1. Μάθημα 3 ο Έννοιες και μοντέλα των ΜΜΕ

2. Ο ι πρώιμες θεωρητικές προσεγγίσεις για τα ΜΜΕ και την κοινωνία Ο 20 ος αιώνας θεωρείται η «εποχή των μέσων μαζική επικοινωνίας». Οι βασικές προσεγγίσεις που εξαρχής θεωρήθηκαν ιδιαίτερα σημαντικές ήταν 3: H πρώτη αφορούσε στο ζήτημα της δύναμης των νέων μέσων επικοινωνίας, η δεύτερη στο ζήτημα της κοινωνικής ολοκλήρωσης ή αποσύνθεσης και η τρίτη σε αυτό της διαφώτισης ή όχι του κοινού.

3. Η δύναμη των ΜΜΕ Ως αναγκαίες συνθήκες για την αποτελεσματική δύναμη των ΜΜΕ θεωρούνταν συνήθως οι παρακάτω: Mια εθνική βιομηχανία των ΜΜΕ με μεγάλη εμβέλεια ώστε να καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, ένας βαθμός συναίνεσης στα μηνύματα που μεταδίδονταν και κάποια αξιοπιστία και εμπιστοσύνη από την πλευρά του ακροατηρίου.

4. Επικοινωνία και κοινωνική μεταβολή Οι θεωρητικοί στοχαστές προσδιόρισαν τις σχέσεις ανάμεσα στα λαϊκής κατανάλωσης ΜΜΕ και την κοινωνική ολοκλήρωση κάτω από ένα αρνητικό και ατομικιστικό πρίσμα (μεγαλύτερη μοναξιά, έλλειψη ηθικής).

5. Η μαζική επικοινωνία ως μαζικός εκπαιδευτής Τα ΜΜΕ μπορούν να παίξουν έναν επιμορφωτικό ρόλο στη λαϊκή διαπαιδαγώγηση.

6. Τα ΜΜΕ ως πρόβλημα ή αποδιοπομπαίος τράγος. Το πιο σταθερό στοιχείο είναι η αρνητική αντίληψη για τα ΜΜΕ-ιδίως η τάση να συσχετίζονται τα εγκλήματα, το σεξ και η βία, που προβάλλονται συστηματικά από τα μέσα επικοινωνίας, με τη παρατηρούμενη αύξηση της κοινωνικής αταξίας.

7. Η έννοια της μάζας Η μάζα είναι « ένα σύνολο όπου η ατομικότητα των μελών έχει χαθεί (Shorter Oxford English Dictionary). Μεγάλο σύνολο ανθρώπων Αδιαμόρφωτο Κυρίως αρνητική εικόνα Χωρίς τάξη Αντιπροσωπευτικό της μαζικής κοινωνίας

8. Η διαδικασία της μαζικής επικοινωνίας Το πιο εμφανές γνώρισμα των μαζικών μέσων είναι ότι σχεδιάστηκαν για να προσεγγίσουν τους πολλούς. Μεγάλη κλίμακα Μονόδρομη ροή Ασύμμετρη Απρόσωπη και ανώνυμη Σχεδιασμένη σχέση Τυποποιημένο περιεχόμενο

9. Το μαζικό ακροατήριο Μεγάλος αριθμός μελών Ευρέως διασκορπισμένο Απομονωμένο και ανώνυμο Ετερογενές Ανοργάνωτο

10. Μαζική κουλτούρα Μη παραδοσιακή Μη ελιτίστικη Προϊόν μαζικής παραγωγής Λαϊκή Εμπορική Ομογενοποιημένη

11. Οι δυναμικές των πολιτισμικών σχηματισμών Σύμφωνε με τον Bourdieu (1986), η εννοιολογική προσέγγιση των πολιτισμικών αξιών εξαρτάται άμεσα από τις ταξικές διαφορές. Η κατοχή οικονομικού κεφαλαίου συνήθως συμβαδίζει με την κατοχή «πολιτισμικού κεφαλαίου».

12. Το κυρίαρχο παράδειγμα στην επικοινωνιακή έρευνα ‘Ένα ιδανικό μοντέλο δημοκρατικής (εκλογές, καθολική ψηφοφορία, αντιπροσώπευση) φιλελεύθερης (αστική, με συνθήκες της ελεύθερης αγοράς, ατομικιστικής, με ελευθερία έκφρασης) και πλουραλιστικής κοινωνίας (θεσμοθετημένος ανταγωνισμός ανάμεσα στα κόμματα και τα διάφορα συμφέροντα).

13. Μια λειτουργιστική προσέγγιση (η επικοινωνία στοχεύει στην κοινωνική ολοκλήρωση, στη συνέχεια και την ομαλότητα της κοινωνίας) Ένα γραμμικό μοντέλο μετάδοσης μηνυμάτων προσανατολισμένο στις επιδράσεις των ΜΜΕ Ισχυρά ΜΜΕ που κατευθύνονται από τους συσχετισμούς των ομάδων. Ποσοτική έρευνα και στατιστική ανάλυση. Το κυρίαρχο παράδειγμα στην επικοινωνιακή έρευνα (συν.)

14. Το εναλλακτικό παράδειγμα στην επικοινωνιακή έρευνα Αποτελεί μια κριτική θεώρηση της κοινωνίας και απόρριψη της έννοιας της ουδετερότητας, επηρεασμένο από τη Σχολή της Φρανκφούρτης και την Κριτική Θεωρία. Απόρριψη του μοντέλου μετάδοσης της επικοινωνίας Μια μη τελεολογική θεώρηση της τεχνολογίας των ΜΜΕ και των μηνυμάτων τους Ποιοτική μεθοδολογία με πολιτισμικές προεκτάσεις. Μια προτίμηση στις πολιτισμικές ή τις πολιτικο- οικονομικές θεωρήσεις. Έντονη ανησυχία για την ανισότητα και τις πηγές αντίδρασης στην κοινωνία.

15. Τα 4 μοντέλα επικοινωνίας Το διαβιβαστικό μοντέλο Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η μαζική επικοινωνία είναι μια αυτορρυθμιζόμενη διαδικασία που κατευθύνεται από τα ενδιαφέροντα και τις απαιτήσεις του ακροατηρίου, οι προτιμήσεις του οποίου είναι γνωστές μόνο από τις επιλογές και τις αντιδράσεις σε ότι του προσφέρεται.

16. Αυτή η μορφή επικοινωνίας παύει να είναι γραμμική εφόσον διαμορφώνεται κυρίως από την «ανάδραση- ανατροφοδότηση» από το ακροατήριο προς τα ΜΜΕ, τους καθοδηγητές γνώμης (opinion leaders) και τους αρχικούς επικοινωνητές – πομπούς. Αυτή η θεώρηση εκλαμβάνει τα ΜΜΕ ως σχετικά ανοικτούς και ουδέτερους επικοινωνιακούς οργανισμούς.

17. Moντέλο Lasswell Ποιος; Επικοινωνητής Λέει τι; Μήνυμα Σε ποιο κανάλι; Μέσο Σε ποιον; Αποδέκτης Με τι επίδραση; Eπίδραση

18. Μοντέλο Shannon–Weaver Κανάλι επικοινωνίας Πηγή θορύβου Πηγή πληροφορίας Μήνυμα Πομπός Δέκτης Προορισμός σημα Λαμβανόμενο

19. Τελετουργική επικοινωνία Η τελετουργική ή εκδηλωτική επικοινωνία βασίζεται στην αμοιβαιότητα της αντίληψης και των συναισθημάτων. Το μήνυμα της τελετουργικής επικοινωνίας είναι συνήθως λανθάνον και διφορούμενο.

20. Το μοντέλο της δημοσιότητας Πολλές φορές ο πρωταρχικός στόχος των μέσων είναι η προσέλκυση και η διατήρηση του ενδιαφέροντος του κοινού. Με αυτόν τον τρόπο τα ΜΜΕ έχουν έναν άμεσο οικονομικό στόχο, δηλ. την προσέλκυση του κοινού, ενώ ένας έμμεσος στόχος είναι η πώληση της ενδεχόμενης θεαματικότητας στους διαφημιστές. Η προσέλκυση της προσοχής είναι πιο σημαντική συνήθως από την ποιότητα της προσοχής.

21. Το μοντέλο της πρόσληψης Το θεωρητικό υπόβαθρο του μοντέλου θεμελιώνεται στην κριτική θεωρία, στη σημειολογία και την ανάλυση λόγου. To κύριο στοιχείο του μοντέλου πρόσληψης είναι ο εντοπισμός της συμβολής του παραλήπτη/ αποδέκτη στην κατασκευή του νοήματος των μηνυμάτων που προέρχονται από τα ΜΜΕ. Τα μηνύματα είναι ανοιχτά και πολυσημικά (έχουν πολλά νοήματα) και ερμηνεύονται ανάλογα με το κοινωνικό υπόβαθρο και τις πολιτιστικές προτιμήσεις των μελών του ακροατηρίου.

22. Συγκρίσεις των 4 μοντέλων επικοινωνίας Διαβιβαστικό μοντέλοΜεταφορά του νοήματοςΓνωστική επεξεργασία Τελετουργικό ή αφηγηματικό μοντέλο ΕπίδοσηΣυμπλήρωση/ κοινή εμπειρία Μοντέλο Δημοσιότητας‘Εντονος ανταγωνισμόςΠροσέλκυση προσοχής/ θεαματικότητα Μοντέλο πρόσληψης νοήματος Προτιμητέα κωδικοποίησηΔιαφοροποιημένη κωδικοποίηση/ κατασκευή νοήματος Προσανατολισμός του Πομπού - Αποδέκτη

23. Οι σημειώσεις βασίζονται στο βιβλίο του Ντ. Μακκουεϊλ «Η θεωρία της Μαζικής Επικοινωνίας για τον 21ο αιώνα», (2003), εκδόσεις Καστανιώτη.