1. Tregtia Ndërkombëtare
Kapitulli 4

2. Tregtia Ndërkombëtare
Objektivat
Hyrje
Teoritë ndërkombëtare të tregtisë
Barierat tregtare
Barierat jo-tarifore të tregtisë
Zhvillimet tjera ekonomike.

3. Ndërsa një ishull i afërt ka shumë drunjë, por ka shumë pak barka.
Imagjinoni një ishull me vetëm dy drunjë por me shume barka. Ishulli prodhon dy mallra kokos dhe peshq .
Ndërsa një ishull i afërt ka shumë drunjë, por ka shumë pak barka.
Së pari nuk ka ndonjë kontakt në mes të ishujve.
Cfar mund të ndodhë?
Island has only tëo trees but lots of boats – leads to cheap fish and expensive coconuts in autarky.
Trade ëith a neë island ëith lots of trees and feë boats (expensive fish and cheap coconuts).
On our island results in cheap fish being exported. This is great for the boat oëners, the boats are at sea 7 days a ëeek etc. Good for sailors and fishers, lots of ëork. Neë markets cause the price of fish to rise.
On the other hand, the expensive coconuts no longer look very attractive. Faced ëith competition from producers from the other island, coconut production declines. Tree climbers might eventually learn to sail, but not right aëay. The value of oëning coconut trees is diminished.

4. Vetëm dy drunjë → kokos vendor të shtrenjtë para tregtisë
Kokosi i importuar është i lirë
Cmimi vendor i kokosit ↓ me tregti
Shumë barka → peshq të lirë vendor para tregtisë
Tregjet e reja të eksportit rrisin kërkesën
Cmimi vendor i peshkut ↑ me tregti
Island has only tëo trees but lots of boats – leads to cheap fish and expensive coconuts in autarky.
Trade ëith a neë island ëith lots of trees and feë boats (expensive fish and cheap coconuts).
On our island results in cheap fish being exported. This is great for the boat oëners, the boats are at sea 7 days a ëeek etc. Good for sailors and fishers, lots of ëork. Neë markets cause the price of fish to rise.
On the other hand, the expensive coconuts no longer look very attractive. Faced ëith competition from producers from the other island, coconut production declines. Tree climbers might eventually learn to sail, but not right aëay. The value of oëning coconut trees is diminished.

5. Kush interesohet për cmimin e kokosit ?
Njerezit që posedojnë drunjtë (toka)
Njerëzit që ngjiten ne dru (forca punetore)
Kush interesohet per cmimin e peshkut?
Njerëzit që posedojnë barkat (kapital)
Njerëzit që lundrojnë dhe peshkojnë (forca punëtore)
Island has only tëo trees but lots of boats – leads to cheap fish and expensive coconuts in autarky.
Trade ëith a neë island ëith lots of trees and feë boats (expensive fish and cheap coconuts).
On our island results in cheap fish being exported. This is great for the boat oëners, the boats are at sea 7 days a ëeek etc. Good for sailors and fishers, lots of ëork. Neë markets cause the price of fish to rise.
On the other hand, the expensive coconuts no longer look very attractive. Faced ëith competition from producers from the other island, coconut production declines. Tree climbers might eventually learn to sail, but not right aëay. The value of oëning coconut trees is diminished.

6. Kush do të kundërshtonte?
Konsumatorët vendor përfitojnë.
Prodhuesit vendorë dëmtohen .
Vendi fillon të importoj dhe cmimi vendor ulet .
Cmimi vendor është më i lartë se cmimi botëror.

7. C

8. Kush do të kundërshtonte?
Prodhuesit vendorë përfitojnë
Konsumatorët vendor dëmtohen.
Vendi fillon të eksportoj dhe cmimi vendor rritet .
Cmimi vendor është më i ulët se cmimi botëror

9. C

10. Objektivat
Definimi i tregtisë ndërkombëtare dhe diskutimi i rolit te merkantilizmit në tregtinë moderne ndërkombëtare.
Dallimi në mes teorisë së përparësive absolute dhe teorisë së përparësive relative.
Rëndësia e ciklit jetësor të produktit.
Sqarimi i disa barierave për tregti të lirë si dhe barierave tregtare nacionale.

11. Hyrje
Tregtia ndërkombtare: Dega e ekonomisë që merret me shkëmbimin e mallrave dhe shërbimeve me vendet e huaja.
Fokusi do të jetë mbi:
Teorite e tregtisë ndërkombëtare
Barierat tregtare.

12. Teoritë e tregtisë ndërkombëtare

13. Pse shtetet tregtojnë? Teoritë e tregtisë: Merkantilizmi;
Teoria e përparësisë absolute;
Teoria e përparësisë krahasuese;
Teoria e pajisjes me faktor;
Teoria e ciklit jetësor ndërkombëtar të produktit;

14. Merkantilizmi: mesi i shekullit.16
Pasuria e një kombi mvaret nga thesari i akumuluar
Ari dhe argjendi janë monedha të tregtisë,
Teoria thotë se duhet të kemi një suficit tregtar.
Maksimizimi i eksportit përmes subvencioneve.
Minimizimi i importeve përmes tarifave dhe kuotave

15. Merkantilizmi(vazh.)
Një teori tregtare e cila mban që një qeveri mund të përmirësojë mirëqenien e vendit, duke inkurajuar eksportet dhe duke penguar importet.
Merkantilizmi i ri: duke mos u mbështetur në arë (gold).
Për shembull, gjatë Presidentit Mitterrand në fund të viteve 1970 dhe fillim të viteve 1980, Franca kërkoi të rigjallëroj bazën e saj industriale duke nacionalizuar industritë kyçe dhe bankat dhe duke subvencionuar eksportet kundrejt importeve.

16. Teoria e përparësive absolute
Adam Smith: Wealth of Nations (1776) :
Aftësia e një vendi për të prodhuar më shumë një produkt me të njëjtin input se një vend tjetër
Një vend duhet të prodhoj mallra vetëm aty ku është më efikas, dhe të tregtoj (importoj) ato mallra ku nuk është efikas,
Tregtia midis vendeve është, pra, e dobishme…
Duke supozuar se ka një ekuilibër absolut midis kombeve

17. Teoria e përparësive absolute
Një teori tregtare e cila supozon se me specializimin e prodhimit të një produkti, që vendi mund ta prodhoj në mënyre më efektive se sa vendet tjera, shtetet mund të risin mirëqenien e tyre ekonomike, psh:
Supozojm:
punë është kostoja e vetme e prodhimit;
ulja e punës- në njësi orë për prodhim do të thotë kosto më të ulët të prodhimit dhe produktivitetit më të lartë të punës.

18. Teoria e përparësive absolute
Kostoja e punës (orë pune) pë prodhimin e një njësie
pëlhur
grurë
Veriu
Jugu

19. Teoria e përparësive absolute
Kostoja e punës (orë pune) pë prodhimin e një njësie
pëlhur
grurë
Veriu
Jugu
Veriu ka një avantazh absolute në prodhimin e e pëlhurës. . Jugu ka një avantazh absolut në prodhimin e grurit
Nëse Veriu prodhon pëlhur dhe Jugu prodhon grurë, dhe organizohet një raport këmbimi , të dyja vendet do të përfitojnë nga tregtia.

21. Vazhdim…. Ndarja ndërkombetare e punës-specializimi i punës.
Sipas Smith-është e pakuptueshme për një vend të prodhoj ato produkte qe mund t’i importon nga jashtë me shpenzime më të vogla apo të prodhon secili atëprodhim për të cilin është i specializuar.
Vendi duhet të eksportojë ato produkte në të cilat ka përparësi absolute e të importojë ato produkte në prodhimin e të cilave është më pak efiçient se vendet tjera.

23. Vazhdim…. E para teori e bazuar në tregtinë e lirë;
‘Dora e fshehur’, e jo qeveria, përcakton atë se çfarë importohet dhe eksportohet;
Kjo teori nuk tregon se çfarë do të ndodhë me vendin i cili ka përparësi absolute në prodhimin e të gjitha produkteve; apo të 2 produkteve.

24. Teoria e përparësisë krahasuese
David Ricardo: Principet e Politikës Ekonomike(1817)
E zgjeron arsyen për tregti të lirë,
Eficienca e përdorimit të resurseve çon në më shumë prodhimtari,
një vend duhet të specializohet në prodhimin e atyre produkteve të cilat i prodhon me efiçiencën më të madhe dhe të importojë ato produkte në prodhimin e të cilave është më pak efiçient edhe nëse kjo do të thotë të blejë të mira nga vendet tjera të cilat do të mund t’i prodhonte vet në mënyrë me efiçente në krahasim me to.
përparësitë krahasuese arrihen bazuar në differencat në nivelin e produktivitetit;
 Bazohet në logjikën e tregut të lirë;

25. Teoria e përparësisë krahasuese
Një teori tregtare e cila thotë se kombet duhet të prodhojnë ato mallra për të cilat ata kanë përparësi të madhe relative.
Supozojm:
punë është kostoja e vetme e prodhimit;
ulja e punës-në njësi orë për prodhim do të thotë kosto më të ulët të prodhimit dhe produktivitetit të lartë të punës.

26. Teoria e përparësië krahasuese
Kostoja e punës (orë pune) pë prodhimin e një njësie
pëlhur
grurë
Veriu
Jugu

27. Teoria e përparësië krahasuese
Kostoja e punës (orë pune) pë prodhimin e një njësie
pëlhur
grurë
Veriu
Jugu
Veriu ka një avantazh absolut ne prodhimin e pëlhurave dhe drithërave, por kostot relative ndryshojnë (p.sh. fitimet nga tregtia).
Në Veri, një njësi pëlhurë ka kosto 50/100 orë e gruri.
Në jug, një njësi pëlhurë ka kosto 200/200 orë e gruri.
Më tutje:
Nëse Veriu mund të importoj më shumë se gjysmë njësi të grurit për një njësi të pëlhurës, atëher do të fitojë nga tregtia.
Nëse Jugu mund të importoj një njësi të pëlhurës për më pak se një njësi të grurit, gjithashtu do të përfitoj prej tregtisë.
Nën rrethana të paraqitura në shembullin e mësipërm, të dyja vendet mund të përfitojnë nga tregtia.

29. Comparative advantage: Bollyëood

32. Ushtrim SHBA Japonia Për 1 orë pune Tone Oriz 2 1 Vetura 3 4
a) Sa është kostoja e 1 tonë oriz në SHBA dhe në Japoni?
b) Sa ështe kostoja e 1 veture në Japoni dhe SHBA?

33. Kostoja e 1 tone Oriz ne SHBA është 2/3= 0
Kostoja e 1 tone Oriz ne SHBA është 2/3= 0.67 e vleres se nji veture, vlera e nji veture eshte 3/2 tonë oriz, = 1.5.
Kostoja e nje veture ne Japoni është 4/1= 4 tone oriz, ndërsa kostoja e nji toni oriz është 1/4= 0.25
Kur do të kete lëvrdi nga këmbimi, nga tregtia:
Nese SHBA per nji tone oriz fiton me teper se 2/3 te e vleres se nji automobili (me teper se 0.67.) dmth per 2 tone fiton 1 veture,
Ndërsa Japonia për nji veture fiton më tepër se ¼ e veturës ka llogari me be tregti.

34. Tregimi i dy vendeve:
Gana dhe Korea Jugore

35. Kolonia e parë Britaneze që fiton pamvarësinë në 1957.
Shumë shpresa për Ganën
Por Kwame Nkrumah përqafoj socializmin Pan- Afrikan, nacionalizoi industrinë, u bë partner me BRSS (u përfshi në politikat e luftës së ftohtë)
Vendoi tarifa të larta importi.
U mundua që të prodhoj gjitha prodhimet .
Politika kundër eksportit. I zhvendosi resurset nga prodhimi i kafes dhe kakaos në prodhime tjera ushqimimore vendore

36. I uli tarifat për importin e mallrave. Stimuloi eksportin.
I uli kuotat.
I uli subvencionet.
1950s: 77% e punësimit në agronomi. Tash 7.5%.
Prodhim shkoi nga 10% në mbi 39% të GNP. Sherbime përbënin 58% të GNP dhe bujqësia 3%.

37. Impakti i politikave tregtare
South Korea
1970
GNP/per capita
$260
2007
GDP/per capita (PPP)
$24,800
GNP rritje/vit 9%
Zhvendosja nga prodhimtaria me avantazh jo-krahasues (bujqësia) me prodhimtari (punë intensive e prodhimit).
Ghana
1970
GNP/capita
$250
2007
GDP/per capita (PPP)
$1,400
GDP rritje/vit
? %
Zhvendosja nga prodhime produktive (kakao) në prodhime joproduktive (Bujqësia).

38. Supozimet dhe kufizimet
Tërhiqet vetëm nga maksimizimi i prodhimit dhe konsumit
Vetëm 2 vende të angazhuara në prodhimin dhe konsumin e vetëm 2 mallrave,
Nuk përmenden kostot e transportit,
Si resursë vetëm puna përdoret,
Asnjë konsideratë për 'teori të mësuarit'

39. Teoria e pajisjes me faktor
Heckscher (1919) - Olin (1933) Theory
Eksportimin e mallrave që përdorin faktor/resurse të cilat janë të bollshme në nivel lokal
Rezultati: importi i mallrave që prodhohen me faktorë të paktë në vend,
Modelet e tregtisë përcaktohen nga dallimet në pajisje me faktor - jo produktivitetit
Mos harroni, fokusi është në përqëndrimin në avantazhin relativ, jo në ate absolut

40. Teoria e pajisjes me faktor
Shembull:
Australia – vend i madhë por me popullësi të vogël ( me madhësinë e vendit)
Çfar duhet të eksportoj dhe çfar të importoj?

41. Teoria e pajisjes me faktor
Dobësitë e teorisë:
-Disa vende kanë ligje të pagave minimale që rezulton në çmime të larta për aktivitete me punë të bollshme.
Paradoksi Leontief: vende si Shtetet e Bashkuara aktualisht eksportojnë mallra që kërkojnë relativisht më shumë forcë punë dhe importon mallra që kërkojnë më tepër pajisje me kapital.
Asnjë teori e vetme nuk mundet të shpjegojë rolin e faktorëve ekonomikë në teorinë e tregtisë.

42. Teoria e pajisjes me faktor
Forca e punës
Kapitali

43. Si dallon nji vend nga vendi tjetër?
Duhet të ketë një lloj i dallimit në mes të rajoneve natyrore.
Kriteri kryesor i përdorur për të dalluar një rajon nga një tjetër është dhuntia e tij me faktorët e prodhimit.
Prandaj, rajonet janë të pajisura ndryshe me faktor, ndërsa faktorët brenda një rajoni janë në thelb të ngjashme.

44. Aftësitë e Ndryshme" dhe "Avantazhet e specializimit"
Cilat janë shkaqet e ndarjes së punës në përgjithësi?
Pse individët bëjnë tregti me njëri-tjetrin, në vend që secili të prodhoj për kërkesat e veta?
Pse ndarja e punës rrit efikasitetin e përgjithshëm të prodhimit?
Arsyet mund të grupohen në dy tituj: "aftësitë e ndryshme" dhe "avantazhet e specializimit".

45. Para së gjithash, disa individë kanë aftësi më të mëdha për detyra të caktuara se sa të tjerët. Prirjet e ndryshme natyrore e bëjnë më të përshtatur të jetë një inxhinier, një tjetër për punën e mjekut ose një avokat. Disa njerëz janë të mirë me kopshtari se sa me profesionet e tjera, dhe shumë shembuj tjerë.
Së dyti, edhe në qoftë se të gjithë individët kanë saktësisht të njëjtat aftësi natyrore, përsëri do të jetë e dobishme që të ketë specializim në një numër të vogël të profesioneve. Në këtë mënyrë aftësi më të mëdha mund të përfitohet se sa nëse prodhohet gjithçka për veten e tyre. Për më tepër, punëtor i cili vazhdimisht merr pjesë në një detyrë nuk humbën kohë në ndryshimin me kalimin nga një profesion në tjetrin.

46. Burimet e Avantazheve Konkuruese
Duke u kthyer nga individë në regjione, rajonet mund të jenë krejt ndryshe të pajisur me resurse për prodhimin e artikujve të ndryshëm.
Një rajon mund të ketë mjaft hekur dhe qymyr, por pak tokë për grurë, ndërsa një rajon tjetër ka shumë tokë për rritje të grurit.
është proporcioni i faktorëve në një rajon që përcakton përshtatshmërinë e saj për industri specifike.

47. Australia ka më shumë tokë bujqësore, por më pak force pune dhe kapital, dhe xehe se Britania e Madhe, për rrjedhojë, Australia përshtatet mirë për prodhimin e mallrave që kërkojnë sasi të mëdha të tokës bujqësore, ndërsa Britania e Madhe ka një avantazh në prodhimin e mallrave që kërkojne sasi të konsiderueshme të faktorëve tjerë
Australia vs Britania

48. Rasti i Australise kangaroo
Australia ka tokë bujqësore të bollshme, por një popullsi të pakët. Toka është e lirë dhe pagat janë të larta në krahasim me shumicën e vendeve të tjera, prandaj, prodhimi i mallrave që kërkojnë zona të gjera të tokës, por me forcë te lirë të punës. Ky është rasti me prodhimin e leshit, për shembull. Kultivimi i deleve kërkon sipërfaqe të mëdha të tokës, por pak punë, dhe qethja është një proces relativisht i thjeshtë, pra, leshi mund të prodhohet me një kosto më të ulët se në vendet ku toka është e shtrenjtë, edhe në qoftë se pagat në vendet e tjera janë disi më te ulëta se në Australi.
rangeland

49. Raymond Vernon –Cikli Jetësor i Produktit (1966):
Heret në fillim produkti prodhohet dhe eksportohet nga vendi i cili e ka shpikur, dhe kur produkti pranohet ndërkombëtarisht, prodhimi i tij fillon edhe në vende tjera. Përfundimisht, sikur sygjerohet nga teoria, i njëjti produkt mund të importohet nga vendi ku është shpikur.

50. Figure 6.1 The international product life cycle Source: Raymond Vernon and Louis T. ëells, Jr., The Manager in the International Economy (Engleëood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1991), p. 85

51. Konsiderime tjera Regullativat qeveritare Vlerësimi i monedhës
Preferencat e konsumatoreve

52. Barierat tregtare

53. A pajtoheni me qendrimin??
Modelet e bëjn të qartë se kufizimet tregtare nuk janë një çështje që favorizon interesat e vendit mbi interesat e huaja, por një çështje që favorizon disa interesa të brendshme ndaj disa interesave të tjera të brendshme

54. Arsyet për bariera tregtare
Mbrojtja e vendeve të punës duke mbrojtur biznesin vendor nga konkurenca e jashtme.
Inkurajimi i prodhimit vendor për të zëvendësuar importet.
Mbrojtja e industrive të reja.
Ulja e varësinë nga furnizuesit e huaj.
Inkurajimi i investimeve vendore dhe të huaja të drejtpërdrejta.
Ulja e problemeve në bilancin e pagesave.
Promovimi i aktiviteteve të eksportit.
Parandalimi i firmave te huaja nga dumpingu.
Promovimi i objektivave politike të tilla si refuzimi i tregtisë me vendet tjera për çeshtje politike.

55. Barrierat zakonisht te përdorura në tregti
Bariera të bazuara në çmime
Tarifat: tatimi në mallra të importuara nga jashtë
Përkufizime në kuantitet/sasi
Kuotat: nji përkufizim në kuantitet për importin e mallrave
Embargo: përkufizim në zero
Fiksimi ndërkombëtar i çmimit
Karteli: një grup i firmave që kolektivisht pajtohen për të rregulluar çmimet ose sasitë e shitura në një përpjekje për të kontrolluar çmimin
Barierat jotarifore
Limite financiare
Kontrollet e këmbimit: Kontrollet që kufizojnë rrjedhën e parasë
Kontrollet e investimeve të huaja
Limite në IDH
Limite ne transferin e remitancave ope fondeve

56. Llojet e tatimeve (tarifave)
Tarifat për import dhe eksport: një taksë që vendohet për importet apo eksportet e nji vendi.
Tarifat për transit: një taksë që aplikohet për mallrat që kalojnë nëpër vend
Taksë specifike: një tarif e bazuar në numrin e artikujve të importuar. Taksë ad valorem: një tarif e bazuar në një përqindje të vlerës së mallrave të importuara. Taksë e përbërë: një tarifë e përbërë nga taksat specifike dhe vlerës (ad valorem).

57. Figure 6.2 Impakti i tarifave

58. Arsyet për tarifat
Për t'u hakmarrë kundër dumping-ut: shitjen e mallrave me një çmim nën kosto ose më poshtë se në vendin e origjinës.
Për të mbrojtur industrinë vendase.
Për të rritur të ardhurat.
Për të zvogëluar shpenzimet e huaja nga qytetarët në mënyrë që të përmirësojë bilancin e vendit të pagesave.

59. Barierat jotarifore

60. Bariera jo tarifore Kuotat, Kufizimet "Blej prodhime kombëtare“
Vlerësimi doganor
Barrierat teknike
Legjislacione për Antidumping, taksa për mallra të subvencionuar,
Rregulloret për produktete bujqësore
Kufizimet e eksportit.

61. Protekcionizmi
Pra protekcionizmi eshte nje proces ne te cilin tregjet vendore jane te mbrojtura nga vershimi i produkteve te huaja,me fjale te tjera protekcionizmi eshte per te dekurajuar importet. Jane menyra te shumta sipas te cilave vendi mund te zgjedh te ngris barriera tregtare,p.sh.tarifat dhe kuotat.
Protekcionizmi i mblodhi ithtaret e vet kryesisht ne vendet qe ishin ne zhvillim e siper si SHBA,Gjermania dhe vende te tjera te Evropes Perendimore.

62. Protekcionizmi (vazh..)
Por ne kohen e zhvillimit te industrise kombetare,List qe dikur ne fushen e tregtise nderkombetare mbronte konceptet protekcioniste tani i preferonte konceptet liberale.
Pra sipas List konceptet liberale mund te zbatohen vetem ne rastet kur midis vendeve te ndryshme nuk ekziston dallimi ne nivelin e zhvillimit ekonomik,apo kur niveli i zhvillimit ekonomik eshte perafersisht i njejte.

63. Table 6.2 Common non-tariff barriers to trade

64. Table 6.3 Overvieë of the US balance of current account, 2006, preliminary
Source: Adapted from BEA, Survey of Current Business, June 2007, Table 2 International transactions

65. Përparësitë konkuruese të shteteve sipas Porterit

66. Kushtet-Faktor
Kushtet-Faktor-janë burimet njerëzore, burimet fizike, burimet e njohurive, burime të kapitalit dhe të infrastrukturës.
Burimet e specializuara janë shpesh të veçanta për një industri dhe te rëndësishme për konkurrencën e saj. Burimet e veçanta mund të jenë krijuar për të kompensuar faktoret-disavantazh.

67. Kushtet e kërkesës
Kushtet e kërkesë-tregu vendor mund të ndihmojë kompanitë të krijojnë një avantazh konkurrues, kur bleresit e sofistikuar te tregut vendor bejn presion tek firmat të përtërihen/rinovojn më shpejtë për të krijuar produkte më të avancuara se ato të konkurrentëve.

68. Industritë e përafërta dhe mbështetëse
-Industritë e peraferta dhe mbështetese- mund të prodhojnë inpute të cilat janë të rëndësishme për risi dhe internacionalizim. Këto industri sigurojn inpute efektive por ato gjithashtu marrin pjesë në procesin e përmirësimit, duke stimuluar kompanitë e tjera në zinxhir qe të përtërihen.

69. Strategjia, struktura dhe rivaliteti i firmes
Strategjia, struktura dhe rivaliteti i firmes- përbëjnë përcaktuesin e katërt të konkurrencës. Mënyra në të cilën kompanitë janë krijuar, qëllimet e caktuara dhe se si menaxhohen është e rëndësishme për suksesin. Por prania e rivalitetit intensiv në bazën vendore është gjithashtu e rëndësishme ; bëne presion për përtërije në mënyrë që të përmirësojë konkurrencën.

70. Qeveria
Qeveria mund të ndikoj në secilën nga katër përcaktuesit e konkurrencës. Është e qartë se qeveria mund të ndikojë në kushtet e furnizimit të faktorëve të prodhimit, kushtet e kërkesës në tregun vendor dhe konkurrencës midis firmave. Ndërhyrjet e qeverisë mund të ndodhin në nivelin rajonal, lokal,nivelin kombëtar apo ndërkombëtar.

71. Ngjarjet e rastësishme
Ngjarjet e rastësishme (të rastit)janë dukuri jashtë kontrollit të një firme. Ato janë të rëndësishme sepse ato krijojnë ndërprerje në të cilën disa fitojnë pozita konkurruese dhe disa humbin.
Teza Porter është se këta faktorë ndërveprojnë me njëri-tjetrin për të krijuar kushtet kur paraqitet inovacioni dhe konkurrenca e përmirësuar.

72. Ushtrimi # 1
Identifikoni cilët janë sektorët të cilët kanë potencial për eksport në vendin tuaj dhe përshkruani këmbimet e këtyre sektorëve me botën e jashtme në kontekst të teorive të diskutuara.