. Naaiv dauh bou qiemx ninh i ziex norm zinh hnangv, mv baac ninh liemh zeih goh jienv naaiv dauh nyei jaang yaac gorngv, ‘Gaanv jaauv meih qiemx yie nyei zaeqv.’ Wuov dauh zoux bou doic ziouc gueic njiec qaqv tov ninh.

130 ‘Tov meih sie yie, yie gengh jaauv nyei lorqc
‘Tov meih sie yie, yie gengh jaauv nyei lorqc.’ Mv baac wuov dauh bou maiv kuangv, yaac dorh ninh mingh wuonx jienv loh zuov ninh jaauv sung zaeqv. Aengx maaih deix lomh nzoih zoux bou doic buatc naaiv deix sic cuotv, haiz hnyouv maiv longx yietc deix ziouc mingh mbuox nzengc hungh diex. Hungh diex ziouc heuc wuov dauh bou bieqc daaih. Ninh gorngv, ‘Meih naaic dauh waaic haic nyei nouh gauv aah! Weic zuqc meih tov yie hnangv, yie ziouc guangc nzengc yietc zungv meih qiemx yie nyei zaeqv. Meih horpc zuqc korh lienh meih nyei zoux bou doic hnangv yie korh lienh meih nor saa.’ Hungh diex qiex jiez! Haic ziouc heuc gunv loh nyei jien dorh naaiv dauh bou mingh zeix taux ninh jaauv sung zaeqv.”Yesu aengx gorngv setv mueiz waac. “Se gorngv meih mbuo mouz dauh mienh maiv longc hnyouv guangc gorx-youz zoux dorngc meih mbuo nyei sic, yie nyei tin-dorngh Diex yaac fih hnangv nyei maiv guangc bun meih mbuo.” (Matv^taai 18:21-35).

131 J. Leih Cai-Doix Nyei Leiz
Yiem naaiv seix zaangc ndaauh sorng gitv nyeic nyei jauv se gengh jienv haic, oix zuqc daux gaux tov Tin-Hungh tengx mbuo mbenc cai-doix horpc nyei, tov bun yietc liuz kungx buangh longx nyei jauv hnangv, haih duqv zoux horpc Tin-Hungh. Dorn caux sieqv haih duqv benx cai-doix se Tin-Hungh ganh ginv daaih bun ninh mbuo, ninh mbuo haaix dauh nyei hnyouv hnangv haaix nor, dongh diuc hnyouv fai maiv dongh diuc hnyouv nyei jauv, Tin-Hungh yaac hiuv nyei. Mbuo Giduc Mienh, gitv liuz huon, dorng liuz jaa aengx haih leih duqv doic nyei fai? Se gorngv leih nor, oix zuqc hnangv haaix nor zoux? Ging-Sou gorngv maaih norm hnoi nor,

132 “Maaih deix Faa^li^si Mienh daaih seix Yesu ziouc naaic, “Maiv gunv nqox weic haaix nyungc gorn-baengx leih ninh nyei auv, se horpc mbuo nyei leiz fai?” Yesu dau, “Meih mbuo maiv doqc jiex naaiv douc Ging-Sou fai? ‘Zinh ndaangc Tin-Hungh zeix lungh zeix ndau wuov zanc, ninh zeix cuotv mienh daaih benx m'jangc m'sieqv.’ Tin-Hungh yaac gorngv, ‘Weic naaiv m'jangc dorn dorng jaa, leih ninh nyei diex maac, caux jienv ninh nyei auv benx yietc dauh mi'aqv.’ Ninh mbuo ziouc maiv zeiz i dauh aqv. Benx yietc dauh hnangv. Hnangv naaic, Tin-Hungh gapv daaih nyei cai-doix, mienh maiv dungx caeqv nqoi.” Faa^li^si Mienh aengx naaic Yesu, “Wuov nyungc, Mose weic haaix diuc mbuox nqox bun zeiv leih cai sou ninh nyei auv ziouc heuc auv mingh aqv?” Yesu dau, “Se laaix meih mbuo hnyouv ngaengc haic Mose cingx daaih bun meih mbuo haih leih duqv meih mbuo nyei auv. Mv baac zinh ndaangc, zeix lungh zeix ndau wuov zanc, maiv zeiz hnangv naaic nor. Yie mbuox meih mbuo, haaix dauh leih ninh nyei auv, yaac maiv zeiz laaix ninh nyei auv hienx nqox nor, aengx mingh longc siang-auv, ninh se hienx auv hnangv.” (Matv^taai 19:3-9).

133 Hnangv naaiv, mbuo hiuv duqv leih auv, leih nqox nyei jauv se maiv zeiz Tin-Hungh nyei za’eix, Yesu yaac maiv iv congh mienh leih auv leih nqox nyei jauv. Mienh leih auv, leih nqox nyei jauv se weic laaix cai-doix laanh maiv ziepc zuoqc hnyouv bun laanh nyei jauv, Yesu nuqv nzuonx Tin-Hungh zeix lungh zeix ndau nyei ziangh hoc bun mienh mangc, dongh Tin-Hungh zeix daaih nyei ziangh hoc, maiv maaih leih auv leih nqox nyei jauv, mienh leih auv leih nqox nyei ziangh hoc se yiem Moses nyei lungh ndiev, se laaix mienh hnyouv ngaengc, laanh maiv mbuoqc laanh, laanh maiv ziouc laanh oix leih doic, Tin-Hungh cingx daaih mbuox Mose mbuox nqox oix zuqc bun zeiv leih cai sou ninh nyei auv, bun cing ninh nyei auv benx bungx nqox nyei mienh mi’aqv, se maiv zeiz gorngv Tin-Hungh bun leiz mienh guangc auv, guangc nqox, fai leih auv, leih nqox. Mv baac dongh mienh oix leih auv, leih nqox wuov deix nor, ninh mbuo dorh naaiv joux waac daaih longc, dongh gorngv “bun zeiv leih cai sou auv liuz, ziouc heuc auv mingh aqv.

134 Yesu fih hnangv nyei borqv jienv gorngv, “Haaix dauh leih auv, yaac maiv zeiz laaix ninh nyei auv hienx nqox nor, aengx mingh longc siang-auv, ninh se hienx auv nyei mienh hnangv.” (Matv^taai 19:9). Ei jienv Yesu gorngv nyei waac nor, dongh oix leih auv, leih nqox nyei mienh se weic oix mingh hienx ganh dauh m’sieqv dorn fai m’jangc dorn hnangv, maiv zei aeqv, ninh maiv horpc zuqc leih ninh nyei auv fai ninh nyei nqox. Ziouv Yesu aengx gorngv, “Haaix dauh leih ninh nyei auv oix zuqc fiev zeiv leih cai sou bun jienv ninh.’ Mv baac ih zanc yie mbuox meih mbuo, haaix dauh leih ninh nyei auv yaac maiv zeiz laaix ninh nyei auv hienx nqox, wuov dauh auv aengx longc ganh dauh zoux nqox, wuov dauh auv ziouc hienx nqox mi'aqv. Ninh nyei loz-nqox hoic ninh zoux hienx nqox nyei mienh. Haaix dauh longc wuov dauh auv-leih yaac hienx auv aqv.” (Matv^taai 5:31-32).

135 Ei Mose fiev nyei leiz-latc sou njaaux nyei jauv nor, se gorngv haaix dauh auv fai nqox maiv ziepc zuoqc hnyouv bun ninh nyei nqox fai auv, mingh hienx ganh dauh, yaac maiv laengz guangc ninh zoux waaic nyei jauv nor, dongh ninh nyei auv fai nqox maiv zoux waaic wuov dauh ziouc maaih leiz leih duqv ninh nyei auv fai nqox aqv, mv baac oix zuqc bun zeiv leih cai sou ninh nyei auv. Mv baac Ziouv Yesu aengx gorngv, “Mv baac ih zanc yie mbuox meih mbuo, haaix dauh leih ninh nyei auv yaac maiv zeiz laaix ninh nyei auv hienx nqox, wuov dauh auv aengx longc ganh dauh zoux nqox, wuov dauh auv ziouc hienx nqox mi'aqv. Ninh nyei loz-nqox hoic ninh zoux hienx nqox nyei mienh. Haaix dauh longc wuov dauh auv-leih yaac hienx auv aqv.” (Matv^taai 5:31-32).

136 Ei jienv Ziouv Yesu njaaux nyei waac nor, se gorngv maiv zeiz auv fai nqox mingh hienx ganh dauh mienh nor, haaix dauh leih ninh nyei auv fai nqox se ninh zoux hoic ninh nyei auv fai nqox benx hienx auv hienx nqox nyei mienh, naaiv se dorngc hienx auv hienx nqox nyei leiz. Weic zuqc dongh oix leih wuov dauh zoux hoic dongh maiv oix leih wuov dauh benx hienx auv hienx nqox nyei mienh, hnangv naaiv zoux yietc zungv yaac zoux dorngc aqv.Hnangv naaic, se gorngv haaix dauh m’sieqv dorn fai m’jangc dorn, guangc ninh nyei nqox fai ninh nyei auv mingh, aengx mingh longc ganh dauh siang-nqox fai siang-auv, wuov dauh ziouc dorngc hienx nqox hienx auv nyei leih aqv. Se gorngv dorngc hienx auv, hienx nqox nyei leiz nor, ziouc maiv duqv siouc Tin-Hungh nyei guoqv nyei buonc (Hipv^lu 13:4; 1 Ko^lin^to 6:9-11; Laauc Yaangh 21:27). Se gorngv haaix dauh m’jangc dorn fai m’sieqv dorn guangc ninh nyei auv fai nqox mingh, aengx mingh longc ganh dauh siang-auv fai siang-nqox nor, ninh yaac zoux dorngc hienx auv hienx nqox nyei leiz. Hnangv naaic, leih auv leih nqox nyei jauv, se maaih camv-nyungc nyei, mv baac longc jienv nyei jauv se maaih yietc nyungc hnangv, se gorngv nqox fai auv mingh hienx sieqv hienx auv fai hienx dorn hienx nqox nor, dongh maiv zoux wuov dauh ziouc maaih leiz leih duqv dongh zoux waaic wuov dauh aqv. Mv baac, ninh ganh se maiv haih aengx longc ganh dauh siang-auv fai siang-nqox, se gorngv ninh longc nor, ninh se zoux dorngc hienx auv hienx nqox nyei leiz. Maaih nduqc nyungc jauv hnangv, bun ninh maiv dorngc hienx auv hienx nqox nyei leiz se, ninh oix zuqc aengx longc ninh nyei loz-auv fai loz-nqox, ninh cingx daaih maiv dorngc hienx auv hienx nqox nyei leiz.

137 Baulo fin-saeng gorngv, Ziouv hatc maiv bun mienh leih auv leih nqox nyei jauv, ninh gorngv, “Yie aengx maaih joux waac hatc dorng jaa nyei mienh. Naaiv deix waac maiv zeiz yie ganh gorngv nyei waac, se Ziouv hatc nyei waac. Auv maiv dungx leih guangc nqox. Mv baac se gorngv leih nor, ninh oix zuqc daan sin yiem. Maiv zei aeqv, oix zuqc aengx longc loz-nqox. Nqox yaac maiv dungx leih guangc ninh nyei auv.”( 1 Ko^lin^to 7:10-11). Aengx maaih yietc nyungc jauv haih leih duqv cai-doix, se hnangv longc ga’nyiec maengx mienh, dongh maiv zeiz sienx Giduc nyei mienh, wuov dauh maiv laengz sienx mv baac oix longc, laengz caux sienx wuov dauh yiem. Mv baac nqa’haav ninh ziouc maiv oix caux sienx wuov dauh yiem, yaac maiv bun sienx wuov dauh mingh zoux leiz-baaix lorz Tin-Hungh, yaac laaix naaiv nyungc jauv zoux bun dongh sienx wuov dauh maaih sic camv nor, sueih binc ninh mingh aqv, sienx wuov dauh ziouc maiv zuqc diev jienv yiem. Baulo fin-saeng hnangv naaiv nor gorngv,

138 “Se gorngv maaih Giduc Mienh m'sieqv dorn, ninh nyei nqox yaac maiv sienx, mv baac nqox laengz caux ninh yiem, ninh maiv dungx leih ninh nyei nqox aqv. Nqox maiv sienx mv baac weic zuqc ninh nyei auv sienx, Tin-Hungh ziouc zipv ninh nyei nqox. Auv maiv sienx mv baac weic zuqc nqox sienx, Tin-Hungh ziouc zipv ninh nyei auv. Maiv zei aeqv, ninh mbuo nyei fu'jueiv se hnangv maiv sienx nyei mienh nyei fu'jueiv nor, mv baac ih zanc benx Tin-Hungh nyei. Maiv gunv auv fai nqox, se gorngv maiv sienx Yesu wuov dauh oix leih sienx nyei wuov dauh, sueih ninh mingh aqv. Buangh zuqc naaiv nyungc sic nor aeqv, sienx Yesu wuov dauh auv fai nqox ziouc maiv zuqc aapv ganh diev jienv yiem, weic zuqc Tin-Hungh heuc mbuo baengh orn nyei yiem.” (1 Ko^lin^to 7:13-15 ).

139 “Se gorngv mienh longc jienv auv, nqa'haav haiz maiv horpc hnyouv ninh nyei auv weic zuqc buatc ninh nyei auv zoux sic maiv ziangh horngh, nqox ziouc fiev leih cai sou bun jienv ninh yaac heuc ninh cuotv biauv mingh aqv. Se gorngv auv cuotv biauv mingh aengx longc ganh dauh nqox, da'nyeic dauh nqox yaac maiv hnamv ninh aengx fiev leih cai sou bun ninh ziouc heuc ninh mingh mi'aqv, fai da'nyeic dauh nqox daic mi'aqv, daauh dauh nqox, dongh zunc ninh biaux wuov dauh, aengx longc ninh zoux auv maiv duqv aqv, weic zuqc wuov dauh auv maaih uix. Ziux Ziouv mangc, naaiv se gamh nziev haic, youx haic nyei sic. Maiv dungx bun Ziouv, meih mbuo nyei Tin-Hungh, jiu bun meih mbuo nzipc nyei deic-bung zuqc maaih zuiz.” (Nzamc Leiz-Latc 24:1-4)

140 Nzutv zunv waac taux leih cai nyei jauv
Nzutv zunv waac taux leih cai nyei jauv. Ei mbuo duqv hoqc jiex daaih nyei Ging-Sou waac gorngv taux leih cai nyei jauv, se kungx maaih i nyungc jauv bun mienh haih leih duqv cai-doix hnangv: (1) Nyungc se hnangv cai-doix maaih dauh maiv ziepc zuoqv hnyouv, se hnangv auv fai nqox mingh hienx auv fai hienx nqox zoux waaic sic, yaac maiv muangx haaix dauh horh kuinx sai njaaux nyei waac, ninh yaac maiv maaih hnyouv zoux longx nyei jauv nor, dongh yiem longx nyanc longx zoux horpc wuov dauh maiv maaih baengh orn hnyouv nor, ninh maaih leiz haih leih duqv dongh zoux waaic sic wuov dauh nyei (Nzamc Leiz-Latc 24:1-4; Matv^taai 5:31-32; Matv^taai 19:3-6). (2) Nyungc se hnangv maaih dauh sienx Ziouv nyei mienh maaih dauh maiv sienx Ziouv nyei mienh longc doic daaih, mv baac nqa’haav dongh maiv sienx wuov dauh maiv oix longc sienx wuov dauh, ninh oix guangc fai oix biaux, fai oix leih, yaac maiv oix caux sienx wuov dauh yiem aqv nor, dongh sienx wuov dauh sueih ninh mingh aqv (1 Ko^lin^to 7:13-15; E^saa^laa 10:11-19).

141 Guangc Auv Guangc Nqox Nyei Deic-Bung – The Global Divorce Countries
Maldives maaih 1,000 dauh dorng jaa, maaih 100 dauh guangc Guam maaih 1,000 dauh dorng jaa, maaih dauh guangc Russia maaih 1,000 dauh dorng jaa, maaih dauh guangc United States maaih 1,000 dauh dorng jaa, maaih 40 dauh guangc Ukraine maaih 1,000 dauh dorng jaa, maaih 40 dauh guangc Puerto Rico maaih 1,000 dauh dorng jaa, maaih 35 dauh guangc Cuba maaih 1,000 dauh dorng jaa, maaih 30 dauh guangc Czech Republic maaih 1,000 dauh dorng jaa, maaih 29 dauh guangc Finland maaih 1,000 dauh dorng jaa, maaih 27, dauh guangc

142 Leih Auv Leih Nqox Nyei Jauv Yiem Meiv Guoqv 1991-2002

143 Leih Auv Leih Nqox Nyei Mienh
Whites % African-Americans 22% Hispanics 20% Asian-Americans 8%

144 Buoqc Zangc Zong-Zei Nyei Mienh:
Non-denomination Protestant 34% Non-Christian % Baptist % Mainstream Protestant 25% Mormons % Catholics % Lutherans % Atheists and Agnostics % By George Barna Research Group in surveyed of 3,854 people in 48 states, 12/30/99

145 Leih Auv Leih Nqox Nyei Jauv
Dorng da’yietv torngx jaa leih nyei m’jangc dorn hnyaangx-jeiv maaih % Dorng da’yietv torngx jaa leih nyei m’sieqv dorn hnyangx-jeiv maaih % M’jangc dorn leih auv yiem hnyaangx-jeiv 60 faaux maengx nyei mienh maaih 36% M’sieqv dorn leih nqox yiem hnyaangx 60 faaux maengx nyei mienh maaih % Dorng jaa nyei mienh yiem 1989 maaih 65% nyei mienh guangc doic ( 65% divorce) Dorng jaa yiem 2001 nyei mienh maaih 75% nyei mienh guangc doic (65% divorce) Maaih 30% nyei mienh zuqc ninh mbuo nyei auv ninh mbuo nyei nqox mborqv. Meiv Guoqv Deic-Bung, yiem wuov hnaangx maaih i ziux nyei mienh zuqc ninh mbuo nyei cai-doic zoux doqc hoic ninh mbuo, maaih deix longc zuqc ninh mbuo nyei auv, ninh mbuo nyei nqox longc nzuqc daix, longc congx buonv ninh mbuo.

146 Laaix Leih Auv Leih Nqox Nyei Jauv Maaih Mienh
1. Hoic ninh mbuo ganh nyei maengc daic. 2. Zoux bun ninh mbuo nzauh benx baengc 3. Ganh zoux hoic ganh nyei buonh sin. 4. Butv m’nqorngv-famv nyei baengc. 5. Zoux bun mienh butv baengc yiem hongh morx 6-10 nzunc. 6. Zoux bun mienh zoux waaic camv faaux. 7. Leih auv nyei m’jangc dorn maaih 3-4 nzunc hnamv taux oix hoic ganh daic yiem nyungc-nyungc jauv 8. Leih nqox nyei m’sieqv dorn hnamv taux oix hoic ganh daic yiem nyungc-nyungc jauv 2 nzunc faaux maengx

147 The Teaching of the Psychology
Da’luoqc Ginc Psychology Caux Ging-Sou Njaaux Nyei Jauv The Teaching of the Psychology Hoqc Taux M’nqorngv-Faamv Nyei Ndie-sai mienh njaaux nyei jauv. Yiem naaiv mingh mbuo oix mangc deix taux Psychology njaaux nyei jauv hnangv haaix nor. Mangc gaax ninh mbuo hnangv haaix nor njaaux taux mbuo mienh zoux nyei sic hnamv nyei jauv.

148 Weic Haaix Diuc Mienh Dorng Jaa Maiv Benx?
(1) Laaix maiv maaih jiu tong nyei jauv (Poor communication) (2) Laaix zinh nyaanh nyei jauv (Financial problems) (3) Laaix hnamv nyei jauv maiv gaux (A dramatic change in the priorities) (4) Laaix maiv maaih ziepc zuoqv hnyouv yiem dorng jaa nyei jauv (A lack of commitment to the marriage) (5) Hnamv oix duqv nyei ndortv mingh (Failed expectations or unmet needs) (6) Sienx nyei jauv maiv fih hnangv (Different belief system (religion) (7) Laaix Butv inv nyei jauv (Addictions and substance abuse) (8) Laaix ndouv zinh nyei jauv (Gambling) (9) Laaix buang-liouh nyei jauv (Physical, sexual and emotional abuse) (10)Laaix maiv haih bun-jaev sic (Lack of conflict resolution skills) (11) Laaix maiv ziepc zuoqv hnyouv yiem sienx nyei jauv (Infidelity)

149 Dorng Dorngc Jaa - Wrong Reasons for Marriage
(1) Weic oix biaux ndortv maiv njien-youh nyei biauv. (2) Weic oix bun domh mienh a’hneiv mbuo. (3) Weic oix longc fu’jueiv. (4) Weic oix dorng jaa sepv. (5) Weic laaix maiv gunv ganh nyei buonh sin maaih guh guaaz daaih. (6) Weic laaix buov in hopv diuv qiemx zuqc zinh nyaanh fai maaih fu’jueiv. (7) Weic laaix gamh nziex auv fai nqox, fai diex maac mborqv. (8) Weic laaix haiz korh liemh mienh daaih aeqv longc. (9) Weic laaix mueic jieqv fai mauv oix longc mienh nye jaa-dingh. (10) Weic laaix hnamv daaih m’zing mbuov mingh. (11) Weic laaix zuqc mienh nimc fai caangv mingh. (Leiz-Fingx Jauv) (12) Weic laaix ndortv naanc fai buangh zuqc sic nyei jauv. (13) Weic laaix ndoqc fai gamh nziex nyei sic. (14) Weic laaix nzauh heix gox daaih mv maaih mienh longc.

150 Sic Cuotv Zoux Bun Cai-Doix Caux Hmuangv Doic Goiv Yenc
(1) Waaic guh nguaaz (Miscarriage) (2) Mv haih maaih guh nguaaz (Barren) (3) Guh nguaaz daic (Death of a child) (4) Zinh nyaanh maiv gaux longc (Major financial difficulties) (5) Laaix ndortv gong nyei jauv (Being fired from a job) (6) Kungx auv ganh zoux gong hnangv (Wife working instead of the husband) (7) Baengc zingh fai baengc tongx nyei jauv (Sickness or illness) (8) Yiem-lamh nyei jauv tiuv (Living situation changes) (9) Ong-daa maa ndiev, fai ong-buoc maa buoc nyei jauv (In-law differences). (10) Laaix fu’jueiv nyei sic (Raising difficult children) (11) Nqox fai auv maiv oix yangh lingh wuonh nyei jauv (Spouse is no longer interested in spiritual things)

151 M’jangc M’sieqv Maiv Fih Hnangv Nyei Jauv Men And Women Differences
Men Women (1) Gorngv waac nyei jauv (Talking) Less More (2) Biux mengh eix-leiz nyei jauv (Express feelings) Less More (3) Buonh sin nyei jauv (In conflict, physical) More Less (4) Zoux nyei sic nyei jauv (response) More Less (5) La’nyauv nyei jauv (In conflict) Less More

152 M’jangc Dorn M’sieqv Dorn
M’jangc M’sieqv Gorngv Waac Nyei Jauv Man And Woman Communicate M’jangc Dorn M’sieqv Dorn (1) Longc yietc bung m’nqorngv-faamv hnangv Longc i bung m’nqorngv-faamv (1) Hnamv bieqc Hnamv cuotv (3) Yietc hnoi gorngv 9,000 joux waac Yietc hnoi gorngv 15,000 joux waac. (4) Gorngv waac lorz jauv bun-jaev sic Gorngv waac weic taan naanc zingh. (5) Gorngv waac oix zaanh njiec mbuo nyei jauv. Gorngv waac oix taan gauh jangv. (6) Hnamv liuz cingx daaih gorngv Gorngv liuz cingx daaih hnamv. Naaiv deix jauv hnamv daaih maaih deix se zien maaih deix se maiv zien ndongc haaix

153 Psychological Differences
Zaaix Maengx M’nqorngv-Faamv Zoux Nyei Gong (Left Brain Work). Ø Analytical Haih bun duqv nqoi daaih longc. Ø Logical Haih samx duqv cuotv, haih bun duqv nqoi. Ø Sequential Yietc nyeic fai sung-lamh nyei jauv. Ø Verbal Gorngv waac nyei jauv Ø Detail-oriented Maaih yietc nyeic nyei jauv. Convergent Gapv zunv nyei jauv. (Yietc zungv hnamv nyei jauv “Parts to whole” thinking)

154 Mbiaauc Maengx M’nqorngv-Faamv
Zoux Nyei Gong (Right Brain Work) Ø Holistic (Zoux nyei sic). Ø Simultaneous (Zoux gong dongh zanc nyei jauv). Ø Visual (Bun mbuo haih duqv buatc nyei jauv). Ø Symbolic (Hoc daauh nyei Jauv). Ø  Intuitive (Fiem-fingx nyei jauv). Divergent (Haih bun duqv nqoi nyei dorngx) (Yietc zungv hnamv nyei jauv “Whole to parts” thinking)

155 M’nqorngv-Faamv Hnangv Haaix Nor Zoux Gong
Hluo haiz nyei jauv Gunv sin zangc nyei jauv Seix mueix nyei jauv Gorngv waac jauv Hnomv nziaau nyei jauv Buatc ga’naaiv nyei jauv Hmien-minc nyei jauv Haiz waac nyei jauv

156 Buonh Sin Maiv Fih Hnangv Nyei Jauv - Physical Differences:
Men Women (1) Ipc zeiv, hlaan, ga’sie-mbuoqc, Ipc zeiv, hlaan, ga’sie-mbuoqc caux Jangh jomc yietc zungv gauh faix Jangh jomc gauh hlo m’jangc dorn. - Smaller kidneys, liver, stomach - Larger kidneys, liver, and appendix stomach and appendix (2) Piomc gauh hlo m’sieqv dorn Piomc gauh faix m’jangc dorn. - Larger lungs - Smaller lungs (3) Wuom yiem nziaamv gauh zoqc Wuom yiem nziaamv gauh camv. - Blood contains less water - Blood contains more water (4) Blood cell gauh camv m’sieqv dorn. Blood cell gauh zoqc m’jangc dorn. - More blood cell - Less blood cells (faint easily) (5) Maaih qaqv gauh camv m’sieqv dorn. Maaih qaqv gauh zoqc m’jangc dorn - Have 50% more strength % less strength than man (6) Maaih jaan gauh camv m’sieqv dorn. Maaih jaan gauh zoqc m’jangc dorn. - 40% of body is muscle % is body is muscle (Stop Here)

157 Oix Doic Nyei Jauv Maiv Fih Hnangv Sexuality Differences
Men Women (1) Yietc nzunc longc yietc bung m’nqorngv-faamv. Longc nzengc I bung m’nqorngv-faamv. - Use one side of brain at a time simultaneously Use both side of brain (2) Oix doic nyei jauv haaix zanc yaac fih hnangv nyei. Oix doic nyei jauv ei jienv hlaax-nqaeqv. - Sexual drive remains constant Sexual drive is related to menstrual cycle and moods (3) Buonh sin nyei yuoqc fei fangx gauh zoqc Yuoqc fei fangx caux waac gauh camv. - Less selective and attracted Emotional, verbal and attracted by by physical appearance man’s personality (4) Maiv zuqc longc ziangh hoc zuoqv lauh Qiem zuqc ziangh hoc zuov. - Doesn’t need time to warm up Needs time and space to get ready (microwave style) for romance (oven style)

158 Cai-Doix Ga’Nyuoz Qiemx Zuqc Nyei Jauv Needs in a Marriage
According to Dr. Willard F. Harley, Jr Teachings. M’jangc dorn qiemx zuqc nyei biaa nyungc jauv (Man’s five most basic needs are): (1) Caux Doic Nyei jauv (Sexual fulfillment) (2) Tengx hnyouv-qaqv mbenz doic (Recreational companionship) (3) Tengx cai-doix jorm hnyouv doic (An attractive spouse) (4) Tengx biauv zong hmuangv doic nyei jauv (Domestic support) (5) Laanh tengx laanh jorm hnyouv (Admiration)

159 Cai-Doix Ga’Nyuoz Qiemx Zuqc Nyei Jauv - Needs in a Marriage
M’sieqv Dorn Qiemx Zuqc Nyei Biaa Nyungc Jauv Woman’s five most basic needs are: (1) Hnamv nyei jauv (Affection) (2) Gorngv waac jiu tong doic nyei jauv (Conversation) (3) Ziepc zuoqv yaac koi hnyouv (Honesty and openness) (4) Tengx zinh nyaanh (Financial support) (5) Ziepc zuoqv hnyouv bun hmuangv doic (Family commitment)

160 Components of Satisfying Marriage
Maaih haaix nyungc jauv haih tengx dorng jaa nyei mienh haih buangv hnyouv yiem ninh nyei cai-doic gu’nyuoz?. What can married couples do to keep their marriage satisfactory for both partners? TRUST. Sienx kaux nyei jauv se tengx mbuo ceix taaih doic laanh bungx hnyouv laanh nyei jauv. Yaac haih laanh zipv laanh dongh mbuo maaih maiv fih hnangv nyei jauv. Naaiv nyungc jauv tengx i bung mienh laanh haih ziepc zuoqv hnyouv bun laanh, mbuo gorngv haaix nyungc, mbuo ziouc ei jienv zoux, se gorngv maiv zoux, mbuo yaac maiv gorngv. Trust is usually built on mutual respect and acceptance of differentness. Developing a sense of trust means that both persons will do what they say they will do, and will not do and say things that violate the integrity of the relationship.

161 COMMITMENT. Naaiv se tengx mbuo haih laanh ziepc zuoqv
hnyouv bun laanh, yiem cai-doix gu’nyuoz. Weic zuqc maaih ziex nzunc mbuo maiv ziepc zuoqv hnyouv bun doic. Se gorngv mienh maiv ziepc zuoqv hnyouv bun doic se zoux bun mienh maiv lamh hnamv dorngx, yaac maiv haih yietc liuz juangc yiem. This is vital to a marriage. When it is taken for granted, vitality can disappear from the relationship. If a spouse uses the commitment "so long as we both shall live" as an excuse to quit working at the marriage, it will not live as long as the individuals.

162 SKILLS. Dorng jaa nyei jauv se benx yietc seix juangc yiem
taux daic, I bung mienh horpc zuqc laanh bieqc hnyouv laanh, bieqc hnyouv ganh dauh qiemx zuqc nyei jauv, laanh horpc zuqc muangx laanh, dingc haaix nyungc jauv oix zuqc maaih caangh laangh, maaih haaix nyungc la’nyauv nyei sic lomh nzoih oix zuqc juangc jienv bun-jaev. Marriage as a Lifetime process demands that both partners be skillful at understanding others, expressing needs, listening to each other, making decisions, negotiating and managing conflict and having meaningful communication.

163 CARING. Naaiv nyungc jauv se tengx hnamv nyei jauv haih yiem
Duqv lauh, haaix zanc ganh dauh qiemx zuqc haaix nyungc ziouc oix zuqc tengx aqv, tengx mienh nyei jauv se benx jienv haic nyei jauv, se hnangv mbuo ganh qiemx zuqc nyei jauv nor. Ziux goux nyei eix-leiz se oix zuqc laanh nzie laanh, laanh yaac oix laanh. Nurturant love exists when, meeting the needs of your partner is just as important as having your own needs met. Caring means being supportive of each individual's needs and interests.

164 RECIPROCITY. “Zoux bun mienh hnangv meih oix
mienh zoux bun meih nor.” Eix-leiz se caux mienh tiuv longx nyei zingh nyeic fai longx nyei jauv. Eix- leiz se oix zuqc simv jienv dongh zoux daaih mun mienh nyei jauv. "Do unto others as you would have them do unto you." This means exchanging positive rewards and "strokes" with each other. It means avoiding those experiences which may hurt your partner and have an extremely detrimental effect on your relationship.

165 EFFORT. Yietc zungv sienx kaux nyei jauv, ziepc zuoqv hnyouv zoux nyei jauv,
za’eix nyei jauv, kungx ziux goux ganh nyei hnangv se maiv gaux. Eix-leiz se oix zuqc longc ziangh hoc ceix meih nyei cai-doix. Eix-leiz se meih mbuo oix zuqc juangc jienv ceix dorng jaa nyei jauv. All the trust, commitment, skills, and caring are not very productive without effort. Effort means taking time to work on your marriage. It means being willing to work together to develop a mutually satisfying relationship. It means participating in marital growth experiences to expand and enhance the relationship.

166 EXPECTATIONS. Yietc nyungc jauv mienh dorng jaa maiv benx fai maiv buangv hnyouv se weic mienh mauv nyei jauv fai hnamv nyei jauv maiv duqv zipv. Nqox fai auv hnamv gorngv dorng jaa daaih oix duqv zipv ninh mbuo qiemx zuqc nyei jauv, mv baac maiv haih duqv. One reason for marital dissatisfaction is that couples expect a great deal from marriage. Wives and husbands often have unrealistic expectations about what marriage should provide them.

167 THE TEACHING OF THE BIBLE
Maaih 24 Nyungc Jauv Tengx Mbuo Benx Wangc-Siangx Nyei Hmuangv Doic (1) Be at peace with each other - Mark 9: Laanh caux laanh baengh orn nyei yiem - Maako 9:50. (2) Love one another - John 13: Laanh hnamv laanh - Yo^han 13:34. (3) Honor one another above yourselves – Romans 12: Laanh taaih laanh funx mienh gauh longx ganh – Lomaa 12:10. (4) Live in harmony with one another – Romans 12: Laanh caux laanh oix zuqc horpc fim dongh eix nyei yiem – Lomaa 12:16. (5) Instruct one another – Romans 15: Laanh njaaux laanh – Lomaa 15:14.

168 (6) Serve one another in love – Galatians 5:13
(6) Serve one another in love – Galatians 5: Laanh fuh sux laanh – Gaa^laa^tie 5:13. (7) Carry each other’s burdens – Galatians 6: Haaix dauh sic laanh tengx laanh ndaam dorng –Gaa^laa^tie 6:2. (8) Be kind and compassionate to one another – Ephesians 4:32. Laanh zoux longx bun laanh, laanh korh lienh laanh – E^fe^so 4:32. (9) Forgiving each other – Ephesians 4: Guangc laanh zoux dorngc laanh nyei sic – E^fe^so 4:32. (10) Submit to one another – Ephesians 5: Laanh mbuoqc laanh – E^fe^so 5:21. (11) Do not lie to each other – Colossians 3: Laanh maiv dungx gorngv-baeqc nduov laanh – Ko^lo^si 3:9.

169 (12) Bear with each other – Colossians 3:13
(12) Bear with each other – Colossians 3: Laanh nyaangc laanh – Ko^lo^si 3:13. (13) Teach one another – Colossians 3: Laanh njaaux laanh – Ko^lo^si 3:16. (14) Love each other – 1 Thessalonians 4: Laanh hnamv laanh – 1 Te^saa^lo^ni^gaa 4:9. (15) Encourage one another – 1 Thessalonians 4:18. Laanh orn laanh nyei hnyouv – 1 Te^saa^lo^ni^gaa 4:18. (16) Build each other up – 1 Thessalonians 5: Oix zuqc laanh ceix laanh jiez daaih – 1 Te^saa^lo^ni^gaa 5:11. (17) Confess your sins to each other – James 5: Laanh oix zuqc nyiemc zuiz bun laanh – Yaagorpc 5:16.

170 (18) Do not slander one another – James 4:11
(18) Do not slander one another – James 4: Laanh maiv dungx daanh laanh – Yaagorpc 4:11. (19) Don’t grumble against each other – James 5: Laanh maiv dungx ngopv laanh – Yaagorpc 5:9. (20) Pray for each other – James 5: Laanh daux gaux weic laanh – Yaagorpc 5:16. (21) Love one another deeply, from the heart – 1 Peter 1: Oix zuqc longc nzengc hnyouv laanh hnamv laanh – 1 Bide 1:22. (22) Live in harmony with one another – 1 Peter 3:8; Ephesians 4: Laanh caux laanh oix zuqc horpc fim dongh eix nyei yiem – 1 Bide 3:8; E^fe^so 4:2-3. (23) Love one another – 1John 3:11; 1 John 3:23; 1 John 4: Laanh hnamv laanh – 1 Yo^han 3:11; 1 Yo^han 3:23; 1 Yo^han 4:11-12. (24) Clothe yourselves with humility toward one another – 1 Peter 5:5 Oix zuqc nyiemc ganh zoux faix laanh fuh sux laanh – 1 Bide 5:5.

171 Follow Jesus Examples Zuotc Yesu nyei Nyungc Zeiv
E^fe^so 4:17-19 Weic naaiv yie dengv Yesu nyei mbuox kuinx meih mbuo, yangh naaiv jiex maiv dungx yiem hnangv maiv sienx nyei mienh yiem wuov nor. Ninh mbuo hnamv nyei sic maiv lamh longc. Ninh mbuo nyei hnyouv hmuangx, maiv mengh baeqc Tin-Hungh ceix bun nyei maengc yaac maiv maaih ninh mbuo nyei buonc weic zuqc ninh mbuo nyei hnyouv ngaengc haic ziouc hngongx mi’aqv. Ninh mbuo hmien-beih hoz, maiv hiuv duqv nyaiv, sueih binc ei ganh nyei hnyouv hanc zoux nyungc-nyungc laih hlopv nyei sic.

172 What does the Bible say about communication
What does the Bible say about communication? Ging-Sou gorngv taux jiu tong nyei jauv hnangv haaix nor? Baamh mienh nyei mbietc se (Human tongues are): (1) Daic nyei forng-caang. Deadly arrow (Jeremiah 9:8) (2) Laic haic nyei dih do. Sharp razor (Psalm 52:2b) (3) Deic nyuoqc nyei douz. Fires (James 3:6) (4) Maaih daic nyei qaqv caux maengc. Power of life and death (Pro. 18:21) (5) Maaih qaqv haih zorc baengc. Have healing power (Pro. 12:18b)

173 1. Tiuv hnamv nyei jauv – Proverbs 23:7 – Congh Mengh Waac
New life comes only as the old life is removed. Guangc loz-maengc cingx duqv siang nyei maengc. 1. Tiuv hnamv nyei jauv – Proverbs 23:7 – Congh Mengh Waac 2. Guangc loz-maengc (Throw away the old life) 3. Guangc loz zoux guenx nyei sic. Romans 6: Weic naaiv maiv dungx bun zuiz gunv meih mbuo haic daic nyei sin, nduov meih mbuo ei ganh nyei hnyouv hanc zoux. Maiv dungx bun sin zaangc nyei haaix nyungc zoux zuiz, longc zoux waaic haic nyei sic. Daaux nzuonx oix zuqc fungx ganh bun Tin-Hungh, hnangv daic mingh mv baac Tin-Hungh bun nangh daaih nyei mienh nor. Yaac zorqv sin nyei nyungc- nyungc bun Ninh longc zoux horpc nyei sic. Zuiz maiv duqv zoux ziouv aengx gunv meih mbuo, weic zuqc meih mbuo maiv yiem leiz-latc ga’ndiev. Meih mbuo yiem Tin-Hungh nyei en ga’ndiev.

174 Mangc muonc taux Lomaa 6:12-14
(1) Maiv dungx bun zuiz gunv meih mbuo (2) Maiv dungx bun zuiz nduov meih mbuo (3) Maiv dungx ei ganh nyei hnyouv hanc zoux (4) Maiv dungx bun sin zaangc nyei haaix nyungc zoux zuiz Daaux nzuonx oix zuqc: (1) Fungx ganh bun Tin-Hungh: (a) Hnangv daic mingh mv baac Tin-Hungh bun nangh daaih nyei mienh nor. (b) Yaac zorqv sin nyei nyungc-nyungc bun Ninh longc zoux horpc nyei sic. (2) Bieqc hnyouv longx taux Ziouv bun mbuo nyei en. Zuiz maiv duqv zoux ziouv aengx gunv meih mbuo, weic zuqc meih mbuo maiv yiem leiz-latc ga’ndiev. Meih mbuo yiem Tin-Hungh nyei EN ga’ndiev.

175 Weic haaix diuc oix zuqc guangc loz hnyouv daaih zipv siang-hnyouv?
Proverbs 23:7 For as he thinks within himself, so he is. Ninh nyei hnyouv hnangv nor, se ninh benx wuov nyungc mienh. Mathew 23:7 Thinking comes from what we value as treasure and our perspective on life. In our old life we were “alive to sin and dead to God,” in our new life in Christ, “We are dead to sin and alive to God.”( Romans 6:10-11, 2 Corinthians 4:10-11). Mbuuo Kungx hnamv taux mbuo ganh se benx dongh maaih jaax- zinh nyei mienh yiem mbuo nyei maengc. Yiem mbuo nyei loz-maengc mbuo ziangh weic zuiz caux daic nyei jauv, yiem mbuo nyei siang-maengc yiem Giduc, “Mbuo weic zuiz zuqc daic, mv baac nangh daaih ziangh weic Tin-Hungh.

176 Yiem Singx Lingh Mbuo Duqv Benx Siang Nyei Daaih Being renewed in the spirit
(1)Yiem Lomaa 12:2: “Oix zuqc bun Tin-Hungh goiv nzengc meih mbuo nyei hnyouv caux hnamv nyei jauv.” (2) Yiem Yo^han 8:34 “ Hiuv duqv zien leiz se benx Bungx nqoi nyei mienh.” (3) Yiem Yaagorpc 1:21-22 “Guangc nzengc yietc zungv laih hlopv caux orqv sic. Maiv dungx nduov ganh mv baac ei nzengc Ziouv paaiv mbuo zoux nyei leiz.”

177 Tin-Hungh Njaaux Taux Hnangv Haaix Nor Zoux Benx Wangc-Siangx Nyei Hmuangv Doic (God Taught Us how to Become a Healthy Family) Godly Marriage: (1) Dorng jaa nyei jauv se Tin-Hungh orn daaih yiem zinh zeix lungh zeix ndau nyei ziangh hoc. Marriage is ordained by God since creation (Tin Deic Douh 2: Genesis 2:18-25). (2) Dauh dauh oix zuqc taaih dorng jaa nyei leiz, cai-doix nyei coux oix zuqc zangv cing-nzengc, weic zuqc Tin-Hungh oix dingc yietc zungv nziaauc sieqv nziaauc dorn caux hienx auv hienx nqox nyei mienh nyei zuiz (Hipv^lu 13:4). Marriage should be honored by all, and the marriage bed kept pure, for God will judge the adulterer and all the sexual Immorality (Hebrew 13:4). (3) Meih oix zuqc hopv meih ganh nyei wuom-kuotv nyei wuom, hopv ganh nyei wuom-kuotv mbeux cuotv nyei wuom (Congh Mengh Waac 5:15). Drink water from your own cistern, running water from your own well( Proverbs 5:15). (4) Nqox oix zuqc zoux ninh nyei dorng jaa nyei gong, fih hnangv nyei auv yaac bun nqox. The husband should fulfill his marital duty to his wife, and likewise the wife to he husband. (1 Ko^lin^to 7: Corinthians 7:3)

178 Diex Maac Nyei Gong-Buonc - Parents’ Roles
(1) For I have chosen him, so that he will direct his children and his household after him to keep the way of the Lord by doing what is right and just (Genesis 18:19). Yie ginv ninh daaih, oix bun ninh njaaux ninh nyei fu’jueiv caux ninh nyei hmuangv doic, nqa’haav ninh mbuo haih siou Ziouv nyei leiz zoux nyungc-nyungc horpc nyei (Tin Deic Douh 18:19). (2)Teach them to your children, talking about them when you sit at home and when you walk along the roads, when you lie down and when you get up (Deuteronomy 11:19). Njaaux ninh mbuo bun meih nyei fu’jueiv, gorngv taux naaiv deix leiz, haaix zanc meih zueiz jienv biauv gu’nyuoz fai haaix meih yangh jauv zangc, haaix zanc meih bueix njiec fai jiez sin. (3)Train a child in the way he should go, and when he is old he will not turn from it (Proverbs 22:6). Njaaux fu’jueiv gan ninh horpc zuqc yangh nyei jauv, zuov ninh gox daaih ninh ziouc maiv leih nqoi (Congh Mengh 22:6).

179 Diex Maac Nyei Gong-Buonc - Parents’ Roles cont.
(1) Discipline your son, and he will give you peace; he will bring delight to your soul (Proverbs 29:17). Oix zuqc mborqv njaaux meih nyei dorn, ninh ziouc oix bun meih baengh orn; ninh yaac oix bun meih nyei hnyouv a’hneiv (Congh Mengh Waac 29:17). (2)Fathers, do not exasperate your children; instead, bring them up in the training and instruction of the Lord (Ephesians 6:4). Zoux die nyei mienh aah! Maiv dungx cuoqv meih mbuo nyei fu’jueiv qiex jiez. Oix zuqc ei Ziouv Yesu nyei leiz dorh longx fu’jueiv, njaaux ninh mbuo muangx waac (E^fe^so 6:4). (3)Fathers, do no embitter your children, or they will become discouraged (Colossians 3:21). Zoux die nyei mienh aah! Maiv dungx cuoqv meih mbuo nyei fu’jueiv. Nzauh heix ninh mbuo hnyouv namx. (Ko^lo^si 3:21)

180 Nqox Nyei Gong-Buonc - Husband’s Roles
(1) Husbands, love your wives, just the as Christ loved the church and gave himself up for her (Ephesians 5:25). Zoux nqox nyei mienh aah! Oix zuqc hnamv ganh nyei auv hnangv Giduc hnamv jiu-baang, yaac weic jiu-baang siev ninh nyei maengc (E^fe^so 5:25). (2) In this same way, husbands ought to love their wives as their own bodies. He who loves his wife loves himself (Ephesians 5:28). Fih hnangv nyei , nqox oix zuqc hnamv ganh nyei auv hnangv hnamv ganh nyei sin nor. Haaix dauh hnamv ganh nyei auv ziouc hnamv ninh ganh aqv (E^fe^so 5:28). (3) If anyone does not provide for his relative and especially for his immediate family, he has denied the faith and is worse than an unbeliever ( 1 Timothy 5:8). Se gorngv haaix dauh maiv goux ganh nyei cien-ceqv, lengc jeiv goux ganh nyei hmuangv doic, wuov dauh se ngaengc zien doz aqv. Ninh yaac gauh waaic jiex maiv sienx Yesu nyei mienh (1 Ti^mo^tai 5:8).

181 Nqox Gong-Buonc - Husband’s Roles cont.
(1) Husbands, in the same way be considerate as you live with your wives, and treat them with respect as the weaker partner and as heirs with you of the gracious gift of life, so that nothing will hinder your prayers. Meih mbuo zoux nqox nyei mienh yaac oix zuqc fih hnangv nyei hiuv duqv korh lienh ganh nyei auv, weic zuqc m’sieqv dorn gauh mau m’jangc dorn. Yaac oix zuqc taaih auv weic zuqc ninh mbuo caux meih mbuo fih hnangv nyei duqv Tin-Hungh ceix bun nyei en, se duqv nzipc yietc liuz nyei maengc. Oix zuqc hnangv naaiv nor zoux weic maiv bun haaix nyungc laanh meih mbuo nyei daux gaux waac (1 Peter 3:7). (2) Enjoy life with your wife, whom you love. Caux auv yiem oix zuqc njien-youh nyei, ninh se dongh hnamv wuov dauh (Ecclesiastes 9: 9 – Gorngv Seix Zangc) (3) Your wife will be like a fruitful vine within your house; your sons will be like olive shoots around your table. Meih nyei auv se hnangv a’ngunc biouv nyei hmei nor yiem meih nyei biauv ziangh biouv gitv; meih nyei naamh nyouz oix hnangv ga’lanv biouv nor weih gomx meih nyei dieh (Psalm 128: 3 – Singx Nzung 128:3).

182 Auv Nyei Gong-Buonc - Wife’s Roles
(1) Wives, submit to your husbands, as is fitting in the LORD (Colossians 3:18). Zoux auv nyei mienh aah! Oix zuqc mbuoqc ganh nyei nqox. Hnangv naaiv zoux se puix sienx Yesu nyei mienh (Ko^lo^si 3:18-19). (2)Than they can train the younger women to love their husband and children, to be self-controlled and pure, to be busy at home, to be kind, and to be subject to their husbands, so that no one will malign the word of God (Titus 2:4-5). Hnangv naaic, ninh mbuo haih njaaux auv-jaanx hnamv nqox caux fu'jueiv, haih gunv duqv ganh, maaih hnyouv cing-nzengc, zaangv longx jaa-dingh, Zoux longx bun mienh yaac mbuoqc ganh nyei nqox weic maiv bun mienh Maaih dorngx gorngv doqc Tin-Hungh nyei doz (Tidatc 2:4-5).

183 Auv Nyei Gong-Buonc Wife’s Roles cont.
(1)Better to live in a desert than a quarrelsome and ill-tempered wife (Proverbs 21:19). Yiem deic-bung-huaang zungv gauh longx caux nzaeng jaax la’ngopv nyei m’sieqv dorn yiem (Congh Mengh Waac 21:19). (2) A wife of noble character who can find? She is worth far more than rubies (Proverbs 31:10). Haaix dauh haih lorz duqv ziangh horngh nyei auv? Ziangh horngh nyei auv gauh jaaix jiex la’bieiv-jaax (Congh Mengh Waac 31:10) (3) Wives, submit to your husbands as to the Lord. For the husband is the head of the wife as Christ is head of the church, his body, of which he is the Savior (Ephesians 5:22,-23). Meih mbuo zoux auv nyei mienh aah! Meih mbuo oix zuqc mbuoqc ganh nyei nqox hnangv meih mbuo mbuoqc Ziouv Yesu wuov nor. Weic zuqc nqox zoux auv nyei m'nqorngv hnangv Giduc zoux jiu-baang nyei m'nqorngv wuov nor. Jiu-baang zoux Giduc nyei sin,Giduc yaac zoux jiu-baang nyei Njoux Ziouv (E^fe^so 5:22-23).

184 Fu’jueiv Nyei Gong-Buonc Children’s Roles
Children, obey your parents in the LORD, for this is right. “Honor your father and mother”- which is the first commandment with a promise-“that it may go well with you and that you may enjoy long life on the earth.” (Ephesians 6:1-3). Fu'jueiv aac, weic zuqc meih mbuo sienx Ziouv Yesu, meih mbuo oix zuqc muangx diex maac nyei waac. Hnangv naaiv zoux se horpc nyei. “Oix zuqc tongx nimc meih mbuo nyei diex maac.” Naaiv se da'yietv diuh lingc maaih laengz nyei waac caux jienv. Hnangv naaiv, “Weic bun meih mbuo duqv longx yaac ziangh duqv siouc nyuonh ndaauv yiem baamh gen.” (E^fe^so 6:1-3). Children, obey your parents in everything, for this pleases the LORD (Colossians 3:20). “Fu’jueiv aah! yiem maanc sic oix zuqc muangx diex maac weic zuqc naaiv se zoux Horpc Ziouv nyei hnyouv.” (Ko^lo^si 3:20). “Curse is the man who dishonors his father or his mother” (Deuteronomy 27:16). “Haaix dauh maiv tongx nimc ninh nyei diex maac, wuov dauh zuqc zioux aqv.” (Nzaamc Leiz-Latc 27:16;

185 Fu’jueiv Nyei Gong-Buonc Children’s Roles cont.
“Each of you must respect his mother and father,” ( Leviticus 19:3). “Meih mbuo gorqv-mienh oix zuqc tongx nimc ganh nyei diex maac,” Lewic 19:3) “Honor your father and mother, as the LORD you God has commanded you...” (Deuteronomy 5:16). Oix zuqc tongx nimc meih mbuo nyei diex maac ziux Ziouv meih mbuo nyei Tin-Hungh, hatc nyei waac.....”(Nzaamc Leiz-Latc 5:16). “My son, keep your father’s commands and do not forsake you mother’s teaching” ( Proverbs 6:20). Yie nyei dorn aac, meih oix zuqc gan longx meih nyei die hatc meih nyei waac, yaac maiv dungx guangc meih nyei maa njaaux meih nyei waac.” (Congh Mengh Waac 6:20).

186 Fu’jueiv Nyei Gong-Buonc Children’s Roles cont.
A wise son heeds his father’s instructions, but a mocker does not listen to rebuke (Proverbs 13:1). Congh mengh nyei dorn muangx ninh nyei diex njaaux nyei waac, mv baac huotv mienh nyei mienh maiv muangx mienh gorngv-hemx ninh nyei waac (Congh Mengh Waac 13:1). A fool spurns his father’s discipline, but whoever heeds correction shows prudence (Proverbs 15:5). Hngongx nyei mienh mangc piex die njaaux ninh nyei waac, mv baac haaix dauh muangx mienh njaaux nyei waac se guai nyei (Congh Mengh Waac 15:5).

187 Fu’jueiv Nyei Gong-Buonc Children’s Roles cont.
He who keeps the law is a discerning son, but a companion if gluttons disgrace his father (Proverbs 28:7). Haiv dauh siou Leiz-Latc nyei mienh benx congh mengh nyei dorn, mv baac caux mauv nyanc mauv hopv nyei mienh zoux doic bun ninh nyei die zuqc nyaev (Congh Mengh Waac 28:7). Listen to your father, who gave you life, and do not despise your mother when she is old ( Proverbs 23:22). Muangx meih nyei die, dongh bun meih maaih maengc wuov dauh. Meih nyei maa gox daaih, meih maiv dungx mangc piex ninh(Congh Mengh 23:22).

188 GANH ZOUX ZIOUV - SELF-CENTERED LIFE STYLE
(1) Independence (Gorqv-zeic zoux fai zoux lengc nyei jauv) (2) Focus on self-betterment (Lorz douh ganh duqv longx nyei jauv) (3) Selfishness (Hnyouv hlo fai njapv) (4) Closed minded (guon hnyouv maiv zipv mienh kuinx nyei jauv) (5) Not sociable (maiv caux mienh camv jiu tong) (6) Not willing to seek help from others (maiv lorz mienh tengx) (7) Want to be in controlled of self and situation (kungx oix gunv ganh caux benx cuotv nyei jauv hnangv ) (8) Dominating (kungx oix nzaeng-hingh hnangv) (9) Prideful, Boastful, Jealous (Ceng-hlo, zoux mauv, mueic jieqv) (10)Critical, judgmental (muonc, guai-jang henv) (11) Being conditional (zoux haaix nyungc maaih leiz gunv jienv) (12)Look inward, one way street (mangc bieqc, nduqc diuc hnyouv nyei mienh)

189 5 Don’ts for Moms and Dads
1. Don’t be naggers (maiv dungx la’ngopv) James 1:19; Phi. 1:14-16; Pro. 12:4; 10:19; 27:15 n = non-sense (maiv dungx zoux pa’li pa’laaix nyei sic) a = avoidance (Oix zuqc simv jienv waaic nyei jauv). g = guilt (Maiv dungx zoux dorngc) 2. Don’t be too sensitive (maiv dungx zoux muonc) 3. Don’t quarrel (maiv dungx nzaeng jaax) 1 Peter 4:9; Phi. 2:14, Pro. 19:13; 17:22; 21:23 4. Don’t fail to discipline your children (maiv dungx bungx njaaux fu’jueiv nyei jauv ) Pro. 13:24; 19:18; 22:6; 29:15,17 5. Don’t stop being positive role models (maiv dungx dingh zoux kuv nyungc zeiv) Eph. 4:23-24; Col. 2:6-7; 3:12-14; Pro. 28:13

190 Ziepc Diuh Jauv Ceix Hmuangv Doic nyei Lingc
1. Ceix Jaa caux Hmuangv-doic Yiem Wuonv nyei Gorn-ndoqv 2. Nqox Zuqc Hnamv Ganh nyei Auv Hnangv Giduc Hnamv Jiu-baang Nor 3. Auv Zuqc Mbuoqc caux Taaih Ganh nyei Nqox 4. Tongx Nimc Domh Mienh 5. Zoux Doic Caux Guai nyei Mienh 6. Ceix Gan Longx Tin-Hungh nyei Hmuangv Doic 7. Longc Hnamv Mborqv-Njaaux Fuqc Jueiv 8. Hiaaux Suonc Ganh Yiem Hmuangv Doic caux Tin-Hungh nyei Nza’hmien 9. Guangc Zuiz Bun Mbuo Nyei Hmuangv-Doic 10. Zoux Ei Mbuo Laengz Jiex nyei Ngaengc Waac

191 BUN GIDUC ZOUX ZIOUV - CHRIST-CENTERED LIFE STYLE
(1) Interdependent on God, family members and the church (bangc Tin-Hugnh, hmuangv doic caux jiu-bang) (2) Focus on the betterment of others (oix bun ganh dauh duqv longx) (3) Look to the likeness of Christ (zuotc Yesu nyei nyungc zeiv) (4) Being led by the Holy Spirit to live a balanced life style (bun Singx Lingh dorh mbuo yiem horpc nyei maengc) (5) Eager to witness for Christ (oix zoux zingh ginx weic Yesu) (6) Submissive to moral and Bible principles (mbuoqc hungh jaa caux Ging-sou nyei doz-leiz) (7) Appreciative and royal (maaih laengz zingh caux taaih) (8) Wanting to give (maaih hnyouv taan bun ganh dauh) (9) Practice unconditional love (longc ziepc zuoqv nyei hnamv) (10)Looking-out to enjoy and appreciate life (mangc cuotv maengx)

192 Biauv se haaix NYUNGC? What is HOME?
Biauv se dorngx dongh mienh daaih haih .....A home is a place where… (1) Duqv orn hnyouv (People can come for comfort and encouragement). (2) Fu’jueiv maaih waac naaic, zoux dorngc yaac maaih dorngx zorc orn hnyouv. (Children can ask questions, make mistakes, and be encouraged and corrected) (3) Fu’jueiv caux cai-doix maaih dorngx haih duqv zipv hnamv nyei jauv (Children and spouses receive unconditional love). (4) Fu’jueiv haih duqv zipv hnamv, orn hnyouv, tengx, caux dorh jauv (Children receive love, encouragement, support and guidelines). (5) Cai-doix haih duqv hitv kuonx dongh zoux gong kouv nyei ziangh hoc (Spouse can relax after a long hard working day). (6) Meih nyei hmuangv doic haih duqv zipv longx nyei hnamv, korh lienh nyei hnamv, caux haih hlo nyei hnamv (Your family members receive sympathetic love, passionate love and nurturing love).

193 Biauv se haaix Nyungc What is Home cont.
(1) Meih nyei hmuangv doic haih duqv zipv bieqc hnyouv doic caux laengz zingh nyei jauv. (Your family receives a sense of being understood and appreciated). (2) Meih nyei hmuangv doic haih duqv zipv bungx nqoi gorngv waac nyei dorngx. (Your family has an open communication). (3)Meih nyei hmuangv doic haih duqv zipv hnamv caux taaih ginx nyei jauv nyei dorngx. (Your family receives mutual love and respect). (4) Meih nyei hmuangv doic haih duqv zipv njien-youh a’hneiv nyei jauv (Your family can receives joy and happiness).

194 (5) Meih nyei hmuangv doic haih duqv zipv jiu tong doic, hnamv nyei jauv,
njaaux nyei waac, hlo yiem lingh wuonh nyei jauv (Your family receives social, emotional, educational and spiritual growth). (6) Hmuangv doic haih duqv zipv hoqc gunv goux nyei jauv caux laanh haih kaux duqv zuqc laanh nyei jauv (Family members practice responsibilities and accountability). (7) Hmuangv doic haiz maaih wuonv dorngx, beu nyei jauv, caux zipv nyei jauv. (Family members feel secured, protected & accepted). (8) Tin-Hungh nyei hnamv caux guangc zuiz nyei jauv buatc yiem biauv gu’nyuoz norm-norm dorngx (God’s love and forgiving are seen and heard in every room and corner of the house).

195 5 Principles for a Healthy Marriage 5 Diuh Jauv Tengx Ceix Wangc-Siangx Nyei Jaa
1. Ziepc Zuoqv Hnyouv Nyei Jauv (Commitment) Dorng jaa se benx jienv haic nyei jauv (Marriage is a serious business (Malachi 2:16; Deut. 26:16) Dorng jaa se weic yietc seix, maiv zeiz dangh baav (Marriage is a lifetime commitment, not a contract) Meih haih guei duqv baamh gen, mv baac laanh maiv haih guei maiv duqv laanh. Se gorngv mbuo duqv nzengc baamh gen nyei ga’naaiv, mv baac oix zuqc guangc nyei, maaih haaix nyungc eix-leiz? You may neglect the world but not each other. What benefits do we gain when we gain the whole world and lose our soul? (Mark 8:36) 2. Jiu Tong Nyei Jauv (Communication) Jiu tong longx nyei jauv se bun dorng jaa nyei maaih wangc-siangx nyei jauv Healthy communication is key to healthy marriage (Pro. 12:14; 13:3; 16:3) Waac se maaih lingc haih ceix jiu tong nyei jauv faaux fai haih caeqv waaic jiu tong nyei jauv. Words have the power to build up or tear down a relationship (Pro. 18:21)

196 3. Laanh Korh Lienh Laanh Caux Ziux Goux (Compassion And Caring)
Longc Tin-Hungh hnamv yiem meih nyei cai-doix gu’nyuoz. Apply the love of God in your marriage (1 Peter 4:8; Pro. 10:12; 1 Cor. 13:4) Bun-biux yaac ziux goux meih nyei hmuangv doic. Provide and protect your family (Proverbs 15:17). 4. Oix Zuqc Nyiemc Ganh Zoux Faix (Confession) Zoux m’jangc dorn hnangv nyiemc mbuo zoux dorngc caux mau nyei jauv duqv nyei. Be man enough to admit your weaknesses and mistakes (Proverb 28:13) Zatc ganh njiec yiem Tin-Hungh nyei nza’hmien caux meih nyei hmuangv doic. Humble yourself before God and your family (1 Pet. 5:6; James 4:10; Pro. 22:4) 5. Gunv La’nyauv Nyei Sic (Conflict management) La’nyauv nyei sic se tengx ceix mbuo nyei maengc, Conflicts arise to shape and develop characters (Roman 5:3) Se gorngv mbuo maiv gunv mbuo nyei hmuangv doic, mbuo yaac maiv haih gunv Tin-Hungh nyei jiu baang. If we cannot manage our family, we cannot manage God’s church.

197 Solution to Having a Healthy Marriage and Family Relationship
The Word of God has answers to every personal and marriage problem. In order to have a healthy marriage and family relationship, every individual in the family needs to change from a Self-Centered life style to a Christ-Centered life style. We needs to change our HOUSE into a HOME (Romans 12:2). Tin-Hungh nyei waac oix dau taux mbuo laanh laanh mienh caux mbuo nyei cai-doix nyei jauv nyei la’nyauv sic. Se gorngv gorngv mbuo oix maaih wangc-siangx nyei cai-doix caux hmuangv doic jiu tong nyei jauv nor, dauh dauh mienh oix zuqc tiuv yiem mbuo nyei hmuangv doix gu’nyuoz, yiem ganh zoux ziouv nyei jauv tiuv bun Giduc zoux Ziouv gunv mbuo nyei maengc. Mbuo oix zuqc tiuv mbuo nyei biauv daaih benx mbuo yiem nyei dorngx (Lomaa 12:2).

198 Hnamv Se Haiv Nyungc? What is LOVE?
Zien Hnamv Nyei Jauv Se A Genuine love is…. Maiv haih ndortv. Unfailing (Psalm 6:04; 1 Cor. 13:8) Ziepc zuoqv hnyouv. Faithfulness (Hosea 4:1) Hnangv lungh ndorn zanc nyei mbiungc siuv nor. Morning dew (Hosea 6:4) Zoux sic zien nyei. Sincere (Roman 12:9) Ei jienv mbuo gorngv nyei waac zoux.Fulfilling (Romans 13:10) Nyienz duqv taux daauh. Endures forever (Psalm 100:5) Maiv zoux orqv nyei sic bun mienh. No harm (Romans 13:10) Zoux longx, maiv mueic jieqv,maiv ceng-hlo, maiv zoux maiv zieqv leiz nyei sic, maiv douh ganh duqv longx, maiv zoux jaav-sic, maiv maaih orqv hnyouv,diev duqv nyungc-nyungc sic, maaih lamh hnamv dorngx, hnamv yietc liuz yiem. Kind, no envy, not boastful, not rude, not self-centered, not provoking, no evil, bears all things, hopeful, never fail (1 Corinthians 13:4-8)

199 Maaih lamh hnamv dorngx nyei jauv se haiv nyungc? What is hope?
(1) Maaih lamh hnamv nyei jauv se tengx mbuo maaih njien-youh yaac Tengx mbuo hnyouv mun nyei jauv haih duqv longx mingh. Hope produces joy to a wounded heart (Proverbs 10:28; Romans 5:2-3; 1 Thessalonians 4:13). (2) Maaih lamh hnamv nyei jauv tengx mbuo haih diev duqv. Hope Produces perseverance (Romans 8:24-25). (3) Maaih lamh hnamv nyei jauv tengx mbuo maiv wuonv nyei hnyouv. Hope produces Confidence (2 Corinthians 3:12; Philippians 1:20). (4) Maaih lamh hnamv nyei jauv tengx haih zoux Tin-Hungh nyei gong gauh longx. Hope produces effective ministry (2 Corinthians 4:8-18).

200 (5) Maaih lamh hnamv nyei jauv tengx mbuo maaih sienx fim yiem
hnamv nyei jauv. Hope produces greater faith in love (Colossians 1:4-5). (6) Maaih lamh hnamv nyei jauv tengx mbuo zanc-zanc haih souv duqv wuonv yiem nyungc-nyungc sic. Hope produces consistency (1 Thess. 1:3). (7)Maaih lamh hnamv tengx mbuo maaih hnyouv-qaqv caux jorm hnyouv nyei jauv. Hope increased energy and enthusiasms (1 Tim. 4:10). (8) Maaih lamh hnamv tengx mbuo haih maaih wuonv dorngx. Hope produces stability (Hebrews 6:19). (9) Maaih lamh hnamv tengx mbuo haih zangv cing-nzengc nnyei jauv. Hope produces personal purity (1 John 3:3).


Download ppt "Njaaux Hmuangv Doic Nyei Jauv."

Similar presentations


Ads by Google